KIO 557/14
KIO 570/14

Komisja w składzie:
Przewodniczący: Grzegorz Matejczuk Protokolant: Rafał Komoń

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 kwietnia 2014 r. w Warszawie odwołań wniesionych
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 21 marca 2014 r., przez Odwołujących:
A. wykonawcę
Clar System S.A., ul. Janickiego 20 B, 60-542 Poznań,
sygn. akt KIO 557/14;
B.
wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia: (1) DERSŁAW
Sp. z o.o., ul. Ruszczańska 24, 28-230 Połaniec; (2) DGP CLEAN PARTNER Sp. z
o.o., ul. Najświętszej Marii Panny 5e, 59-220 Legnica; (3) DGP CATERING
PARTNER Sp. z o.o., ul. Najświętszej Marii Panny 14 lok. 1, 59-220 Legnica; (4) DGP
DOZORBUD GRUPA POLSKA Sp. z o.o., ul. Najświętszej Marii Panny 5e, 59-220
Legnica, sygn. akt KIO 570/14;

w postępowaniu prowadzonym przez Zamawiającego -
105 Szpital Wojskowy
z Przychodnią Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej, ul. Domańskiego 2,
68-200 Żary

przy udziale:
A. wykonawcy
Clar System S.A., ul. Janickiego 20 B, 60-542 Poznań zgłaszającego
przystąpienie do postępowania odwoławczego o sygn. akt KIO 570/14 po stronie
odwołującego;
B.
wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia: (1) DERSŁAW
Sp. z o.o., ul. Ruszczańska 24, 28-230 Połaniec; (2) DGP CLEAN PARTNER Sp. z
o.o., ul. Najświętszej Marii Panny 5e, 59-220 Legnica; (3) DGP CATERING
PARTNER Sp. z o.o., ul. Najświętszej Marii Panny 14 lok. 1, 59-220 Legnica; (4) DGP
DOZORBUD GRUPA POLSKA Sp. z o.o., ul. Najświętszej Marii Panny 5e, 59-220
Legnica zgłaszających przystąpienie do postępowania odwoławczego o sygn. akt KIO
557/14 po stronie odwołującego;

C. wykonawcy
Impel Cleaning Sp. z o. o., ul. Ślężna 118, 53-111 Wrocław zgłaszającego
przystąpienie do postępowania odwoławczego o sygn. akt KIO 557/14 oraz sygn. akt
KIO 570/14 po stronie zamawiającego;

orzeka:

1. oddala odwołanie o sygn. akt KIO 557/14 oraz odwołanie o sygn. akt KIO 570/14;

2. kosztami postępowania obciąża:
Clar System S.A., w sprawie o sygn. akt KIO 557/14,
oraz wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia: (1) DERSŁAW
Sp. z o.o. (2) DGP CLEAN PARTNER Sp. z o.o. (3) DGP CATERING PARTNER
Sp. z o.o. (4) DGP DOZORBUD GRUPA POLSKA Sp. z o.o., w sprawie o sygn. akt KIO
570/14 i:
2.1. zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę
30 000 zł 00 gr (słownie:
trzydzieści tysięcy złotych zero groszy) uiszczoną przez
Clar System S.A., oraz
wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia: (1) DERSŁAW
Sp. z o.o. (2) DGP CLEAN PARTNER Sp. z o.o. (3) DGP CATERING PARTNER
Sp. z o.o. (4) DGP DOZORBUD GRUPA POLSKA Sp. z o.o., tytułem wpisów od
odwołań,
2.2. zasądza od
Clar System S.A., na rzecz 105 Szpitala Wojskowego z Przychodnią
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej kwotę 3 600 zł 00 gr (słownie:
trzy tysiące sześćset złotych zero gorszy) stanowiącą uzasadnione koszty
postępowania odwoławczego poniesione z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika,
2.3. zasądza od
wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia:
(1) DERSŁAW Sp. z o.o. (2) DGP CLEAN PARTNER Sp. z o.o. (3) DGP CATERING
PARTNER Sp. z o.o. (4) DGP DOZORBUD GRUPA POLSKA Sp. z o.o., na rzecz
105 Szpitala Wojskowego z Przychodnią Samodzielny Publiczny Zakład Opieki
Zdrowotnej kwotę 3 600 zł 00 gr (słownie: trzy tysiące sześćset złotych zero gorszy)
stanowiącą uzasadnione koszty postępowania odwoławczego poniesione z tytułu
wynagrodzenia pełnomocnika.

Stosownie do art. 198a i 198b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień
publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 907 ze zm.) na niniejszy wyrok - w terminie 7 dni od dnia
jego doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej
do Sądu Okręgowego w
Zielonej Górze.

Przewodniczący: …………………………

Sygn. akt: KIO 557/14
Sygn. akt: KIO 570/14

U z a s a d n i e n i e

Zamawiający – 105 Szpital Wojskowy z Przychodnią Samodzielny Publiczny Zakład
Opieki Zdrowotnej w Żarach – prowadzi w trybie przetargu nieograniczonego, na podstawie
ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 907
ze zm); dalej jako „Pzp”; postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego na
„Świadczenie usług w zakresie specjalistycznego sprzątania obiektów szpitalnych
Zamawiającego, utrzymania w czystości terenów zewnętrznych, ciągłego utrzymania w
gotowości lądowiska dla śmigłowców, świadczenie usług całodziennego żywienia pacjentów
oraz świadczenie usług w zakresie transportu wewnątrzszpitalnego w 105 Szpitalu
Wojskowym z Przychodnią SP ZOZ w Żarach”.
Ogłoszenie o zamówieniu zostało umieszczone w Dzienniku Urzędowym Unii
Europejskiej w dniu 12 marca 2014 r., pod nr 2014/S 050-083763. W dniu 2 kwietnia 2014 r.,
Zamawiający wysłał ogłoszenie dodatkowych informacji, informacji o niekompletnej
procedurze lub sprostowanie.

W dniu 21 marca 2014 r., do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej wpłynęły odwołania
wobec postanowień ogłoszenia o zamówieniu i treści Specyfikacji Istotnych Warunków
Zamówienia, wniesione przez:
I.
Clar System S.A. z siedzibą w Poznaniu, zarejestrowane pod sygn. akt KIO 557/14;
oraz
II.
wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia: DERSŁAW
Sp. z o.o. z siedzibą w Połańcu, DGP Clean Partner Sp. z o.o. z siedzibą w Legnicy,
DGP Catering Partner Sp. z o.o. z siedzibą w Legnicy, DGP Dozorbud Grupa Polska
Sp. z o.o. z siedzibą w Legnicy - dalej, jako „Konsorcjum”, zarejestrowane pod sygn.
akt KIO 570/14.
Zarządzeniem Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 25 marca 2014 r.
zarządzono wspólne rozpoznanie w/w spraw.

I.
Odwołanie Clar System S.A., sygn. akt KIO 557/14.

W treści odwołania wykonawca zarzucił Zamawiającemu naruszenie:
1)
art. 7 ust. 1 i 3 Pzp poprzez naruszenie zasad zachowania uczciwej konkurencji oraz
równego traktowania wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia;

2)
art. 22 ust. 1, 4, 5 Pzp w zw. z art. 7 ust. 1 Pzp poprzez sporządzenie opisu sposobu
dokonania oceny spełniania warunków w sposób niezasadny, nieproporcjonalny,
a ponadto niezwiązany z przedmiotem zamówienia, co uniemożliwia złożenie
w postępowaniu ofert przez wszystkich wykonawców zdolnych do realizacji
zamówienia, co narusza zasadę zachowania uczciwej konkurencji i równego
traktowania wykonawców;
3)
art. 29 ust. 1 i 2 Pzp poprzez określenie opisu przedmiotu zamówienia w sposób
niejednoznaczny i niewyczerpujący bez uwzględnienia wszystkich wymagań i
okoliczności mogących mieć wpływ na sporządzenie oferty, a tym samym w sposób,
który utrudnia uczciwą konkurencję;
4)
art. 83 ust. 2 Pzp z uwagi na jego niezastosowanie i celowe połączenie w jednym
postępowaniu zamówienia na kilka całkowicie odmiennych przedmiotów zamówienia,
co znacząco ogranicza liczbą podmiotów mogących ubiegać się o zamówienie.

W oparciu o powyższe zarzuty Clar System S.A. wniosła o nakazanie
Zamawiającemu opisania przedmiotu zamówienia, w sposób który nie utrudniałby uczciwej
konkurencji oraz dokonanie zmiany kwestionowanych zapisów ogłoszenia o zamówieniu
oraz SIWZ.
W uzasadnieniu odwołania podniesiono m.in., że połączenie w jednym postępowaniu
zamówienia na usługi specjalistycznego sprzątania obiektów szpitalnych, utrzymania w
czystości terenów zewnętrznych, ciągłego utrzymywania w gotowości lądowiska dlaśmigłowców, świadczenia usług całodziennego żywienia pacjentów oraz świadczenie usług
w zakresie transportu wewnątrzszpitalnego jest rażącym naruszeniem zasad uczciwej
konkurencji oraz równego traktowania wykonawców, a przede wszystkim rażącym
naruszeniem zasady określonej w art. 29 ust. 2 Pzp, zgodnie z którym przedmiotu
zamówienia nie można opisać w sposób, który mógłby utrudnić uczciwą konkurencję.
Wskazano, że Zamawiający nie dopuścił bowiem w tym zakresie możliwości składania ofert
częściowych na poszczególne usługi. Wyszczególnione usługi stanowią zaś zupełnie
odrębne, niepowiązane ze sobą w żaden sposób usługi i brak jest obiektywnych i
racjonalnych przesłanek, które uzasadniałyby połączenie tych zamówień w jednym
postępowaniu bez dopuszczenia możliwości składania ofert częściowych. Odwołujący
wskazał jednocześnie, że takie działanie nie wynika z potrzeb Zamawiającego.

Podkreślono ponadto, że łączenie w jednym postępowaniu różnych zamówień, bez
możliwości składania ofert częściowych jest rażącym naruszeniem zasady określonej w art.
7 ust. 2 Pzp, albowiem radykalnie zawęża krąg wykonawców i wręcz uniemożliwia
konkurencyjność postępowania.

W tym zakresie postawionych zarzutów Clar System S.A. wniosła o zmianę zapisów
SIWZ poprzez rozdzielenie zamówienia na części. Wyrażono przy tym pogląd, iż poprzez
dopuszczenie do składania ofert częściowych Zamawiający poszerzy krąg wykonawców
zdolnych wykonać zamówienie i może uzyskać niższe ceny.
W odniesieniu do opisu sposobu dokonywania oceny spełniania warunków udziału w
postępowaniu dotyczącego posiadanej wiedzy i doświadczenia, Odwołujący, przytaczając
brzmienie Rozdziału IV ust. 2 pkt 2 i 3 SIWZ wskazał, że opis ten jest niezasadny,
nieproporcjonalny, a ponadto niezwiązany z przedmiotem zamówienia, co uniemożliwia
złożenie w postępowaniu ofert przez wszystkich wykonawców zdolnych do realizacji
zamówienia, co z kolei narusza zasadę zachowania uczciwej konkurencji i równego
traktowania wykonawców. Jako uzasadnienie stawianych zarzutów wskazano, że
wykonawcy, których działalność polega na świadczeniu usług sprzątania nie zajmują siężywieniem pacjentów – i odwrotnie
. W zakresie tych zarzutów Odwołujący wniósł o zmianę
treści SIWZ tak aby odpowiadała ona zasadom wyrażonym w art. 22 ust. 1, 4, 5 Pzp w zw. z
art. 7 ust. 1 i 3 Pzp.

Kolejny podniesiony zarzut dotyczył wymogu przejęcia w trybie art. 23
1
Kodeksu
pracy 78 pracowników Zamawiającego, bez przedstawienia jakichkolwiek informacji o tych
pracownikach. Wskazano, że Zamawiający wymaga wykazu osób, które będą uczestniczyć
w wykonaniu zamówienia, w szczególności odpowiedzialnych za świadczenie usług, kontrole
jakości, itd. Jednocześnie, stawiając wymóg przejęcia określonej liczby pracowników,
Zamawiający w kontekście powyższego wymogu podania wykazu osób, nie przedstawia
informacji o kwalifikacjach pracowników podlegających przejęciu. Brak przedmiotowej
informacji w sposób oczywisty narusza zaś art. 29 ust. 1 Pzp. W zakresie tego zarzutu
Odwołujący wniósł o zmianę SIWZ poprzez jednoznaczne wskazanie przez Zamawiającego
kwalifikacji osób przejmowanych przez wykonawcę w trybie art. 23
1
Kodeksu pracy.

