rodzaj: WYROK
data dokumentu: 2020-09-08
rok: 2020
data dokumentu: 2020-09-08
rok: 2020
sygnatury akt.:
KIO 1981/20
KIO 1981/20
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu
7 września 2020 r. w Warszawie odwołania
wniesionego do Prezesa K
rajowej Izby Odwoławczej w dniu 17 sierpnia 2020 r. przez
Odwołującego – wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia – T. P.
prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą BICO Group T. P. w Warszawie, BICO
Group sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, w postępowaniu prowadzonym przez
Zamawiającego – Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w m. st. Warszawie
S.A. z siedzibą w Warszawie, przy udziale wykonawcy SAFEGE S.A.S. z siedzibą w
Nanterre,
zgłaszającego przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie
Z
amawiającego,
7 września 2020 r. w Warszawie odwołania
wniesionego do Prezesa K
rajowej Izby Odwoławczej w dniu 17 sierpnia 2020 r. przez
Odwołującego – wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia – T. P.
prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą BICO Group T. P. w Warszawie, BICO
Group sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, w postępowaniu prowadzonym przez
Zamawiającego – Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w m. st. Warszawie
S.A. z siedzibą w Warszawie, przy udziale wykonawcy SAFEGE S.A.S. z siedzibą w
Nanterre,
zgłaszającego przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie
Z
amawiającego,
orzeka:
1.
Oddala odwołanie.
2. Kosztami
postępowania odwoławczego obciąża Odwołującego i:
2.1.
zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 15.000,00 zł
(słownie: piętnaście tysięcy złotych 00/100) uiszczoną przez Odwołującego tytułem
wpisu od odwołania;
2.2.
zasądza od Odwołującego na rzecz Zamawiającego kwotę 3.600,00 zł
(słownie: trzy tysiące sześćset złotych 00/100) tytułem wynagrodzenia pełnomocnika.
Stosownie d
o art. 198a i 198b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień
publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1843) na niniejszy wyrok
– w terminie 7 dni od dnia jego
doręczenia – przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej do
Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący: ……………………………………….
Sygn. akt KIO 1981/20
Uzasadnienie
Miejskie
Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w m. st. Warszawie S.A.
z
siedzibą w Warszawie, (dalej: „Zamawiający”) prowadzi, na podstawie przepisów ustawy
z dnia 29 stycznia 2004 r.
Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1843),
zwanej
dalej „Pzp”, postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu
nieograniczonego pn.: „Modernizacja Głównych Punktów zasilania GPZ 1 i GPZ 2 wraz ze
stac
jami 6/0,4 [kV/kV] oraz wymianą i ułożeniem nowych kabli zasilających
w Stacji Uzdatniania Wody Wieliszew
”, zwane dalej „Postępowaniem”.
Wartość zamówienia przekracza kwoty określone w przepisach wykonawczych
wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 Pzp.
Ogłoszenie o zamówieniu zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym
Unii Europejskiej z 27 marca 2020 r. r., pod nr 2020/S 062-149528.
6 sierpnia 2020
r. Zamawiający poinformował wykonawców wspólnie ubiegających
się o udzielenie zamówienia – T. P. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą BICO
Group T. P.
w Warszawie, BICO Group sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (dalej „Konsorcjum
B” lub „Odwołujący”) o odrzuceniu złożonej przez nich oferty.
17 sierpnia 2020 r. do Prezesa Krajowe
j Izby Odwoławczej (dalej „Izba” lub „KIO”)
wpłynęło odwołanie Konsorcjum B, w którym zaskarżono:
1. c
zynność odrzucenia oferty Odwołującego na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 4 w zw.
z art. 90 ust. 3 Pzp;
2. zaniechanie
podania wystarczającego uzasadnienia czynności odrzucenia oferty;
3. zaniechanie
zastosowania procedury określonej w art. 90 ust. 1 Pzp.
Odwołujący zarzucił Zamawiającemu naruszenie:
1. art. 7 ust. 1 w zw. z art. 89 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 90 ust. 3 Pzp przez
bezpodstawne odrzucenie oferty Odwołującego;
2. art. 90 ust. 1 Pzp
przez zaniechanie wezwania Odwołującego do udzielenia
kolejnych wyjaśnień w sytuacji, gdy pierwotnie złożone wyjaśnienia budziły
wątpliwości Zamawiającego;
3. art. 7 ust. 1 ustawy Pzp w zw. z art. 92 ust. 1 pkt 3 Pzp przez brak podania
wy
starczającego uzasadnienia faktycznego czynności odrzucenia oferty
Odwołującego.
Odwołujący wniósł o uwzględnienie odwołania i nakazanie Zamawiającemu:
1.
unieważnienia czynności odrzucenia oferty Odwołującego;
2. dokonania
badania i oceny złożonych ofert z uwzględnieniem oferty
Odwołującego, w tym ewentualne wezwanie Odwołującego do udzielenia
dodatkowych wyjaśnień w sytuacji, gdyby pierwotnie złożone wyjaśnienia rażąco
niskiej ceny budziły wątpliwości Zamawiającego;
3. dokonania
czynności wyboru najkorzystniejszej oferty.
Odwołujący podał, że legitymuje się uprawnieniem do skorzystania ze środka
ochrony prawnej, zgodnie z przepisem art. 179 ust. 1 Pzp.
Uzasadniając zarzuty odwołania Odwołujący podał, co następuje.
1. Zarzut naruszenia art. 7 ust. 1 w zw. z art. 92 ust. 1 pkt 3 Pzp przez brak podania
wystarczającego uzasadnienia faktycznego czynności odrzucenia oferty Odwołującego.
Zamawiający pismem z dnia 06.08.2020 r. poinformował Odwołującego o odrzuceniu
jego oferty. W uzasadnieniu swojej decyzji Zamawiający przedstawił stan faktyczny związany
z wezwaniem Odwołującego do złożenia wyjaśnień w trybie art. 90 ust. 1 w zw. z art. 90
ust. 1a pkt 1
Pzp oraz z wyjaśnieniami udzielonymi przez Odwołującego. Zamawiający
wskazał też szereg informacji, które stanowią powielenie przepisów Pzp, bądź okoliczności
wynikających z orzecznictwa KIO.
Z wywodami Zamawiającego zaprezentowanymi w ww. piśmie nie można się zgodzić
z szeregu względów. Ich zasadniczą wadą jest jednak brak konkretnych informacji do
których Odwołujący mógłby się odnieść i które uzasadniałby decyzję Zamawiającego o
odrzuceniu oferty. Przede wszystkim nie wiadomo na jakiej konkretnie podstawie
Zamawiający stwierdził, że „wyjaśnienia przedstawione przez Wykonawcę nie potwierdzają;
że jego oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny” (str. 2 pisma Zamawiającego) oraz że „Biorąc
pod uwagę treść art. 90 ust. 1a ppkt 1 ustawy Pzp i wystosowane przez Zamawiającego
wezwanie o wyjaśnienia w trybie powyższego artykułu należy stwierdzić, że ww. Wykonawca
nie złożył wyjaśnień wraz z dowodami pozwalającymi uznać, że złożona przez niego oferta
nie zawiera rażąco niskiej ceny” (str. 3 pisma Zamawiającego). Taka zdawkowość
uzasadnienia powoduje, że Odwołujący nie jest w stanie zweryfikować twierdzeń
Zamawiającego, a tym samym zweryfikować zasadności odrzucenia oferty.
Przypomnieć należy, że przepis art. 92 ust. 1 pkt 3 Pzp stanowiący realizację zasad
postępowania o udzielenie zamówienia publicznego takich jak jawność postępowania oraz
równe traktowanie wykonawców i zachowanie uczciwej konkurencji, nakłada na
zamawiającego obowiązek podania wykonawcom podstaw faktycznych odrzucenia oferty,
a
po stronie wykonawcy kształtuje prawo do uzyskania pełnej i rzetelnej wiedzy na temat
przyczyn takiego odrzucenia. Uzasadnienie faktyczne odrzucenia
oferty powinno być na tyle
jasne i czytelne, aby nie wprowadzało wykonawcy w błąd, jak również nie rodziło
wątpliwości, gdyż wykonawca co do tej czynności powinien uzyskać wyczerpujące
informacje, które legły u podstaw odrzucenia oferty. Nie ma wątpliwości, że uzasadnienie
faktyczne przedstawione przez Zamawiającego powyższych wymagań nie spełnia, zmusza
natomiast Odwołującego do zgadywania dlaczego cena oferty Odwołującego rzekomo
miałaby nie gwarantować należytego wykonania umowy w sprawie zamówienia.