W związku z wymogiem przejęcie pracowników, przewidzianym także w treści § 6 ust.
1 wzorca umowy, Odwołujący podniósł dodatkowo, że Zamawiający w żaden sposób nie
określił kosztów związanych z tym przejęciem, które niewątpliwie mają wpływ na ofertę
wykonawcy. Wskazano, że brak jest informacji dotyczącej wysokości płacy przejmowanych
pracowników, jakie składniki wchodzą w ich wynagrodzenie, na jakich stanowiskach są
zatrudnieniu, w jakim wymiarze czasu pracy, itp. Powyższe narusza zaś zasady określone
w art. 29 ust. 1 i 2 Pzp, jak również art. 7 ust. 1 Pzp. Taki sposób sporządzenia SIWZ nie
pozwala bowiem wykonawcom oszacować racjonalnie ryzyka finansowego, związanego
z kontraktem, a oczywistym jest, że wpływ na cenę usługi będą miały koszty utrzymania
personelu i składowe tych kosztów, tj. wynagrodzenie, nabycie uprawnień do dodatków,
nagród, świadczeń dodatkowych niefinansowych, itp. W zakresie tych zarzutów Odwołujący
wniósł o zmianę SIWZ poprzez jednoznaczne wskazanie przez Zamawiającego wysokości

kosztów związanych z przejęciem tych pracowników, jak również informacji o ich statusie –
warunkach pracy i płacy, tak aby możliwe było uwzględnienie tego kosztu w ofercie
wykonawcy.

Odwołujący wskazał następnie, że kryteria, którymi Zamawiający będzie się kierował
przy wyborze oferty ograniczają konkurencję poprzez sformułowanie ich w sposób
niejednoznaczny i nieprecyzyjny, uniemożliwiający ich jednoznaczną i taką samą przez
wszystkich wykonawców interpretację. Podano, że Zamawiający przyjął, iż 70% to kryterium
ceny, zaś 30% to kryterium pozacenowe – jakość, tj. koncepcja. W poszczególnych
elementach koncepcji Zamawiający nie określił jednak precyzyjnie, za jakie rozwiązania
wykonawca będzie mógł uzyskać maksymalną liczbę punktów. Takie działanie narusza zaś
zasadę uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców. W zakresie tych zarzutów
Odwołujący wniósł o zmianę SIWZ poprzez dookreślenie, w jakiej sytuacji wykonawca może
uzyskać maksymalną liczbę punktów.
W kolejnym zarzucie Odwołujący wskazał, że w treści załącznika nr 9 punkt 5 do
SIWZ, Zamawiający określa, iż wykonawca zobowiąże się do wstawienia w miejscu
wykonywania usługi na własny koszt profesjonalnego sprzętu do prania i suszenia mopów iściereczek dostosowanego do zaoferowanego systemu. Zamawiający wymaga codziennego
automatycznego prania – dezynfekcji mopów i ściereczek. Jednakże Zamawiający nie
dopuszcza jednocześnie prania tych mopów na miejscu w pralni, lecz narzuca wykonawcy
konieczność korzystania z pralni zewnętrznej. Takie zaś działanie jest nieuzasadnione i
stanowi naruszenie art. 7 ust. 1 i 3 Pzp. W zakresie tych zarzutów Odwołujący wniósł o
zmianę SIWZ poprzez dopuszczenie możliwości prania mopów na miejscu w pralni u
Zamawiającego.
Wskazano następnie, że w załączniku nr 9 do SIWZ, Zamawiający nie precyzuje, w
jaki sposób powinno odbywać się prowadzenie depozytu chorych w godzinach od 7.00-
15.00. Nie ma żadnej informacji, czy powinno to odbywać się przez 7 dni w tygodniu, czy
pracownik wykonawcy powinien być na miejscu, czy też stawiać się jedynie na wezwanie.
Takie działanie Zamawiającego stanowi naruszenie art. 29 ust. 1 i 2 Pzp. W zakresie tych
zarzutów Odwołujący wniósł o zmianę SIWZ poprzez dookreślenie przedmiotowych zapisów
i jednoznaczne wskazanie zasad prowadzenia depozytu chorych.
Ponadto Odwołujący zarzucił, że w treści załącznika nr 9 pkt VII – Zasady dzierżawy
pomieszczeń – Zamawiający wskazuje, iż oprócz czynszu Najemca, tj. wykonawca, któremu
zostanie udzielone zamówienie, zobowiązany jest uiszczać Wynajmującemu, tj.
Zamawiającemu opłaty miesięczne według cen dostawców lub zgodnie z przepisami prawa
za: energię elektryczną, cieplną, wywóz nieczystości stałych, zimną wodę, ciepłą wodę,
odprowadzenie ścieków, zwrot kosztów opłaty podatku od nieruchomości, korzystanie z
telefonu miejskiego na podstawie refaktur. Jednocześnie Zamawiający w żaden sposób nie

określił, jakie są to koszty oraz od jakich dostawców są powyższe media dostarczane.
Powyższe informacja jest zaś niezwykle istotna z punktu kalkulacji ceny przez wykonawcę,
zaś jej brak stanowi naruszenie art. 29 ust. 1 Pzp.
Powyższy zarzut został odniesiony także do braku umowy dzierżawy pomieszczeń.
Wskazano, że Zamawiający w żaden sposób nie wskazał, jakie dokładnie pomieszczenia
miały być przedmiotem tej dzierżawy, jaka jest ich powierzchnia, itp. W zakresie tych
zarzutów Odwołujący wniósł o zmianę SIWZ poprzez dookreślenie przedmiotowych zapisów.

II.
Odwołanie Konsorcjum, sygn. akt KIO 570/14.

Odwołujący wniósł odwołanie od czynności Zamawiającego polegających na:
1)
dokonaniu opisu sposobu oceny spełniania warunku wiedzy i doświadczenia oraz
dysponowania potencjałem technicznym z rażącym naruszeniem zasad uczciwej
konkurencji i równego traktowania wykonawców;
2)
zaniechaniu dokonania podziału zamówienia na 2 części uzasadnione ze względu na
zachowanie zasady uczciwej konkurencji, tj. część obejmującą świadczenie usług w
zakresie sprzątania obiektów szpitalnych i utrzymanie czystości terenów
zewnętrznych oraz część obejmującą całodzienne żywienie pacjentów.

Zaskarżonym czynnościom Zamawiającego zarzucono naruszenie art. 7 ust. 1 Pzp w
zw. z art. 22 ust 5 Pzp, ewentualnie naruszenie innych przepisów wynikających
bezpośrednio i pośrednio z uzasadnienia.

Na podstawie tak postawionych zarzutów Odwołujące Konsorcjum wniosło o
nakazanie Zamawiającemu dokonania zmiany treści SIWZ w zakresie opisu sposobu
dokonania oceny spełniania warunku wiedzy i doświadczenia i dysponowania potencjałem
technicznym w następujący sposób:
1)
dokonanie podziału zamówienia na 2 części, tj. część obejmującą świadczenie usług
w zakresie sprzątania obiektów szpitalnych i utrzymania czystości terenów
zewnętrznych oraz dokonanie opisu sposobu spełnienia warunków adekwatnie do
przedmiotu tej części, tj. wymaganie doświadczenia w zakresie sprzątania
powierzchni wewnętrznych szpitalnych oraz powierzchni zewnętrznych każdych oraz
zmniejszenia wymaganej powierzchni terenów zewnętrznych oraz część obejmującą
całodzienne żywienie pacjentów;
2)
wykreślenie z warunku wiedzy i doświadczenia wymogu wykazania się
doświadczeniem w zakresie ciągłego utrzymania w gotowości lądowiska dlaśmigłowców, jako zawierającego się w usłudze sprzątania terenów zewnętrznych;

3)
dokonanie zmiany sposobu opisu oceny spełnienia warunku dysponowania kuchnią
poprzez wykreślenie wymogu 50 km odległości od miejsca realizacji usługi i
dostosowanie jego brzmienia do aktualnie występujących na rynku pojemników do
transportu posiłków.
Odwołując wniósł także nakazanie Zamawiającemu dokonania zmiany treści SIWZ
poprzez jednoznaczne określenie, że warunki mają zostać spełnione przed upływem terminu
składania ofert.
W uzasadnieniu odwołania przytoczono brzmienie opisu dokonania oceny spełnienia
warunków udziału w postępowaniu w zakresie warunku wiedzy i doświadczenia, zawartego
w Rozdziale IV ust. 2 pkt 2 SIWZ, stwierdzając, że Zamawiający dokonał opisu sposobu
oceny spełniania przedmiotowych warunków z rażącym naruszeniem art. 7 ust. 1 Pzp w zw.
z art. 22 ust. 5 Pzp. Zamawiający wymagając bowiem, aby wykonawcy wykazali się
doświadczeniem w realizacji utrzymania w czystości terenów zewnętrznych obiektów
szpitalnych o powierzchni minimum 50.000,00 m
2
z niezrozumiałych powodów wykluczył z
kręgu wykonawców, którzy będą mogli ubiegając się o udzielenie zamówienia
przedsiębiorców, którzy posiadają doświadczenie w zakresie terenów zewnętrznych
jakichkolwiek innych obiektów, które w istocie będzie polegało na wykonywaniu takich
samych czynności, jak utrzymanie terenów zewnętrznych obiektów szpitalnych, a dodatkowo
wymaganie, aby doświadczenie obejmowało minimum powierzchnię 50.000,00 m
2
powoduje
wykluczenie zdecydowanej większości wykonawców, którzy świadczyli dotychczas usługi
tego typu, czy to na rzecz szpitali, czy innych obiektów, gdyż bardzo niewiele instytucji
dysponuje tak dużą powierzchnią, ale co najważniejsze trudno zrozumieć, w jakim zakresie
wykonawca świadczący usługi utrzymania terenów zewnętrznych obiektów szpitalnych daje
rękojmie bardziej należytego wykonania tej usługi niż wykonawca utrzymujący tereny
zewnętrzne innych obiektów nie będących szpitalami.
Odwołujące Konsorcjum podkreśliło następnie, że niezrozumiałym jest wymaganie
wykazania się przez wykonawców doświadczeniem w zakresie ciągłego utrzymania w
gotowości lądowiska dla śmigłowców mających na uwadze, że polega ono przez ¾ roku
jedynie na zamiataniu, a w okresie zimowym na posypywaniu specjalną mieszanką, co
pozwala wysnuć wniosek, że wykonawcy posiadający doświadczenie w całorocznym
sprzątaniu i utrzymaniu terenów zewnętrznych bez problemów będą w stanie wykonać
usługę w tym zakresie.
W ocenie Odwołującego równie nieuprawnionym jest wymaganie, aby wykonawcy
musieli wykazać się doświadczeniem w realizacji w ramach jednej umowy realizacją dwóch
różnych rodzajów świadczeń – kompleksowego sprzątania i żywienia. Odwołując wskazał w
tym zakresie, że na rynku istnieje bardzo nieliczna grupa firm łączących te usługi i zupełnie

niezrozumiałym jest, dlaczego Zamawiający ogranicza konkurencję tylko do tej nielicznej
grupy.
W zakresie warunku dysponowania odpowiednim potencjałem technicznym,
Odwołujący wskazał na wymóg posiadania kuchni oddalonej maksymalnie o 50 km od
miejsca realizacji usługi. Odwołujący podkreślił, że nie jest niczym uzasadniony wymóg
ograniczenia odległości o wskazaną odległość, gdy przy zastosowaniu obecnie
występujących
na
rynku
pojemników
termoizolacyjnych
posiłki
mogą
zostać
przetransportowane ze stratą ciepła podczas transportu na poziomie 2
o
C/h, co oznacza, że
przy wykorzystaniu tego typu pojemników i założeniu, że posiłki nie będą transportowane
więcej niż 3 godziny, właściwa ciepłota posiłków zależy wyłącznie od wysokiej temperatury
pakowanych potraw, a nie od odległości. Odwołując stwierdził w konsekwencji, że
Zamawiający powinien albo określić temperaturę posiłków, w jakiej mają być dostarczane
Zamawiającemu albo przynajmniej kilkakrotnie wydłużyć obszar, na jakim kuchnia może się
znajdować.
Odwołujący podniósł także, że wobec faktu, iż postępowanie prowadzone jest
w trybie przetargu nieograniczonego, w którym nie składa się wniosków o dopuszczenie do
udziału w postępowaniu, koniecznym wydaje się dokonanie zmiany SIWZ w zakresie
wskazania, że wykazanie spełnienia warunków udziału w postępowaniu musi nastąpić przed
upływem terminu składania ofert.