Pod
kreślenia wymaga również okoliczność, że Zamawiający nie kwestionuje
merytorycznie żadnej z pozycji kosztowych, tj. nie twierdzi, że przedstawione przez
Odwołującego w tabeli kosztowej/Kalkulacji (załącznik do wyjaśnień rażąco niskiej ceny,
objęty tajemnicą przedsiębiorstwa) stawki, ilości, bądź koszty są błędne czy rażąco niskie i
że Odwołujący nie jest w stanie za podane w kalkulacji kwoty wykonać przedmiotu
zamówienia zgodnie z wymaganiami SIWZ. Już tylko zatem z tych względów, w ocenie
Odwołującego, odrzucenie jego oferty przez Zamawiającego jest wadliwe i niezgodne z
powołanymi w odwołaniu przepisami Pzp.
2. Zarzut naruszenia art. 7 ust. 1 i 3 w zw. z art. 89 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 90 ust. 3 Pzp
przez bezpodstawne odrzucenie oferty Odwołującego; zarzut naruszenia art. 90 ust. 1
Pzp
przez zaniechanie wezwania Odwołującego do udzielenia kolejnych wyjaśnień w
sytuacji, gdy
pierwotnie złożone wyjaśnienia budziły wątpliwości Zamawiającego.
Z przepisów art. 89 ust. 1 pkt 4 oraz art. 90 ust. 3 w zw. z art. 90 ust. 1-2 Pzp wynika,
że odrzucenie oferty może nastąpić wyłącznie po przeprowadzeniu postępowania
wyjaśniającego dotyczącego ceny oferty. Ponadto, zamawiający obowiązany jest odrzucić
ofertę, jeżeli stwierdzi, że zawiera ona rażąco niską cenę albo jeżeli wykonawca nie sprostał
obowiązkowi wykazania, że jego oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny, w tym gdy w ogóle
nie przedstawił wyjaśnień w tym zakresie.
Przepisy
Pzp
nie
zawierają
definicji
pojęcia
rażąco
niskiej
ceny,
jednakże w orzecznictwie KIO pod tym pojęciem rozumie się cenę nierealistyczną,
nieadekwatną do zakresu i kosztów prac składających się na dany przedmiot zamówienia,
zakładającą wykonanie zamówienia poniżej jego rzeczywistych kosztów i w takim sensie nie
będącą ceną rynkową, tzn. generalnie nie występującą na rynku, na którym ceny
wyznaczane są m.in. przez ogólną sytuację gospodarczą panującą w danej branży i jej
otoczeniu
biznesowym,
postęp
technologiczno-organizacyjny
oraz
obecność
i
funkcjonowanie uczciwej konkurencji podmiotów racjonalnie na nim działających, etc.
Z
łożone przez Odwołującego wyjaśnienia nie były ani zdawkowe, ani ogólne, ani też
o
uniwersalnej naturze, ale dedykowane wyłącznie do Postępowania. Odwołujący zwrócił
uwagę, że przedmiotem zamówienia są usługi niematerialne, zatem kalkulacja takiej oferty
opiera się na doświadczeniu wykonawcy, więc dowodami w zasadzie są wyłącznie
oświadczenia własne wykonawcy. Niezależnie więc jak bardzo będą one krasomówcze,
zawsze będą to oświadczenia własne wykonawcy. Wyjaśnienia złożone przez Odwołującego
były w jego przekonaniu rzetelne, nakreślały rzeczywistą sytuację rynkową i możliwości
wykonania zamówienia za zaoferowaną cenę.