Pismem z dnia 24 marca 2014 r., Odwołujące Konsorcjum zgłosiło przystąpienie po
stronie Clar System S.A. w sprawie o sygn. akt KIO 557/14, wnosząc o uwzględnienie
odwołania.
Pismem z dnia 27 marca 2014 r., Odwołujący Clar System S.A. zgłosił przystąpienie
po stronie Konsorcjum w sprawie o sygn. akt KIO 570/14, wnosząc o uwzględnienie
odwołania.
Pismem z dnia 26 marca 2014 r., przystąpienie do postępowań odwoławczych w
sprawie o sygn. akt KIO 557/14 oraz KIO 570/14, po stronie Zamawiającego, zgłosił
wykonawca Impel Cleaning Sp. z o.o. z siedzibą we Wrocławiu.

Pismem z dnia 2 kwietnia 2014 r. (nr. DZP 3830-11(8)/14) Zamawiający poinformował
wykonawców, że w myśl art. 38 ust. 4 Pzp zmienia treść SIWZ. Liczba przejmowanych
pracowników została zmniejszona do 52. Zmianie uległa treść zapisu załącznika nr 15 § 6
pkt 3 i 7, które zostały wykreśleniu z projektu umowy. W załączniku nr 9 pkt VII „Zasady
dzierżawy pomieszczeń” Zamawiający wskazał, iż pomieszczenia przewidziane do
dzierżawy przeznaczone są na prowadzenie biura o metrażu 31,32 m
2
. Koszt dzierżawy 1 m
2

wynosi 2 zł netto oraz łączna miesięczna opłata ryczałtowa za media w kwocie 430 zł netto.

W załączniku nr 9 pkt III zapis dotyczący prowadzenia depozytu chorych realizowany będzie
przez 5 dni w tygodniu w godz. 7:00 – 15:00. Pracownik musi wstawić się na wezwanie
Zamawiającego. Jednocześnie wprowadzono zmianę w treści zapisu SIWZ w pkt IV ust. 2
pkt 3a: gdzie „posiadaniem kuchni oddalonej maksymalnie o 50 km od miejsca realizacji
usługi, posiadającej wdrożony system HACCP lub inny równoważny oraz na wypadek awarii
kuchni głównej, kuchni rezerwowej oddalonej maksymalnie o 50 km od miejsca realizacji
usługi” zamieniono na: „posiadaniem kuchni z wdrożonym systemem HACCP, lub innym
równoważnym, oraz na wypadek awarii kuchni głównej – kuchnię rezerwową”. Tożsame
zmiany wprowadzono w załączniku nr 15 umowy w § 1 pkt 6, gdzie w miejsce „Zamawiający
wymaga aby przygotowanie posiłków dla pacjentów było realizowane na bazie zaplecza
kuchennego Wykonawcy oddalonego maksymalnie do 50 km od miejsca realizacji usługi:
wprowadzono: „Zamawiający wymaga aby przygotowanie posiłków dla pacjentów było
realizowane na bazie zaplecza kuchennego Wykonawcy”.
W dniu 2 kwietnia 2014 r., Zamawiający wysłał ogłoszenie dodatkowych informacji,
informacje o niekompletnej procedurze lub sprostowanie, jak również zamieścił na swojej
stronie internetowej informację o modyfikacji treści SIWZ.

W toku postępowania Odwołujący podtrzymali swoje stanowiska. Zmiany
wprowadzone przez Zamawiającego poprzez modyfikację SIWZ, Odwołujący ocenili, jako
pobieżne i pozostające bez wpływu na postawione zarzuty.
Na rozprawie Zamawiający zakwestionował poszczególne zarzuty Odwołujących
podkreślając w szczególności brak sprecyzowania zarzutów oraz żądań, jak również brak
przedstawienia dowodów dla wykazania zasadności stawianych twierdzeń, zgodnie
z rozkładem ciężaru dowodowego.

Izba ustaliła, co następuje:

Zamawiający prowadzi w trybie przetargu nieograniczonego postępowanie w sprawie
zamówienia publicznego na „Świadczenie usług w zakresie specjalistycznego sprzątania
obiektów szpitalnych Zamawiającego, utrzymania w czystości terenów zewnętrznych,
ciągłego utrzymywania w gotowości lądowiska dla śmigłowców, świadczenie usług
całodziennego żywienia pacjentów oraz świadczenie usług w zakresie transportu
wewnątrzszpitalnego w 105 Szpitalu Wojskowym z Przychodnią SP ZOZ w Żarach”. Obiekty
Zamawiającego zlokalizowane są w dwóch miejscach – w Żarach przy ul. Domańskiego 2
oraz w Żaganiu przy ul. Żelaznej 1a.
Przedmiot zamówienia nie został podzielony na części. Świadczenie usług ma
obejmować okres 36 miesięcy.

W zakresie warunków udziału dotyczących posiadania wiedzy i doświadczenia
Zamawiający wymaga od wykonawcy wykazania, że posiada niezbędna wiedzę i
doświadczenie i wykazania: wykonanie lub wykonywanie w okresie ostatnich 3 lat przed
upływem terminu składania ofert albo wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu,
a jeżeli okres prowadzenia działalności jest krótszy – w tym okresie:
a)
co najmniej 2 usługi kompleksowego sprzątania i całodobowego utrzymania czystości
obiektów szpitalnych zamawiającego, współdziałania z personelem medycznym w
zakresie opieki nad pacjentem (czynności pomocnicze przy pacjentach), utrzymania
w czystości terenów zewnętrznych, ciągłego utrzymania w gotowości lądowiska dlaśmigłowców, każda z w/w usług powinna spełniać następujące warunki:
− świadczenie usługi, przez co najmniej 12 miesięcy, o wartości usługi minimum
2 500 000,00 złotych w skali roku;
− wykonywanej na minimum 15 000,00 m
2
powierzchni wewnętrznej posiadających w
swoich strukturach oddziały szpitalne, sale operacyjne, szpitalny oddział ratunkowy,
oddział anestezjologii i intensywnej terapii, sale porodowe;
− wykonywanej na minimum 50 000,00 m
2
powierzchni zewnętrznej;
− w obiekcie szpitalnym, świadczącym 24 godzinną opiekę nad pacjentem, o ilości
łóżek minimum 350.
b)
co najmniej 1 usługa kompleksowego sprzątania i całodobowego utrzymania w
czystości obiektów szpitalnych zamawiającego, współdziałania z personelem
medycznym w zakresie opieki nad pacjentem (czynności pomocnicze przy
pacjentach) utrzymanie w czystości terenów zewnętrznych oraz usług całodziennegożywienia pacjentów w/w usługa powinna spełniać następujące warunki:
−świadczenie usługi, przez co najmniej 12 miesięcy, o wartości usługi minimum
3 600 000,00 złotych w skali roku;
− wykonywanej na minimum 15 000,00 m
2
powierzchni wewnętrznej posiadających w
swoich strukturach oddziały szpitalne, sale operacyjne, szpitalny oddział ratunkowy,
oddział anestezjologii i intensywnej terapii, sale porodowe;
− wykonywanej na minimum 50 000,00 m
2
powierzchni zewnętrznej;
− w obiekcie szpitalnym, świadczącym 24 godzinną opiekę nad pacjentem, o ilości
łóżek minimum 350;
− przygotowanie, dostarczenie i dystrybucja całodziennego wyżywienia dla minimum
220 pacjentów w obiekcie świadczącym 24 godzinną opiekę nad pacjentem, na bazie
kuchni wykonawcy.

Powierzchnia objęta przedmiotem zamówienia wynosi: w budynkach w Żarach iŻaganiu – ok. 17.000 m
2
(łącznie powierzchnia medyczna i niemedyczna).

Liczba łóżek w oddziałach szpitalnych wynosi w budynkach w Żarach i Żaganiu –
łącznie 370. Ilość żywionych osób wynosi 224.

Powierzchnia terenów zewnętrznych szpitala do sprzątania wynosi ok. 76 000,00 m
2
.
(Załącznik nr 12 do SIWZ – Wykaz powierzchni objętych przedmiotem zamówienia;
oświadczenia pełnomocnika Zamawiającego z protokołu rozprawy).

Przed dokonaniem modyfikacji SIWZ oraz ogłoszenia o zamówieniu w ramach
warunku dysponowania odpowiednim potencjałem technicznym oraz osobami zdolnymi do
wykonania zamówienia, Zamawiający wymagał od wykonawcy wykazania się:
a)
posiadaniem kuchni oddalonej o 50 km od miejsca realizacji usługi, posiadającej
wdrożony system HACCP lub inny równoważny oraz na wypadek awarii kuchni
głównej, kuchni rezerwowej oddalonej maksymalnie o 50 km od miejsca realizacji
usługi;
b)
posiadaniem środka transportu, zatwierdzonego przez Państwowego Inspektora
Sanitarnego do przewozu posiłków;
c)
dysponowaniem 5 osobami stanowiącymi personel kierowniczy, w okresie 3 lat przed
upływem terminu składania ofert, a w przypadku gdy okres prowadzenia działalności
jest krótszy – w tym okresie;
d)
dysponowaniem osobami spełniającymi następujące wymagania:
− kierownik obiektu z wyższym wykształceniem, z doświadczeniem bezpośrednio
związanym z pracą w ochronie zdrowia, znający specyfikę pracy w szpitalu, który
będzie odpowiedzialny za koordynację świadczenia usług, kierownika obiektu z
wykształceniem wyższym oraz wieloletnim stażem w kierowaniu sprzątaniem w
jednostkach szpitalnych;
− 2 dietetyków z wykształceniem kierunkowym, posiadających, co najmniej 3 lat lub
wykształceniem średnim, co najmniej 5 lat doświadczenia w pracy na stanowisku
dietetyka w żywieniu zbiorowym oraz posiadających doświadczenie w pracy na
komputerowych systemach dietetycznych;
− 2 kucharzy z wykształceniem średnim kierunkowym, także osoba, która posiada
zawód kucharza po zasadniczej szkole zawodowej.
Jednocześnie zastrzeżono, że wykonawca w dniu rozpoczęcia realizacji przedmiotu
umowy przejmie na podstawie art. 23
1
Kodeksu pracy78 pracowników zatrudnionych
u Zamawiającego.

Zgodnie ze sposobem obliczenia ceny – cena oferty powinna obejmować wszystkie
koszty i składniki związane z wykonaniem zamówienia. W ramach opisu kryteriów wraz z
podaniem znaczenia wskazano, że Zamawiający przy wyborze oferty będzie się kierował
kryterium i ich wagą: cena 70%; jakość 30% (koncepcja wykonania usługi utrzymania
czystości 15%; koncepcja wykonania usługi żywienia zbiorowego wraz z dystrybucją
posiłków 15%).
Zamawiający podał jednocześnie szczegółowy opis oceny poszczególnych
elementów koncepcji wykonania usługi utrzymania czystości oraz koncepcji wykonania
usługi żywienia zbiorowego wraz z dystrybucją posiłków, uszczegóławiając podział 15
punktów w każdej z koncepcji w ramach poszczególnych ich elementów: za zasady
organizacji pracy, za plan higieniczny, za szczegółowe procedury i instrukcje utrzymania
czystości, za dobór środków dezynfekcyjnych, myjąco-czyszczących, za dobór sprzętu i
urządzeń oraz za jadłospisy, za dobór sprzętu i urządzeń, za księgę dobrej praktyki
higienicznej (GHP).
Zgodnie z pierwotnym projektem umowy (Załącznik nr 15 do SIWZ), Zamawiający
wymagał, aby przygotowanie posiłków dla pacjentów było realizowane na bazie zaplecza
kuchennego wykonawcy oddalonego maksymalnie do 50 km od miejsca realizacji usługi (§ 1
pkt 6). Ponadto, projekt umowy zawierał zobowiązanie dla wykonawcy do przejęcia w dniu
rozpoczęcia realizacji umowy, na podstawie art. 23
1
Kodeksu pracy, 78 osób z pracowników
Zamawiającego. Szczegółowy wykaz pracowników miał zostać określony w załączniku do
umowy (§ 6 pkt 1). Ponadto, przewidywał zobowiązanie dla wykonawcy do zatrudniania
przez okres jednego roku przejętych pracowników, na warunkach nie gorszych niż u
Zamawiającego (§ 6 pkt 3). Jednocześnie w projekcie umowy zawarto oświadczenia
Zamawiającego, w których potwierdzał, że przekazani pracownicy posiadają odpowiednie
kwalifikacje do wykonania przedmiotu umowy oraz, że Zamawiający nie posiada wobec tych
pracowników żadnych zobowiązań z tytułu umowy o pracę (§ 6 pkt 4 i 5).
(Ogłoszenie o zamówieniu Sekcja II, pkt II.1.1), pkt II.1.2), pkt II.1.8), pkt II.2.1), Sekcja III,
pkt III.2.1), SIWZ: Rozdział II pkt 12, Rozdział III, Rozdział IV – Warunki udziału w
postępowaniu oraz opis sposobu dokonywania oceny spełnienia tych warunków – ust. 2 pkt
2, ust. 2 pkt 3, Rozdział XI – Sposób obliczenia ceny, Rozdział XII – Opis kryteriów, którymi
Zamawiający będzie się kierował przy wyborze oferty oraz podaniem znaczenia tych
kryteriów, Załącznik nr 15 do SIWZ – projekt umowy).