Odwołujący nie zgadza się z twierdzeniem Zamawiającego, jakoby złożone
wyjaśnienia rażąco niskiej ceny nie zostały poparte żadnymi dowodami. Przeciwnie,
Zamawiający w swoim wezwaniu z dnia 19.05.2020 r. wprowadził obowiązek złożenia przez
wykonawcę Kalkulacji/tabeli kosztowej, narzucając jednocześnie treść tej tabeli. Innymi
słowy, Zamawiający określił wprost jakiego dowodu oczekuje od wykonawcy i podania jakich
składników cenotwórczych, kosztów i innych danych żąda.
Odwołujący uczynił zadość wezwaniu Zamawiającego i wraz z wyjaśnieniami rażąco
niskiej ceny przedstawił nie tylko dowód w postaci Kalkulacji (tabela kosztowa wg wzoru
Zamawiającego), ale także Szczegółową Kalkulację Kontraktu (oba dokumenty zostały
objęte tajemnicą przedsiębiorstwa wykonawcy). Jak już wyżej wskazywano, Zamawiający nie
zakwestionował któregokolwiek z elementów i kosztów ujętych w przedłożonych dwóch
dowodach Odwołującego, co czyni decyzję o odrzuceniu oferty Odwołującego bezpodstawną
i niezrozumiałą.
Odwołujący podkreślił, że nie istnieje jeden optymalny i powinny kształt czy sposób
dowodzenia okoliczności związanych z kalkulacją ceny dokonanej przez wykonawcę i
sposobu prezentowania okoliczności umożliwiających mu jej zaoferowanie. Sposób
wykazan
ia, że oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny w stosunku do przedmiotu zamówienia
zależy od indywidualnych okoliczności sprawy, zwłaszcza w związku z rodzajem
podawanych informacji, przedmiotu zamówienia, jak również treścią wezwania
Zamawiającego.
Analizując uzasadnienie decyzji o odrzuceniu oferty Odwołującego należy dojść do
wniosku, że działania Zamawiającego były automatyczne i wyłącznie formalne.
Tymczasem
istotą procedury wyjaśnienia ceny jest przeprowadzenie pełnego procesu
weryfikacji oświadczeń wykonawcy, w celu uzyskania ponad wszelką wątpliwość wiedzy,
czy
cena jest nierealna, niewiarygodna i nie zapewni prawidłowego wykonania przedmiotu
zam
ówienia czy też przeciwnie, tj. że cena nie jest ceną nierealną, niewiarygodną lub
niezapewniającą prawidłowego wykonania przedmiotu zamówienia. Odrzucenie oferty
wymaga więc wcześniejszego gruntownego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego,
o którym mowa w art. 90 ust. 1 Pzp, zaś ustawa nie limituje tu aktywności instytucji
zamawiającej. W przeciwnym razie, Zamawiający mógłby odrzucić ofertę prawidłową
i
poważną, naruszając zasadę wyrażoną w art. 7 ust. 1 Pzp, co też nastąpiło w tej sprawie.
Zdaniem O
dwołującego istotne jest nie tyle wskazywanie na określone okoliczności
stanowiące korzystne warunki realizacji zamówienia, umożliwiające obniżenie ceny oferty,
lecz
wykazanie, że cena jego oferty pokryje wszystkie koszty realizacji zamówienia i zapewni
mu
osiągnięcie chociażby minimalnego zysku. Zatem, zdaniem Odwołującego, wykazał on,
że zaoferowana cena nie jest ceną rażąco niską.
Nie sposób nie dostrzec, że wezwanie Odwołującego do złożenia wyjaśnień nie
wynikało z wątpliwości Zamawiającego, ale miało charakter czysto formalny,
czego najlepszym dowodem jest
powołanie się na art. 90 ust. 1a pkt 1 Pzp.
Odwołujący podkreślił przy tym, że same różnice pomiędzy wartością szacunkową
przedmiotu zamówienia a zaoferowanymi cenami i między zaoferowanymi cenami między
sobą nie uzasadniają wątpliwości co do wysokości ceny zaoferowanej przez wykonawcę.