Pismem z dnia 21 marca 2014 r. (DZP 3830-11(1)/14) Zamawiający udzielił
odpowiedzi na pytania dotyczące SIWZ. W ramach pytania dotyczącego, czy Zamawiający
wpisze do specyfikacji oraz wzoru umowy możliwość podwyższenia wynagrodzenia
wykonawcy w sytuacji, gdy w czasie realizacji umowy zaczną obowiązywać przepisy

o wyższych kosztach zatrudnienia precyzując, że wynagrodzenie wzrośnie o kwotę
odpowiadającą przemnożeniu wynagrodzenia osób realizujących przedmiot zamówienia
przez wyższą stawkę kosztów, Zamawiający wyjaśnił, że nie wyraża zgody oraz, że zgodnie
z zapisem w projekcie umowy Zamawiający uwzględnił wzrost wynagrodzenia wykonawcy
na początku każdego roku kalendarzowego w przypadku podniesienia minimalnego
wynagrodzenia za pracę.
(Pismo z dnia 21 marca 2014 r., nr DZP 3830-11(1)/14); Załącznik nr 15 do SIWZ – § 11
projektu umowy).

Pismem z dnia 2 kwietnia 2014 r., nr DZP 3830-11(8)/14, Zamawiający poinformował
wykonawców o zmianie treści SIWZ. Zamawiający dokonał następujących zmian:
1.
Zmianie ulega treść zapisu SIWZ rozdział II pkt 12, który otrzymuje brzmienie
„Wykonawca w dniu rozpoczęcia realizacji przedmiotu umowy przejmie na podstawie
art. 23
1
Kodeksu pracy 52 pracowników zatrudnionych u Zamawiającego”
2.
Zmianie ulega treść zapisu załącznika nr 15 § 6 pkt 1, który otrzymuje brzmienie
„Wykonawca w dniu rozpoczęcia realizacji przedmiotu umowy przejmie na podstawie
art. 23
1
Kodeksu pracy 52 pracowników zatrudnionych u Zamawiającego.
Szczegółowy wykaz przejmowanych pracowników zawiera załącznik nr…, który
stanowi integralną część umowy”.
3.
Zmianie ulega treść zapisu załącznika nr 15 § 6 pkt 3, 7, które ulegają wykreśleniu z
projektu umowy.
4.
W załączniku nr 9 pkt VII „Zasady dzierżawy pomieszczeń” Zamawiający wskazuje, iż
pomieszczenia przewidziane do dzierżawy przeznaczone są na prowadzenie biura o
metrażu 31,32 m
2
. Koszt dzierżawy 1 m
2
wynosi 2 zł netto, oraz łączna miesięczna
opłata ryczałtowa za media w kwocie 430 zł netto.
5.
W załączniku nr 9 pkt III zapis dotyczący prowadzenia depozytu chorych realizowany
będzie przez 5 dni w tygodniu w godzinach 7:00-15:00. Pracownik musi wstawić się
na wezwanie zamawiającego.
6.
Zamawiający wprowadza zmianę w treści zapisu SIWZ punkcie IV ust. 2 pkt 3a:
•
jest – „posiadaniem kuchni oddalonej maksymalnie o 50 km od miejsca
realizacji usługi, posiadającej wdrożony system HACCP lub inny równoważny
oraz na wypadek awarii kuchni głównej, kuchnię rezerwowej oddalonej
maksymalnie o 50 km od miejsca realizacji usługi:
•
zmienia się na: „posiadaniem kuchni z wdrożonym systemem HACCP, lub
innym równoważnym systemem, oraz na wypadek awarii kuchni głównej –
kuchnię rezerwową”.

7.
Zamawiający wprowadza zmianę w treści zapisu SIWZ załącznik nr 15 projekt umowy
w § 1 pkt 6:
•
jest – Zamawiający wymaga aby przygotowanie posiłków dla pacjentów było
realizowane na bazie zaplecza kuchennego Wykonawcy oddalonego
maksymalnie do 50 km od miejsca realizacji usługi.
•
zmienia się na: Zamawiający wymaga aby przygotowanie posiłków dla
pacjentów było realizowane na bazie zaplecza kuchennego Wykonawcy.

Jednocześnie, Zamawiający przedstawił wykaz pracowników przewidzianych do
przejęcia w trybie art. 23
1
Kodeksu pracy, w którym dla 52 pozycji podano m.in. okres
zatrudnienia, stanowisko, wysokość etatu, wiek pracownika, płacę zasadniczą brutto,
dodatek funkcyjny brutto, dodatek do minimum brutto, moment rozpoczęcia okresu
przedemerytalnego oraz moment osiągnięcia wieku emerytalnego.
(Pismo z dnia 2 kwietnia 2014 r., nr DZP 3830-11(8)/14, Ogłoszenie dodatkowych informacji,
informacje o niekompletnej procedurze lub sprostowanie).

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie dokumentacji dotyczącej
postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, w tym wyszczególnionych powyżej
dokumentów. Stan faktyczny pozostawał w zasadzie poza przedmiotem sporu stron. Różnice
koncentrowały się w szczególności na odmiennej ocenie, co do możliwości i zasadności
określenia przedmiotu zamówienia, przyjętych warunków udziału w postępowaniu, kryteriów
i punktacji, kwestii precyzyjności treści SIWZ, zakresu przekazanych informacji oraz sposobu
ich rozumienia.

Izba zważyła, co następuje:

Izba stwierdziła, że nie zachodzą przesłanki do odrzucenia odwołań, a Odwołujący
posiadają legitymację do wniesienia odwołania wymaganą w art. 179 ust. 1 Pzp.
Rozpoznając podniesione w odwołaniach zarzuty Izba uwzględniła dyrektywę
wynikającą z art. 192 ust. 7 Pzp, zgodnie z którą Izba orzeka wyłącznie w granicach
zarzutów podniesionych w odwołaniu oraz zasadę z art. 190 ust. 1 Pzp, w myśl której strony
i
uczestnicy
postępowania,
zgodnie
z
zasadą
kontradyktoryjności
władającą
postępowaniem odwoławczym, są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów,
z których wywodzą skutki prawne.

Odwołania nie zasługiwały na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności nie zasługiwało na akceptację stanowisko, iż zmiany
wprowadzone w treści Rozdziału IV ust. 2 pkt 3a SIWZ oraz § 1 pkt 6 projektu umowy
(Załącznik nr 15 do SIWZ) były jedynie zmianami pobieżnymi, a tym samym, że Zamawiający
nadal w zakresie warunku dysponowania odpowiednim potencjałem technicznym opisał
sposób dokonania oceny spełniania warunku z naruszeniem art. 7 ust. 1 Pzp w zw. z art. 22
ust. 4 i 5 Pzp. Należy wskazać, iż Zamawiający całkowicie zrezygnował z wcześniejszych
wymogów posiadania kuchni oddalonej maksymalnie o 50 km od miejsca realizacji usługi.
W miejsce kwestionowanych zapisów został wprowadzony jedynie wymóg posiadania
kuchni, bez ograniczeń odległościowych, które wcześniej legły u podstaw postawienia
zarzutów w tej części. Wywodzenie dalszego istnienia naruszeń w tym zakresie nie
znajdowało, zdaniem Izby, żadnego uzasadnienia. Odwołujący nie wykazali i nie udowodnili
bynajmniej przedmiotowych zarzutów, do czego byli zobowiązani kwestionując skutek
wprowadzonych przez Zamawiającego zmian.

Odnosząc się do zarzutów i argumentacji dotyczących połączenia w jednym
postępowaniu zamówienia na usługi specjalistycznego sprzątania obiektów szpitalnych
Zamawiającego, utrzymania w czystości terenów zewnętrznych, ciągłego utrzymania
w gotowości lądowiska dla śmigłowców, świadczenie usług całodziennego żywienia
pacjentów oraz świadczenie usług w zakresie transportu wewnątrzszpitalnego, Izba nie
znalazła podstaw, by w okolicznościach niniejszej sprawy, uznać przedmiotowe połączenie
za działanie stanowiące naruszenie zasad wynikających z art. 7 ust. 1 Pzp oraz, by
dokonany przez Zamawiającego sposób opisu przedmiotu zamówienia, wbrew zakazowi
wynikającemu z art. 29 ust. 2 Pzp, mógł utrudniać uczciwą konkurencję.

Przepis art. 29 ust. 2 Pzp nie wymaga udowodnienia naruszenia konkurencji.
Wynikający z tej normy prawnej zakaz dotyczy sposobu, który mógłby utrudniać uczciwą
konkurencję. W konsekwencji – z uwagi na zwrot „mógłby” – wystarczające jest
udowodnienie możliwości takiego naruszenia, a więc jego prawdopodobieństwa. Powyższe
obniżenie wymogów dowodowych nie oznacza jednak możliwości poprzestania jedynie na
ogólnych twierdzeniach. Powoływane prawdopodobieństwo niedozwolonego ograniczenia
uczciwej konkurencji musi być rzeczowe, realne i przede wszystkim wykazane
(por. przykładowo: wyrok KIO z dnia 28 września 2012 r., sygn. akt 1988/12; wyrok KIO z
dnia 16 lutego 2012 r., sygn. akt KIO 249/12).

Odwołujący, w ocenie Izby, nie sprostali powyższym wymogom. Należy w tym
miejscu zaznaczyć, iż kwestia konkurencji jest kategorią, którą należy rozpatrywać
z uwzględnieniem rynku, którego dotyczy konkretne zamówienie. Odwołujące Konsorcjum
podniosło, iż na rynku istnieje bardzo dużo firm zajmujących się odrębnie wykonywaniem
usług sprzątania i żywienia i bardzo nieliczna grupa firm łączących te usługi, a tym samym

niezrozumiałym jest dlaczego Zamawiający ogranicza konkurencję tylko do tej nielicznej
grupy (str. 4 odwołania w sprawie o sygn. akt KIO 570/14). Nie zostały jednak przedstawione
w tym zakresie żadne obiektywne dowody, które potwierdziłyby zasadność stawianych tez
oraz wywodzonych z nich wniosków. Za nieudowodnioną i nieuprawnioną należało
w szczególności uznać tezę, że o zamówienie będą mogli ubiegać się wyłącznie
przedsiębiorcy łączący te usługi, a przedsiębiorcy działający poza ową nieliczną grupą
zostali a limine wyłączeni z możliwości udziału w postępowaniu. Zamawiający nie poczynił
tego
rodzaju
zastrzeżeń.
Przedsiębiorca
nieświadczący
kompleksowo
usług
wyszczególnionych przez Zamawiającego dysponuje natomiast możliwością skorzystania
z instrumentów prawnych przewidzianych przepisami Prawa zamówień publicznych, które
w pełni otwierają możliwość uczestniczenia w postępowaniu. W takim właśnie celu
ustawodawca stworzył dla wykonawców możliwość wspólnego ubiegania się o udzielenie
zamówienia (art. 23 ust. 1 Pzp). Każdy z przedsiębiorców działających na rynku dysponuje
więc prawem i możliwością połączenia swojego potencjału z potencjałem innych
wykonawców, jeżeli samodzielnie nie może ubiegać się o udzielenie zamówienia. To czy
skorzysta z tego prawa pozostaje w sferze okoliczności zależnych od niego. Z pewnością
natomiast z potrzeby ewentualnego utworzenia konsorcjum przedsiębiorca nie powinien
wywodzić zarzutu, iż został pozbawiony możliwości ubiegania się o udzielenie zamówienia,
a sama okoliczność, że przedmiot zamówienia obejmuje kilka usług nie wskazuje jeszcze na
naruszenie podstawowych zasad udzielania zamówień publicznych, skoro na rynku działają
podmioty mogące brać udział w postępowaniu samodzielnie lub w ramach konsorcjum. Poza
znaczeniem dla oceny zarzutu pozostawała przy tym podnoszona na rozprawie okoliczność,
iż zawiązanie konsorcjum wiąże się z powstaniem solidarnej odpowiedzialności jego
członków. Odwołujący nie podnosili przy tym, by realia rynku usług wymaganych przez
Zamawiającego uniemożliwiały utworzenie konsorcjum, a tym samym, by przedsiębiorca nieświadczący samodzielnie wszystkich tych usług, pomimo prawnych możliwości, został
pozbawiony faktycznej możliwości ubiegania się o udzielenie zamówienia. Jak podkreśla się
w orzecznictwie uprawdopodobnienie z art. 29 ust. 2 Pzp sprowadza się do wykazania
(a więc udowodnienia) jedynie tego, że to odwołujący nie może złożyć oferty na warunkach
uczciwej konkurencji wskutek dokonanego przez zamawiającego opisu przedmiotu
zamówienia (por. wyrok KIO z dnia 6 kwietnia 2011 r., sygn. akt KIO 617/11). Odwołujący nie
wykazali także tych okoliczności. Sam przykład odwołującego Konsorcjum przeczy
jednocześnie tego rodzaju założeniom. Należy bowiem zauważyć, iż wykonawcą
wchodzącym w skład odwołującego Konsorcjum jest wykonawca DGP Catering Partner Sp.
z o.o., który na swoich stronach internetowych reklamuje się, jako spółka posiadająca
wieloletnie doświadczenie w branży gastronomicznej, prowadząca działalność m.in.

w zakresie żywienia zbiorowego dla pacjentów i personelu jednostek służby zdrowia,
uzdrowisk i placówek oświatowych.

Należy następnie wskazać, iż w istocie poza sporem stron pozostawało to, że
w praktyce występują przypadki łączenia przez szpitale usług w sposób opisany przez
Zamawiającego. Na rozprawie Odwołujący wskazali, że przedmiotem odwołania jest przede
wszystkim to, czy takie łączenie jest dopuszczalne. Należy w tym miejscu podkreślić, iż nie
neguje się prawa zamawiającego do swobodnego – w graniach przepisów prawa –
określenia przedmiotu zamówienia w sposób, który najlepiej spełnia jego oczekiwania i czyni
zadość jego uzasadnionym potrzebom. Zamawiający ma prawo opisać swoje potrzeby w taki
sposób, aby przedmiot zamówienia spełniał jego wymagania i zaspokajał potrzeby, jednak
pod warunkiem, że dokonany opis nie narusza konkurencji ani równego traktowania
wykonawców. W ocenie Izby, połączenie kilku usług w jednym postępowaniu nie musi
automatycznie być traktowane, jako naruszenie powyższych reguł. Nie można w tym
zakresie czynić generalnych zakazów. Ocena działań zamawiającego powinna więc
koncentrować się na indywidualnych okolicznościach danej sprawy.

Odnosząc powyższe do realiów niniejszego postępowania należy wskazać, iż
Zamawiający w sposób rzeczowy uzasadnił połączenie usług w ramach jednego
postępowania. Nie ograniczył się przy tym jedynie do ogólnego odesłania, że takie łączenie
funkcjonuje w praktyce i jest stosowane w treści SIWZ innych postępowań w sprawie
zamówienia publicznego. Zostało wskazane, iż podział usług, w szczególności w sposób
postulowany przez Clar System S.A., wiąże się z obowiązkiem koordynowania działań
wykonawców. Zamawiający dąży natomiast do wyeliminowania potrzeby pełnienia funkcji
koordynatora poszczególnych usług. Usługa żywienia stanowi jedynie fragment całości
przedmiotu zamówienia i w praktyce wykonywana jest przez ok. 30 minut trzy razy dziennie,
kiedy to należy podać posiłki na oddziałach szpitala. Względy celowościowe, pragmatyczne
oraz ekonomiczne przemawiają zaś za tym, by potencjał i kwalifikacje tych osób wykorzystać
także do innych czynności oraz by osoby realizujące przedmiot zamówienia współdziałały ze
sobą na różnych odcinkach. Jako istotną kwestię wskazano również odpowiedzialność za
ewentualne zakażenie, gdyż rozdzielenie usług powoduje powstanie trudności w ustaleniu
podmiotu odpowiedzialnego.

Izba uznała zasadność powyższych argumentów Zamawiającego. Przede wszystkim
nie można uznać, by połączenie usług sprzątania i żywienia było połączeniem sztucznym.
Na pewnym odcinku usługi te wzajemnie się przenikają. Specyfika Zamawiającego
uzasadnia także przyjęcie rozwiązań ograniczających ilość podmiotów wykonujących dane
usługi w warunkach szpitalnych. Mnożenie tej ilości może negatywnie wpływać na
funkcjonowanie szpitala, w tym organizację i wykonywanie podstawowych zadań związanych

z opieką i leczeniem pacjentów. Przekonujący okazał się także argument o „rozwodnieniu
odpowiedzialności” w przypadku dojścia do zakażenia w szpitalu.

Reasumując, w ocenie Izby, Zamawiający miał prawo tak opisać przedmiot
zamówienia, aby w wyniku postępowania zawrzeć umowę z jednym podmiotem, któremu
można będzie całościowo powierzyć wykonanie i koordynację poszczególnych usług, ale
także przypisać odpowiedzialność za prawidłowe wykonanie przedmiotu zamówienia.
Niezależnie od powyższej oceny, należy ponownie podkreślić, iż w niniejszej sprawie
krytyczna ocena zarzutów połączenia usług musiała wynikać przede wszystkim
z niewykazania przez Odwołujących braku możliwości złożenia przez nich ofert
i niewykazania naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 29 ust. 2 Pzp.

W kontekście powyższych wywodów krytycznie należy ocenić zarzut zaniechania
zastosowania przez Zamawiającego art. 83 ust. 2 Pzp. Zgodnie z tym przepisem,
zamawiający może dopuścić możliwość złożenia oferty częściowej, jeżeli przedmiot
zamówienia jest podzielny. Ocenę celowości podziału zamówienia na części ustawodawca
pozostawił uznaniu zamawiającego, zatem nie ma on obowiązku dzielenie zamówienia na
części, a tym samym wykonawcy nie przysługuje roszczenie o podział zamówienia na części
(por. wyrok KIO z dnia 16 lutego 2012 r., sygn. akt KIO 249/12). W orzecznictwie
prezentowany jest także pogląd, iż możliwość udzielenia zamówienia w częściach jest
uprawnieniem, a nie obowiązkiem zamawiającego i taki obowiązek nie może być wywodzony
z art. 7 ust. 1 lub ust. 3 Pzp. Gdyby wolą ustawodawcy było nałożenie na zamawiającego w
określonych sytuacjach np. zwiększenia konkurencyjności postępowania, obowiązku
umożliwiania składania ofert częściowych, to taki obowiązek wynikałby wprost z przepisów
ustawy (por. wyrok KIO z dnia 6 kwietnia 2011 r., sygn. akt KIO 617/11). Skład orzekający w
niniejszej sprawie przychyla się natomiast do poglądu, iż przyznane zamawiającemu w
przepisie art. 83 ust. 2 Pzp prawo nie jest jednak prawem bezwzględnym i podlega ono
kontroli pod względem zgodności z zasadami udzielania zamówień, a w szczególności, czy
niedopuszczenie do składania ofert częściowych, w sytuacji gdy przedmiot zamówienia jest
podzielny, nie prowadzi do naruszenia zasady wyrażonej w art. 7 ust. 1 Pzp (por. wyrok KIO
z dnia 10 kwietnia 2013 r., sygn. akt KIO 694/13). Jak zostało wskazane wcześniej, Izba nie
dopatrzyła się jednak, by w niniejszej sprawie działania Zamawiającego, mogły stanowić
naruszenie tych zasad.

Nie zasługiwały także na uwzględnienie zarzuty podnoszące sporządzenie opisu
sposobu dokonania oceny spełniania warunków w sposób niezasadny, nieproporcjonalny,
a ponadto niezwiązany z przedmiotem zamówienia.

W pierwszej kolejności należy wskazać na obowiązujący w tym zakresie rygor
dowodowy,
który
nakłada
na
Odwołujących
obowiązek
udowodnienia
(a
nie
uprawdopodobnienia) zasadności stawianych zarzutów. Odwołujący Clar System S.A.
w treści odwołania wywodził powyższe naruszenia z twierdzeń, że wykonawcy, których
działalność polega na świadczeniu usług sprzątania nie zajmują się żywieniem pacjentów
– i odwrotnie (str. 6 odwołania w sprawie o sygn. akt KIO 557/14).

Odwołujące Konsorcjum stawiane w tym zakresie zarzuty uzasadniło natomiast
wykluczeniem z kręgu wykonawców, którzy posiadają doświadczenie w zakresie utrzymania
terenów zewnętrznych jakichkolwiek innych obiektów niż szpitalne, minimalną powierzchnią
terenów zewnętrznych, która w ocenie Odwołującego powoduje wykluczenie zdecydowanej
większości wykonawców, gdyż bardzo niewiele instytucji dysponuje tak dużą powierzchnią,
jak również połączeniem usług i wynikającym z tego wymaganiem wykazania się
doświadczeniem w realizacji dwóch różnych rodzajów świadczeń w ramach jednej umowy,
oraz wymaganiem wykazania się odrębnym doświadczeniem w zakresie ciągłego utrzymania
w gotowości lądowiska dla śmigłowców.

Przede wszystkim stawiane zarzuty nie potwierdziły, by Zamawiający zawęził
warunek doświadczenia w zakresie utrzymania powierzchni zewnętrznych jedynie do
obiektów szpitalnych. Dokładna analiza treści SIWZ nie uzasadnia twierdzeń wywodzonych
przez Odwołujących. Należy zauważyć, iż w ramach Opisu sposobu dokonywania oceny
spełniania warunków udziału w postępowaniu w ramach warunku posiadania wiedzy i
doświadczenia (Rozdział IV ust. 2 pkt 2 a) i b) SIWZ) Zamawiający posłużył się
sformułowaniem „utrzymanie w czystości terenów zewnętrznych”, a nie „utrzymanie
w czystości terenów zewnętrznych obiektów szpitalnych”. Podobnie przy warunku
powiązanym z minimalną powierzchnią Zamawiający użył zwrotu „50 000,00 m
2
terenów
zewnętrznych”, a nie „50 000,00 m
2
terenów zewnętrznych obiektów szpitalnych”. Całkowicie
nietrafnie Odwołujący Clar System S.A. wywodził przy tym na rozprawie, że brzmienie tiret 4
pkt 2a ust. 2 Rozdziału IV SIWZ potwierdza stawiane zarzuty. Stanowi on bowiem
o świadczeniu usługi w obiekcie szpitalnym, świadczącym 24 godzinną opiekę nad
pacjentem, o ilości łóżek minimum 350. Nie dotyczy więc w ogóle kwestii utrzymania terenów
zewnętrznych. Należy jednocześnie podkreślić, iż w toku rozprawy Zamawiający wskazał, że
Odwołujący błędnie wyodrębniają warunek w zakresie utrzymania terenów zewnętrznych,
gdyż w treści SIWZ nie doszło do wydzielenia wymogu posiadania doświadczenia w zakresie
utrzymania wyłącznie terenów zielonych. Wywodzone przez Odwołujących zawężenie
byłoby, zdaniem Izby, nieuzasadnione, jednak w niniejszej sprawie Zamawiający nie
wprowadził tego rodzaju ograniczeń. Zasadnie Zamawiający argumentował przy tym, że
twierdzenia Odwołujących stanowią próbę dowodzenia ponad osnowę dokumentu, gdyż
zmierzają one w istocie do wykazania zapisów, których SIWZ w ogóle nie zawiera.