Należy także w sposób szczególny dostrzec, że z przepisów Pzp nie wynika
ograniczenie liczby wezwań, które zamawiający może kierować do wykonawcy. Zarówno na
gruncie pr
zepisów Pzp, ale co wyraźniejsze, na gruncie przepisu art. 69 ust. 3 dyrektywy
2014/24/UE, wyjaśnienia sposobu kalkulacji ceny oferty mają charakter konsultacji
prowadzonych pomiędzy wykonawcą a zamawiającym. Zamawiający jest zobowiązany do
kierowania do w
ykonawcy dodatkowych wezwań (konsultowania sposobu kalkulacji ceny).
Tym samym z
amawiający jest nie tylko uprawniony, lecz wręcz zobowiązany, do kierowania
do wykonawcy wielokrotnych wezwań, aż jego wątpliwości co do możliwości wykonania
zamówienia za określoną cenę zostaną usunięte lub potwierdzone. Innymi słowy,
jeżeli w wyniku przedstawionych wyjaśnień u Zamawiającego nadal istniały jakiekolwiek
wątpliwości co do zaoferowanej przez Odwołującego ceny to Zamawiający powinien był
wezwać wykonawcę do dalszych wyjaśnień.
Postępowanie z art. 90 ust. 1 Pzp ma charakter wyjaśniający, a nie dowodowy i ma
na celu utwierdzenie
zamawiającego, że dokonana przez niego wstępna ocena oferty jest
prawidłowa lub nie. Jednakże, aby te wątpliwości rozwiać, wykonawca musi wiedzieć które to
elementy wzbudziły zastrzeżenia i w jakim kierunku mają zmierzać jego wyjaśnienia.
Zamawiający pominął także ryczałtowy charakter wynagrodzenia z umowy (§ 3 ust. 2
wzoru umowy), który powoduje, że zakres składanych wyjaśnień zawsze jest indywidualnie
identyfikowany.
Dlatego też konieczność uszczegółowienia takich wyjaśnień nie może być
odczytywana jak naruszenie obowiązujących przepisów, które nakładają na wykonawcę
obowiązek wykazania, że cena nie jest rażąco niska w stosunku do przedmiotu zamówienia.
Zamawiający nie może działać autorytarnie i automatycznie, gdy powinien przeprowadzić
proces konsultacji z wykonawcą, co oznacza iż wykonawca może uszczegółowiać swoje
wyjaśnienia i może czynić to kilkukrotnie, o ile zajdzie taka potrzeba. Tylko w pełni
przeprowadzony proces negocjacji daje Zamawiaj
ącemu podstawę do prawidłowej
i wszechstronnej oceny oferty.
Choć przepisy Pzp nakazują badać cenę ofertową przez jej odniesienie do
szacunkowej wartości zamówienia, to należy zwrócić uwagę, że oszacowanie kwoty,
jaką zamawiający zamierza przeznaczyć na wykonanie zamówienia nie może być oderwane
od realiów rynkowych oraz przedmiotu zamówienia. Nie budzi wątpliwości fakt, że
szacunkowa cena zamówienia stanowi wyraz uśrednionych oczekiwań zamawiającego co do
wycen wykonawców i nie musi odnosić się do działających w warunkach konkurencji
szacunków dokonanych przez wykonawców, biorących udział w danym postępowaniu.
Odwołujący stwierdził również, że nie jest podmiotem działającym non-profit, a jego
działania są nakierowane na maksymalizację zysku z prowadzonej działalności i osiągnięcie
określonego wyniku finansowego, przy jednoczesnym przedstawieniu możliwie
konkurencyjnych ofert.
Wartość jego oferty została obliczona z dołożeniem należytej
staranności, w oparciu o możliwości Odwołującego, w tym m.in., dostępne warunki realizacji
zamówienia, posiadanie zaplecza technicznego i wykwalifikowanej kadry, a także w oparciu
o
doświadczenie w realizacji usług o podobnym charakterze.
Zamawiający na rozprawie wniósł o oddalenie odwołania przytaczając argumentację
z
zawiadomienia o odrzuceniu oferty Odwołującego.