Reasumując, Odwołujący nie udowodnili, by zapisy SIWZ faktycznie eliminowały
wykonawców, którzy posiadają doświadczenie w zakresie utrzymania terenów zewnętrznych
obiektów, nie będących wyłącznie obiektami szpitalnymi. Przyjęty przez Odwołujących
kierunek rozumienia warunków postawionych przez Zamawiającego nie znajduje oparcia
w treści SIWZ, co zostało w sposób rzeczowy podniesione przez Zamawiającego w toku
rozprawy. Należy jednocześnie zaznaczyć, iż w sytuacji posiadania wątpliwości w zakresie
treści SIWZ wykonawcy dysponują prawem zwrócenia się do zamawiającego o udzielenie
wyjaśnień (art. 38 ust. 1 Pzp). Z prawa tego Odwołujący mogą nadal korzystać, jeżeli istnieją
jeszcze w ich ocenie kwestie wymagające wyjaśnień. Ewentualne wątpliwości, co do
rozumienia treści SIWZ, nie powinny jednak przemawiać za uznaniem istnienia ograniczeń,
których Zamawiający w rzeczywistości nie wprowadził.

Nie zasługiwał na uwzględnienie także kolejny zarzut odnoszący się do wymogu
posiadania doświadczenia i wiedzy w zakresie usług obejmujących utrzymanie w czystości
minimum 50 000,00 m
2
powierzchni zewnętrznych. Odwołujący ograniczyli się w tym
zakresie jedynie do ogólnych twierdzeń, iż bardzo niewiele instytucji dysponuje tak dużą
powierzchnią. W toku rozprawy podniesione zostało dodatkowo, iż Zamawiający powinien
zmniejszyć wymagane doświadczenie do średniej powierzchni, które posiadają szpitale na
terenie całego kraju. W odniesieniu do tego ostatniego argumentu, niezależnie od faktu, iż
Odwołujący nie wskazali, by w ogóle istniały tego rodzaju wyznaczniki – co trafnie podniósł
także Zamawiający – jak również nie przedstawili argumentacji, dlaczego w tej konkretnej
sprawie Zamawiający powinien był kierować się takimi danymi (których źródeł także nie
wskazano) a nie swoimi uzasadnionymi potrzebami, należy wskazać na sprzeczność,
w którą popadli ostatecznie Odwołujący. Z jednej bowiem strony Odwołujący dowodzili, że
w zakresie utrzymania terenów zewnętrznych niedopuszczalne jest ograniczanie
doświadczenia jedynie do obiektów szpitalnych, a z drugiej strony średnia powierzchnia
szpitali z terenu całego kraju wskazana została, jako wyznacznik, który powinien zostać
w tym zakresie automatycznie przyjęty przez Zamawiającego.

Przedstawienie ogólnego twierdzenia nie tworzy jeszcze dowodu. Zgodnie z zasadą
rozkładu ciężaru dowodowego strona powinna natomiast powołać dowody dla wykazania
zasadności faktów, z których wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne. Waloru
dowodowego i znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy nie można także przypisać,
prezentowanym na rozprawie wywodom, iż wystarczającym byłoby dla Zamawiającego
określenie powierzchni na niższym poziomie, przykładowo 30 czy 40 tys. m
2
, gdyż podmiot
posiadający doświadczenie przy utrzymaniu takich obiektów byłby zdolny również wykonać
należycie zamówienie będące przedmiotem niniejszego postępowania. Jak zostało to
podniesione na rozprawie – w odniesieniu do doświadczenia przy obiektach o powierzchni
minimum 50 tys. m
2
, nie ma w tym względzie dużej różnicy. Słusznie podnosił Zamawiający,

że w żadnym odwołaniu nie zostały podane wielkości prezentowane w toku rozprawy.
Przedmiotowe okoliczności powinny zaś zostać sprecyzowane i uzasadnione w odwołaniu,
gdyż stawiane zarzuty powinny korelować z żądaniami kierowanymi wobec Zamawiającego.
Niezależnie od tych uchybień, Izba uznała, że powyższe wywody stanowiły prezentację
jedynie własnych, subiektywnych ocen, która nie została odniesiona do przedmiotu
zamówienia, przekładającego się na wymagania Zamawiającego postawione w treści SIWZ.
Zgodnie z informacjami wskazanymi przez Zamawiającego na rozprawie, ale także
wynikającymi z Załącznika nr 12 do SIWZ, łączna powierzchnia terenów zewnętrznych do
sprzątania wynosi ok 76 tys. m
2
. Przyjęcia wymogu posiadania doświadczenia w utrzymaniu
terenów zewnętrznych na minimalnym poziomie powierzchni 50 tys. m
2
nie można,
w perspektywie warunków Zamawiającego, uznać za nadmierne, czy niezwiązane
z przedmiotem zamówienia. Podobnie, w szerszej ocenie, w/w powierzchnia nie może
zostać uznana za nieadekwatną i niezwiązaną z przedmiotem zamówienia. W stanowisku
przedstawionym na rozprawie Zamawiający wskazał na przykłady pobliskich szpitali
posiadających wyższe lub zbliżone powierzchnie terenów zewnętrznych – 66 tys. m
2
, 58 tys.
m
2
, 122 tys. m
2
(szpital w Legnicy). Same przykłady przytoczone przez Zamawiającego,
podważyły twierdzenia Odwołujących, iż bardzo niewiele podmiotów posiada tak dużą
powierzchnię (a należy zauważyć, iż dotyczyły one jedynie szpitali, podczas gdy – jak
wskazano powyżej – utrzymanie terenów zewnętrznych nie zostało ograniczone przez
Zamawiającego jedynie do takich obiektów). Odwołujący nie przedstawili zaś żadnych
rzeczowych kontrargumentów i dowodów, które skutecznie zanegowałyby stanowisko
Zamawiającego, a przede wszystkim wykazały, że postawione w tym zakresie warunki nie są
proporcjonalne i adekwatne. Całościowa ocena okoliczności niniejszej sprawy nakazywała
natomiast, zdaniem Izby, uznanie iż Zamawiający zachował wymogi, o których mowa w art.
22 ust. 4 Pzp. Przedmiotową ocenę należy przy tym odnieść także do ilości wymaganych
usług. Zamawiający nie postawił wymogu wykazania się kilkunastoma usługami, a jedynie
trzema. Jest też oczywistym, iż łącząc usługi Zamawiający był uprawniony do wymagania
wykazania się doświadczeniem w świadczeniu usługi kompleksowego sprzątania i usługiżywienia pacjentów, przy czym w tym zakresie swoje wymagania Zamawiający ograniczył do
1 usługi, co także trudno uznać za wymóg nadmierny.

W tożsamy krytyczny sposób należało ocenić zarzut dotyczący wymagania przez
Zamawiającego od wykonawców wykazaniem się doświadczenia w zakresie ciągłego
utrzymania w gotowości lądowiska dla śmigłowców. Przedmiotowy zarzut został uzasadniony
twierdzeniem, iż wykonywanie tej usługi sprowadza się jedynie do zamiatania przez okres ¾
roku oraz posypywania lądowiska w okresie zimowym specjalną mieszanką, a tym samym
wykonawcy posiadający doświadczenie w całorocznym sprzątaniu i utrzymaniu terenów

zewnętrznych bez problemów będą w stanie wykonać usługę w tym zakresie. Zasadność
powyższych twierdzeń nie została jednak w żaden sposób potwierdzona, w tym nie
wskazano na jakiej podstawie są one oparte, czy przykładowo wynikają z doświadczeń
własnych, doświadczeń innych wykonawców, opracowań dotyczących zasad i wymogów
utrzymania tego rodzaju obiektów, przepisów czy treści SIWZ innych postępowań, w których
zakres przedmiotowej usługi zostałby sprowadzony jedynie do zamiatania i posypywania
lądowiska specjalną mieszanką. Powyższym twierdzeniom przeczyły natomiast informacje
zawarte w treści SIWZ niniejszego postępowania, jak również argumenty podniesione przez
Zamawiającego w toku rozprawy. Zgodnie z Załącznikiem nr 10 do SIWZ wymagany zakres
utrzymania w czystości lądowiska dla śmigłowców sanitarnych obejmuje m.in. takie
czynności, jak: utrzymanie w czystości lamp znajdujących się na płycie lądowiska,
utrzymanie w czystości urządzenia naprowadzającego, utrzymanie w czystości oznaczeń na
płycie lądowiska, zwrócenie szczególnej uwagi przy czynnościach porządkowych na lampy
oraz na lampę naprowadzającą przed uszkodzeniem mechanicznym, utrzymanie stanu
nawierzchni lądowiska w sposób, który nie zakłóci bezpiecznego lądowania śmigłowca i
przetransportowania pacjenta do karetki, szczegółowy nadzór nad płytą lądowiska w
miesiącach jesienno-zimowych, dokonywanie analizy warunków atmosferycznych w
szczególności w okresie jesienno-zimowym i podejmowanie czynności zapobiegającej
oblodzeniu
nawierzchni
lądowiska,
powiadamianie
każdorazowo
ze
zwrotnym
potwierdzeniem o podjętych pracach porządkowych na lądowisku starszego ratownika
medycznego w celu uniknięcia zakłóceń obsługi w zakresie medycznym.

Mając na uwadze specyfikę działalności szpitala, w tym kluczowe znaczenie potrzeby
zagwarantowania
prawidłowego
funkcjonowania
każdego
z
elementów
procesu
składającego się na ratowanie zdrowia i życia ludzkiego – kiedy szczególnego znaczenia
nabierają takie kwestie, jak czas i organizacja (co niewątpliwie odnosi się bezpośrednio do
przypadków pilnych, dla których wykorzystywany jest transport lotniczy) – nie budzi
wątpliwości Izby, iż prawem Zamawiającego było wyodrębnienie przedmiotowej usługi od
usługi utrzymania terenów zewnętrznych oraz postawienie wykonawcom wymagań, co do
posiadania doświadczenia i wiedzy w zakresie jej wykonywania. Powierzenie realizacji tej
usługi podmiotom posiadającym doświadczenie i wiedzę w tym zakresie ma przełożenie
m.in. na bezpieczeństwo pacjentów i personelu, co zostało podniesione także przez
Zamawiającego w toku rozprawy. Odwołujący nie dowiedli przy tym, by stawiane wymogi
należało uznać za wyjątkowe i nie funkcjonujące w praktyce. Zamawiający podkreślił
natomiast, iż wymaganie doświadczenia w tej materii nie jest niczym nadzwyczajnym,
a
usługi
transportu
sąświadczone
chociażby
w
pobliskich
szpitalach,
np.
w Zielonej Górze, Nowej Soli, czy Legnicy. Należy jednocześnie zauważyć, iż zgodnie
z opisem przedmiotu zamówienia usługa ma polegać na ciągłym utrzymaniu w gotowości

lądowiska dla śmigłowców. Utrzymanie w gotowości jest, w ocenie Izby, wymogiem
pojęciowo szerszym od utrzymania w czystości. Nieuprawnionym jest sprowadzanie zakresu
tej usługi jedynie do zamiatania i stosowania środków odladzających. Zostało to zasadnie
zakwestionowane także przez Zamawiającego, który podkreślił, że wymagane są w tym
zakresie specjalne instrukcje, osoby wykonujące te czynności są częściowo odpowiedzialne
za analizę warunków atmosferycznych, tak aby móc to zgłosić odpowiednim osobom, są
zobowiązane do używania specjalnych narzędzi, zgłaszania awarii stanu oświetlenia, muszą
mieć doświadczenie w kontrolowaniu lamp nawigacyjnych i naprowadzających. To wszytko
pozwala zaś na stwierdzenie, iż w tym zakresie występuje zarówno specjalna technologia
utrzymania obiektu, jak i specjalne potrzeby Zamawiającego. Izba w całości uznała
powyższe argumenty Zamawiającego, a także płynący z nich wniosek, iż uzasadnionym było
wymaganie od wykonawców wykazania się odpowiednim doświadczeniem i wiedzą
w utrzymywaniu w gotowości lądowiska dla śmigłowców.