Do postępowania odwoławczego, po stronie Zamawiającego, przystąpienie zgłosił
wykonawca
SAFEGE S.A.S. z siedzibą w Nanterre, wnosząc o oddalenie odwołania. Izba,
wobec spełniania przez zgłoszone przystąpienie przesłanek z art. 185 ust. 2 Pzp,
postanowiła o dopuszczeniu ww. wykonawcy (dalej „Wykonawca S” lub „Przystępujący”) do
udziału w postępowaniu odwoławczym.
W piśmie procesowym z 4 września 2020 r. Wykonawca S przedstawił następującą
argumentację.
W ocenie
Przystępującego decyzja Zamawiającego w przedmiocie odrzucenia oferty
Odwołującego była prawidłowa. Wyjaśnienia ceny złożone przez Odwołującego były
lakoniczne, ogólnikowe i co najważniejsze – nie zostały poparte stosownymi dowodami.
Odwołujący zobowiązany był do udowodnienia, że zaoferowana cena ma charakter realny,
znajduje odzwierciedlenie w nakładach, które należy ponieść na zrealizowanie przedmiotu
zamówienia oraz, że zachodzą po stronie tego wykonawcy obiektywne czynniki,
które umożliwiają obniżenie ceny oferty do zaoferowanego poziomu. Wykonawca powinien
był przedstawić wyjaśnienia konkretne i wyczerpujące, wraz z dołączeniem dowodów na
potwierdzenie podnoszonych twierdzeń i wskazywanych wartości,
Wyjaśnienia złożone przez Odwołującego nie spełniają wymagań określonych
przepisem art. 90 Pzp, a zatem oferta tego wykonawcy słusznie została odrzucona.
W treści wezwania z dnia 19 maja 2020 r. Zamawiający wskazał, że oczekuje
złożenia wyjaśnień, w tym dowodów. Złożone w odpowiedzi na tak sformułowane wezwanie
wyjaśnienia powinny być poparte dowodami, których Odwołujący nie załączył. To na
wykonawcy spoczywa obowiązek wykazania, że zaoferowana przez niego cena nie jest
rażąco niska. Dlatego wykonawca musi przedstawić konkretne przyczyny zaoferowania
niskiej ceny i
poprzeć te wyjaśnienia stosownymi dowodami.
Odwołujący wskazał w treści odwołania, że „przedmiotem zamówienia są usługi
niematerialne, zatem kalkulacja takiej oferty opiera się na doświadczeniu wykonawcy,
więc dowodami w zasadzie są wyłącznie oświadczenia własne. Niezależnie więc jak bardzo
będą krasomówcze, zawsze będą to oświadczenia własne wykonawcy”.
Z powyższym nie sposób się zgodzić. Zamawiający wskazał, że w kalkulacji
Odwołujący uwzględnił „szacunkowe koszty wynagrodzenia Specjalistów, wynajmu biura
Inżyniera Kontraktu, środków transportu, a także koszty ubezpieczeń, marżę oraz wysokość
naliczonego upustu”. Oczywistym jest, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby załączyć dowody
potwierdzające wskazane koszty, np. oferty dot. wynajmu biura, ogłoszenia z rynku pracy
potwierdzające przyjęte stawki Specjalistów. Odwołujący zaniechał zaś poparcia twierdzeń
jakimikolwiek dowodami.
Z informacji o odrzuceniu oferty Odwołującego z dnia 6 sierpnia 2020 r. wynika,
że załączone przez Odwołującego do wyjaśnień ceny kalkulacje (które nie zostały
udostępnione Wykonawcy S) obrazują jedynie wysokość kosztów przyjętych do kalkulacji
ceny oferty, nie potwierdzają zaś realności wskazanych stawek. Nie jest wystarczające
złożenie wyjaśnień wymieniających jedynie wysokość ponoszonych kosztów bez
udowodnienia prawidłowości ich ujęcia stosownymi, dołączonymi do wyjaśnień dowodami.
Odwołujący nie przedstawił żadnych konkretnych informacji pozwalających na zbadanie
zaoferowanej przez niego
ceny i odniesienie ponoszonych kosztów do wartości rynkowych.
Do wyjaśnień nie załączono żadnego dowodu na poparcie podanych w ich treści informacji.