Za pozbawiony merytorycznych i faktycznych podstaw Izba uznała także zarzut, iż
Zamawiający wymagając codziennego automatycznego prania – dezynfekcji mopów
i ściereczek nie dopuszcza jednocześnie prania tych rzeczy na miejscu w pralni, lecz
narzuca wykonawcy konieczność korzystania z pralni zewnętrznej. Przede wszystkim, jak
wyjaśnił Zamawiający, nie posiada on w ogóle pralni i nie będzie jej tworzył jedynie ze
względu na zarzuty odwołania. Trudno znaleźć uzasadnienie dla stawianych w tych
okolicznościach żądań Odwołującego Clar System S.A. Jednocześnie należy zauważyć, iż
miejscem wykonania usług są obiekty 105 Szpitala Wojskowego z Przychodnią w Żarach
oraz w Żaganiu. Zgodnie z wymogiem określonym w treści załącznika nr 9 pkt 5 do SIWZ
sprzęt do prania powinien zostać wstawiony przez wykonawcę w miejscu wykonywania
usługi. Trudno uznać w konsekwencji zasadność wywodów, iż Zamawiający nie dopuszcza
prania na miejscu w pralni. Możliwość ta została przewidziana, jednak powinna być ona
wykonywana na bazie sprzętu wstawionego przez wykonawcę, co wobec braku własnej
pralni Zamawiającego, należało uznać za w pełni uzasadnione. Wymaga przy tym
podkreślenia, że przedmiotowy zarzut został postawiony w sposób wysoce nieprecyzyjny.
Dotyczy to przede wszystkim wskazania normy prawnej, która miała zostać naruszona
wskutek powyższego działania Zamawiającego (art. 7 ust. 1 i 3 Pzp). Odwołujący w żaden
sposób nie wykazał, w jaki sposób wymaganie postawione przez Zamawiającego mogło
naruszać uczciwą konkurencję, czy prowadzić do nierównego traktowania wykonawców, jak
również naruszać zasadę, iż zamówienia udziela się wyłącznie wykonawcy wybranemu
zgodnie z przepisami ustawy. W pełni uprawnione były przy tym argumenty Zamawiającego,
iż powyższe zarzuty nie odnosiły się w sposób bezpośredni do przedmiotu postępowania.

Podsumowując powyższe, w ocenie Izby, Odwołujący nie wykazali zasadności
zarzutów dotyczących połączenia kilku usług w jednym postępowaniu, zarzutów
odnoszących się do określonych przez Zamawiającego, w ramach warunków udziału
w postępowaniu, wymagań w zakresie posiadania wiedzy i doświadczenia, tak co do
przyjętej w SIWZ ilości wykonanych bądź wykonywanych usług, jak również warunków, które
powinny one spełniać, zarzutów związanych z wyodrębnieniem usługi utrzymania w
gotowości lądowiska dla śmigłowców oraz wymaganiami w przedmiocie codziennego
automatycznego prania i dezynfekcji. W istocie, zdaniem Izby, Odwołujący zmierzali do
wykazania potrzeby wprowadzenia zmian korzystnych z ich perspektywy. Jak podkreśla się
jednak w orzecznictwie, zasad uczciwej konkurencji oraz równego traktowania wykonawców
nie można postrzegać w ten sposób, że dogodne dla wykonawców warunki wykonania
zamówienia, jego zakres mogą przysłonić uzasadnione potrzeby zamawiającego (por. wyrok
KIO z dnia 30 stycznia 2013 r., sygn. akt KIO 114/13). Za utrudnienie uczciwej konkurencji
nie można uznać sytuacji, w której wykonawca domaga się od zamawiającego wyłącznie
wprowadzenia do opisu przedmiotu zamówienia określonego rozwiązania, które byłoby
dogodniejsze dla wykonawcy jedynie z jego punktu widzenia i wygody oraz subiektywnego
przekonania wykonawcy o tym, iż mamy do czynienia z korzystniejszym dla zamawiającego
rozwiązaniem (por. wyrok KIO z dnia 22 lutego 2013 r., sygn. akt KIO 302/13). Do sfery
przypuszczeń należało zaliczyć przy tym ogólne twierdzenia, że poprzez podzielenie
zamówienia Zamawiający uzyska niższe ceny i koszty wykonania usługi.
Określenie przedmiotu zamówienia jest nie tylko obowiązkiem, ale także
uprawnieniem zamawiającego, który ma prawo wziąć w tym zakresie pod uwagę swoje
uzasadnione potrzeby. Jednocześnie, w ocenie Izby, postawione w niniejszej sprawie
wymagania pozostają związane i adekwatne z przedmiotem zamówienia. Nie są ani zbyt
wysokie i nie utrudniają uczciwej konkurencji, ani zbyt niskie – co mogłoby skutkować
dopuszczeniem wykonawców, którzy nie są zdolni do należytej realizacji zamówienia (por.
wyrok KIO z dnia 17 lipca 2009 r., sygn. akt KIO/UZP 857/09).

W kwestii opisu kryterium jakość realizowanej usługi Izba także nie znalazła podstaw
do uwzględnienia postawionych zarzutów i żądań. Jak podkreśla się w orzecznictwie,
kryterium jakościowe z natury rzeczy zawiera w sobie pewną dozę subiektywizmu. Opis
kryterium powinien się jednak sprowadzać do zminimalizowania tego elementu
subiektywności przy ocenie w taki sposób, aby pozwalało to z jednej strony na
przygotowanie przez wykonawców korzystnych ofert dających im szanse na uzyskanie
zamówienia, z drugiej zaś strony, aby pozwalało Zamawiającemu ocenić oferty złożone w
postępowaniu przez odniesienie do mierników określonych w SIWZ, a nie np. przez
porównanie złożonych w postępowaniu ofert ze sobą (por. wyrok KIO z dnia 6 stycznia 2010
r., sygn. akt KIO/UZP 1804/09).

W ocenie składu orzekającego Izby zaproponowany przez Zamawiającego opis
sposobu oceny ofert umożliwia przygotowanie ofert w postępowaniu konkurencyjnym.Żądanie, by Zamawiający dokonał zmiany treści SIWZ poprzez dookreślenie, w jakiej
sytuacji i za jakie rozwiązania wykonawca może uzyskać maksymalną ilość punktów,
prowadziłoby do zaprzeczenia istoty kryterium jakościowego. To zadaniem wykonawcy jest
przedstawienie koncepcji realizacji usługi, w czym – w ramach kryterium jakość – realizuje
się również zasada konkurencyjności. Użyte przez Zamawiającego określenia typu
„korzystniejsze”, „profesjonalne”, „środki, które będą prawidłowo i indywidualnie dobrane”,
itp., mają charakter określeń pozwalających na pewien subiektywizm, jednak charakter
przedmiotu zamówienia wymaga w tym przypadku, aby wykonawca w ramach swojej oferty i
mając doświadczenie przy realizacji podobnych usług, będąc w tym zakresie profesjonalistą,
zaproponował Zamawiającemu określone, korzystniejsze niż wskazane w treści SIWZ
rozwiązania. Żądanie samodzielnego doprecyzowania przez Zamawiającego wskazanych
kryteriów, w sposób postulowany przez Odwołujących, byłoby równoznaczne ze
stworzeniem przez Zamawiającego koncepcji świadczenia usług, a ocenę wykonawców w
tym zakresie sprowadziłoby jedynie do uznania, czy spełniają oni te kryteria, czy też nie – co
przeczyłoby idei konkurowania w ramach kryterium jakości. Powyższe kwestie były już
wielokrotnie
przedmiotem
analizy
orzecznictwa,
uznającego
ich
dopuszczalność
i zasadność, a zajęte w tym zakresie stanowisko i poglądy zachowują pełną aktualność
w odniesieniu do realiów niniejszej sprawy (por. wyrok KIO z dnia 6 stycznia 2010 r., sygn.
akt KIO/UZP 1804/09; wyrok KIO z dnia 22 grudnia 2011 r., sygn. akt KIO 2653/11).

Należy także zauważyć, że kryterium jakości Zamawiający nadał 30% wagę, podczas
gdy kryterium mierzalnemu, tj. cenie – 70% wagę. Zakres subiektywnej oceny został tym
samym znacznie ograniczony. Wymaga ponadto podkreślenia, że przy kwestionowaniu
przyjętego opisu kryterium oceny ofert nie zostało jednocześnie wskazane, jakie konkretne
opisy byłyby dla Odwołujących satysfakcjonujące, co również czyniło utrudnionym
rozpoznanie zarzutu pod kątem jego ewentualnego uwzględnienia.

Nie zasługiwała na uwzględnienie również argumentacja, iż treść SIWZ nie
precyzowała zasad otrzymania punktów w poszczególnych elementach koncepcji wykonania
usługi czystości i koncepcji wykonania usługi żywienia zbiorowego. Zamawiający przewidział
możliwość uzyskania konkretnej liczby punktów w ramach kryterium jakości, a nie przedział
punktów możliwych do uzyskania. W ocenie Izby, sposób zredagowania zapisów SIWZ w
tym zakresie nie powinien stanowić źródła problemów interpretacyjnych dla Odwołujących,
będących podmiotami profesjonalnymi. Poprzedzenie danej punktacji myślnikiem nie stanowi
rzeczowego argumentu, ani nie wskazuje, by zasady punktacji mogły być rozumiane
odmiennie. Za poszczególne elementy koncepcji istnieje możliwość otrzymania konkretnie
określonej ilości punktów, a nie punktacji od-do. Treść SIWZ jest w tym zakresie, w ocenie

Izby, jasna i precyzyjna, argumentowanie przeciwne stanowi natomiast próbę wykazania
treści, których dokument ten w ogóle nie zawiera.

Brak było także podstawy do uznania zarzutów odnoszących się do postawionego
przez Zamawiającego wymogu przejęcia pracowników w trybie art. 23
1
Kodeksu pracy.
Należy przypomnieć, iż po dokonanej modyfikacji treści SIWZ Zamawiający wymaga
przejęcia 52 pracowników. Po wpłynięciu odwołań Zamawiający uszczegółowił jednocześnie
informacje dotyczące przejmowanych pracowników. Przede wszystkim został wskazany
okres zatrudnienia, stanowisko, wymiar etatu, wiek pracownika, płaca zasadnicza brutto,
dodatek funkcyjny brutto, dodatek do minimum brutto, okres przedemerytalny oraz moment
osiągnięcia wieku emerytalnego. Odwołujący dysponowali wiedzą o dokonaniu
przedmiotowej modyfikacji, jednak nie zmieniła ona, w ich ocenie, zasadności zarzutów o
braku wystarczających informacji o przejmowanych pracownikach. Izba nie znalazła jednak
podstaw dla uznania tych stanowisk, w szczególności by pomimo dokonanej modyfikacji nie
było możliwe rzetelne skalkulowanie oferty oraz by aktualny pozostawał zarzut naruszenia
art. 29 ust. 1 i 2 Pzp w zw. z art. 7 ust. 1 Pzp.

Jak podniesiono w odwołaniu Clar System S.A., Zamawiający wymaga podania
wykazu osób, które będą uczestniczyć w wykonaniu zamówienia, w szczególności
odpowiedzialnych za świadczenie usługi, kontrole, itd. (Rodział V ust. 3 pkt 4 SIWZ).
Jednocześnie, Zamawiający nie przedstawił informacji o przejmowanych pracownikach, w
kontekście powyższego wymogu, o kwalifikacjach pracowników. Nie jest natomiast,
wykluczone – jak podkreślił Odwołujący – iż wśród tych osób mogłyby znaleźć się osoby
spełniające powyższe warunki (str. 7 odwołania). Wobec powyższego zarzutu należy
wskazać, że w § 6 pkt 4 projektu umowy (Załącznik nr 15 do SIWZ), zawarto oświadczenie
Zamawiającego, iż przekazani wykonawcy pracownicy posiadają odpowiednie kwalifikacje
do wykonywania przedmiotu umowy. Sam ten fakt czyni bezprzedmiotowym zarzut
Odwołującego, gdyż Zamawiający potwierdza, że wśród przejmowanych osób są osoby
spełniające wymagane przez niego warunki. Nie ulega także wątpliwości, iż Zamawiający
posiada wiedzę w zakresie kwalifikacji zawodowych, doświadczenia, wykształcenia, czy
zakresu wykonywanych czynności przez przejmowanych pracowników. Wyrazem
zbytecznego formalizmu byłoby wymaganie powtórnego przedstawiania przez wykonawców
tych informacji, które w istocie otrzymali od Zamawiającego. W załączonym do modyfikacji
treści SIWZ wykazie pracowników zostały przy tym podane informacje na temat
zajmowanego stanowiska, jak również okresu zatrudnienia. Wyszczególnione stanowiska nie
są specjalistyczne na tyle, by uznać argumenty o konieczności pozyskania szczegółowych
informacji o kwalifikacjach osób, które je zajmują. Są to w głównej mierze stanowiska:
sprzątająca, starsza salowa, pracownik gospodarczy, pomoc kuchenna. Odwołujący, jako
podmioty profesjonalne i działające na rynku tej branży, posiadają wiedzę, jakich kwalifikacji

wymagają przedmiotowe stanowiska, a zakres doświadczenia powinien być im wiadomy z
informacji o okresie zatrudnienia przejmowanych pracowników. Powyższe uwagi zostały przy
tym podniesione dodatkowo, gdyż jak wskazano wcześniej, wobec oświadczenia
Zamawiającego zawartego w projekcie umowy, nie powinno budzić wątpliwości
Odwołujących, że przejmowani pracownicy posiadają kwalifikacje do wykonania przedmiotu
zamówienia.

W kontekście powyższego za bezprzedmiotowy należało także uznać zarzut, iż brak
informacji o kwalifikacjach przejmowanych pracowników pozostaje w sprzeczności
z wymogami stawianymi w kryterium jakości, gdzie dla przyznania punktów za organizację
pracy Zamawiający posługuje się zwrotem „wysoko kwalifikowanego personelu”.
Zamawiający zmniejszył liczbę przejmowanych pracowników z 78 do 52 – co stanowi mniej
niż 50% z łącznie wymaganego minimum 121 pracowników. W części wykraczającej ponad
liczbę 52 przejmowanych pracowników, co zasadnie podkreślił także Zamawiający,
wykonawca ma pełną swobodę w doborze liczby osób (jednak nie mniej niż wymagane
minimum) oraz ich kwalifikacji, które w jego ocenie pozwolą na uzyskanie dodatkowej
punktacji.

Odnosząc się następnie do zarzutów związanych z brakiem informacji o kosztach
związanych z przejęciem pracowników, Izba nie znalazła podstaw dla zaakceptowania
stanowiska, iż informacje przedstawione w wykazie osób nadal nie wskazują wszystkich
elementów niezbędnych do rzetelnego sporządzenia oferty. W treści odwołania Clar System
S.A. podniesiono, że brak jest informacji dotyczącej wysokości płacy przejmowanych
pracowników, jakie składniki wchodzą w ich wynagrodzenie, na jakich stanowiskach są
zatrudnieniu, w jakim wymiarze czasu pracują, itp. (str. 7 odwołania). Wskazano także, że
taki sposób sporządzenia SIWZ nie pozwala wykonawcom oszacować racjonalnie ryzyka
finansowego, osobowego, związanego z kontraktem, a oczywistym jest, że wpływ na cenę
usługi będą miały koszty utrzymania personelu i składowe tych kosztów, tj. wynagrodzenie,
nabycie uprawnień do dodatków, nagród, świadczeń dodatkowych niefinansowych, itp. (str. 8
odwołania). Skład orzekający Izby nie akceptuje formułowania zarzutów w sposób na tyle
otwarty, by jego treść – poprzez zwrot „itp.” – pozostała w istocie niedookreślona i
nieskończona. Granice rozpoznania sprawy przez Izbę są bowiem ściśle określone przez
zarzuty odwołania, oparte na konkretnej i precyzyjnie wskazanej podstawie faktycznej. To
rolą odwołującego podnoszącego dany zarzut jest precyzyjne uchwycenie i wykazanie
kwestii, która jego zdaniem wskazuje na naruszenie prawa przez zamawiającego. Z
ogólnych czy nieprecyzyjnych sformułowań Izba nie może domniemywać treści zarzutu.

Wobec powyższego, podnoszenie na etapie rozprawy, kolejnych kwestii wcześniej
nie wskazanych – takich jak objęcie przejmowanych osób układem zbiorowym, czy
uprawnień z tytułu urlopów – należało uznać za wyjście ponad zarzuty odwołania.

Odwołujący Clar System S.A. wskazał w odwołaniu na brak informacji o wysokości płacy,
składnikach wynagrodzenia, stanowiskach oraz wymiarze czasu pracy. Wszystkie te
informacje zostały podane następnie przez Zamawiającego. W tych okolicznościach
stawianie zarzutu, iż nadal brak jest możliwości rzetelnego skalkulowania oferty należało
uznać za nieuzasadnione. Należy przy tym zwrócić uwagę, że inicjatywa obciąża stronę
odwołującą. Jeżeli więc Odwołujący stoi na stanowisku, że określone informacje nadal nie są
wystarczające do sporządzenia oferty, to winien to wykazać. Rolą Izby nie jest poszukiwanie
argumentów i wskazywanie za Odwołującego, z jakich przyczyn, brak określonych informacji,
należy uznać za przeszkodę do sporządzenia prawidłowej oferty. Innymi słowy, poprzestanie
na twierdzeniu, że określona informacja nie została przekazana albo, że winna być
przekazana, z pewnością nie jest wystarczające dla wykazania naruszenia przepisu art. 29
ust. 1 i 2 Pzp. (por. wyrok KIO z dnia 4 czerwca 2013 r., sygn. akt KIO 1183/13). Nawet w
przypadku dopuszczenia, w ramach wskazanego w treści odwołania zarzutu braku informacji
o kosztach związanych z przejęciem pracowników, podniesienia kolejnych kwestii (chociażby
dotyczących objęcia układem zbiorowym), to w niniejszej sprawie nie zostało wskazane, z
jakich względów postulowane przez Odwołującego informacje są niezbędne dla
sporządzenia prawidłowej oferty. W tym zakresie ograniczono się jedynie do ogólnego
twierdzenia, że przekazane informacje nie są wystarczające.

Należy jednocześnie zwrócić uwagę, iż nawet pozyskanie tych dodatkowych
informacji nie musiałoby determinować kosztów przejęcia pracowników, w szczególności
wpływać na ich podwyższenie, wobec braku pewności ich rzeczywistego powstania.
Zamawiający dokonując modyfikacji treści SIWZ wykreślił zobowiązanie wykonawcy do
zatrudnienia przejętych pracowników przez okres jednego roku, na warunkach nie gorszych
niż u Zamawiającego (§ 6 pkt 3 projektu umowy). Jednocześnie, w treści projektu umowy,
Zamawiający zawarł oświadczenie, że nie posiada wobec przejmowanych pracowników,żadnych zobowiązań z tytułu umowy o pracę (§ 6 pkt 5). Wykonawcy otrzymali przy tym
kluczowe informacje pozwalające na wyliczenie kosztów istniejących na moment składania
ofert. Powstanie ewentualnych kosztów już w trakcie zatrudnienia przejętych pracowników
można natomiast odnieść do sfery ryzyka biznesowego, wpisującego się w sposób
nierozerwalny w prowadzenie działalności gospodarczej.

Izba nie uznała również zarzutów dotyczących zasad prowadzenia depozytu chorych,
w tym by dokonana modyfikacja nie precyzowała w sposób jasny przedmiotowych kwestii.
W Załączniku nr 9 pkt III SIWZ wskazano, iż depozyt chorych będzie realizowany przez 5 dni
w tygodniu w godz. 7:00-15:00, a pracownik musi się stawić na wezwanie zamawiającego.
Pomimo powyższej zmiany, w ocenie Odwołujących, nadal nie wiadomo, czy pracownik ma
pozostawać w dyspozycji Zamawiającego przez 24h na dobę, czy też wezwanie może

nastąpić jedynie w godz. 7:00-15:00. Izba nie znalazła podstaw dla uwzględnienia
przedmiotowej argumentacji. Przedstawione wywody sprowadzają się do własnej
interpretacji, dokonywanej wbrew literalnemu brzmieniu zapisów, które precyzyjnie wskazują
godziny prowadzenia depozytu oraz obowiązek stawienia się na wezwanie Zamawiającego.
Zakres materii regulowanej powyższymi zapisami nie jest na tyle skomplikowany, by
rzeczywiście mógł powodować problemy interpretacyjne, podnoszone przez Odwołującego,
oraz by wymagał on dodatkowych wykładni i przedstawiana alternatywnych sposobów jego
rozumienia. Jak podkreślił Zamawiający w trakcie rozprawy, pracownik nie musi być fizycznie
na miejscu, a jedynie stawić się na żądanie Zamawiającego w określonych godzinach, co
jasno wynika z treści tych zapisów i nie powinno podmiotom będącym profesjonalistami
nastręczać problemów ze zrozumieniem ich treści.

W tożsamy sposób należało ocenić zarzuty dotyczące zasad dzierżawy pomieszczeń.
W wyniku modyfikacji treści SIWZ Zamawiający wskazał zarówno przeznaczenie
dzierżawionego pomieszczenia, jego powierzchnię, jak również opłatę ryczałtową za media.
Pomimo tych zmian podtrzymano, iż nie zostały sprecyzowane zasady dzierżawy, w tym co
należy rozumieć przez obowiązek opłaty mediów, kto ponosi inne opłaty – takie, jak podatek,
jak również, że nie przedstawiony został wzorzec umowy dzierżawy. Zgłaszane zarzuty i
wątpliwości nie znajdują jednak żadnego obiektywnego oparcia. Zamawiający zasadnie
podniósł, że wskazanie opłaty ryczałtowej jednoznacznie określa wysokość wszystkich
ponoszonych kosztów. Ponadto, należało podzielić argumenty, iż kwestie dotyczące
dzierżawy pomieszczenia nie pozostają w znaczącym związku z przedmiotem zamówienia.
W Załączniku nr 9 pkt 7 SIWZ zostało wskazane, iż proponuje się dzierżawę pomieszczeń.
Nie jest to więc obowiązkiem wykonawcy, a jedynie możliwością skorzystania z oferty
Zamawiającego. Bezprzedmiotowe w tych okolicznościach były więc również twierdzenia
zawarte w odwołaniu Clar System S.A., iż informacje o kosztach dzierżawy były niezwykle
istotne z punktu kalkulacji ceny przez wykonawcę.

Niezasadny okazał się również zarzut, iż Zamawiający zawarł w Rozdziale IV ust. 2
pkt 2 SIWZ sformułowanie „(…) w okresie 3 lat przed upływem terminu składania ofert albo
składania wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu (…)”. Niniejsze
postępowanie prowadzone jest w trybie przetargu nieograniczonego, w którym nie składa się
wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. Posłużenie się przez Zamawiającego
zwrotem zaciągniętym z przepisów nie powinno budzić wątpliwości Odwołujących, będących
profesjonalistami, że Zamawiający nie wymaga składania tego rodzaju wniosków.
Niedokładność poczyniona w tym zakresie mogłaby być rozważana jedynie w kategorii
omyłki pisarskiej. Z pewnością nie było to uchybienie, które może mieć istotny wpływ na
wynik postępowania.

Mając wszystko powyższe na względzie, orzeczono jak w sentencji wyroku.

O kosztach postępowania, stosownie do wyniku, orzeczono na podstawie art. 192
ust. 9 i 10 Pzp. Izba zaliczyła w poczet kosztów wpisy uiszczone przez Odwołujących,
a w związku z oddaleniem odwołań Izba zasądziła od Odwołujących na rzecz
Zamawiającego uzasadnione koszty postępowań odwoławczych poniesione z tytułu
wynagrodzenia pełnomocnika (§ 5 ust. 3 pkt 1 w zw. z § 3 pkt 2 w zw. z § 6 rozporządzenia
Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca 2010 r. w sprawie wysokości i sposobu pobierania
wpisu od odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu odwoławczym i sposobu ich
rozliczania (Dz. U. z 2010 r., Nr 41, poz. 238).

Przewodniczący: …………………………

Wcześniejsze orzeczenia:

Sygn. akt KIO 263/15 z dnia 2015-12-23
Sygn. akt KIO 245/15, KIO 305/15 z dnia 2015-03-04
Sygn. akt KIO 270/15 z dnia 2015-03-03
Sygn. akt KIO 273/15 z dnia 2015-02-27
Sygn. akt KIO 267/15 z dnia 2015-02-27

Baza orzeczeń KIO - wyszukiwarka

Najnowsze orzeczenia

Najnowsze przetargi

Najnowsze wyniki przetargów

Kodeksy

Pokaż wszystkie

KIO 557/14 KIO 570/14