W związku z powyższym, Zamawiający słusznie uznał, że wyjaśnienia złożone przez
Odwołującego nie spełniają wymagań określonych przepisem art. 90 Pzp, a zatem oferta
tego wykonawcy podlega odrzuceniu.
W odwołaniu wskazano, że „Odwołujący nie zgadza się z twierdzeniem
Zamawiającego, jakoby wyjaśnienia rażąco niskiej ceny nie zostały poparte żadnymi
dowodami. Przeciwnie, Zamawiający w swoim wezwaniu z dnia 19.05.2020 r.,
wprowadził obowiązek
złożenia
przez
wykonawcę
Kalkulacji/tabeli
kosztów,
narzucając jednocześnie treść tej tabeli. Innymi słowy, Zamawiający określił wprost jakiego
dowodu oczekuje od wykonawcy
i podania jakich składników cenotwórczych kosztów i
innych danych żąda”.
Również z powyższym nie sposób się zgodzić. Z wezwania z dnia 19.05.2020 r. nie
wynika, że Kalkulacja kosztów jest dowodem, o jakim wspomina Zamawiający.
Kalkulacja/tab
ela kosztowa była wymaganym przez Zamawiającego elementem wyjaśnień,
zaś dowody były wymagane niezależnie od niej. Wynika to chociażby ze sposobu
ukształtowania wezwania, w którym wskazano:
„Zamawiający wymaga, aby złożone wyjaśnienia obejmowały co najmniej:
a.
Sporządzenie kalkulacji/tabeli kosztowej, która będzie zawierać co najmniej elementy,
wymienione zgodnie z załącznikiem nr 1 do niniejszego pisma,
b.
Wskazanie przyjętych założeń sporządzenia wyceny oferty,
c.
Wyjaśnienia powinny zawierać wykaz załączanych dowodów”.
Wobec tego Zamawiający wyraźnie oddzielił wymaganą kalkulację od dowodów
dotyczących elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny. Kalkulacja stanowi
jedynie zestawienia kosztów, a nie potwierdzenie wskazanych wartości.
Nie sposób zgodzić się również z twierdzeniami Odwołującego, jakoby „Zamawiający
określił wprost [...] podania jakich składników cenotwórczych! kosztów i innych danych żąda”.
W treści kalkulacji, której wzór stanowił załącznik nr 1 do wezwania z dnia 19.05.2020 r.
znajduje się pozycja nr 4 „inne koszty nieujęte w niniejszym zestawieniu”. Wynika z tego,
że Zamawiający nie żądał wskazania jedynie konkretnych, wymienionych kosztów,
a
wszelkich kosztów składających się na cenę oferty. Wymienione pozycje nie stanowiły
katalogu zamkniętego, Zamawiający wskazał jedynie najistotniejsze czynniki cenotwórcze,
umożliwił Wykonawcy wskazanie dodatkowych, nieujętych w niej pozycji.
Odwołujący odwołał się również do ryczałtowego charakteru wynagrodzenia
wskazując, że powoduje to, że „[…] zakres składanych wyjaśnień zawsze jest indywidualnie
identyfikowalny. Dlatego też konieczność uszczegółowienia takich wyjaśnień nie może być
odczytywana jak naruszenie obowiązujących przepisów, które nakładają na wykonawcę
obowiązek wykazania, że cena nie jest rażąco niska w stosunku do przedmiotu zamówienia”.
Odwołujący wydaje się zapominać, że przyczyną odrzucenia jego oferty był brak złożenia
dowodów potwierdzających realność zaoferowanej ceny. O ile zakres wyjaśnień w
przypadku ceny ryczałtowej faktycznie może być różny, o tyle w każdym przypadku
obligatoryjnie należy złożyć dowody potwierdzające wskazane koszty. Przepis art. 90 ust. 1
Pzp wyraźnie stanowi, że zamawiający zwraca się o udzielenie wyjaśnień, w tym złożenie
dowodów.
Nie sposób również podzielić poglądu Odwołującego, który twierdzi, że „[…]
postępowanie z art. 90 ust. 1 ustawy Pzp ma charakter wyjaśniający, a nie dowodowy i ma
na celu utwierdzić zamawiającego, że dokonana przez niego wstępna ocena oferty jest
prawidłowa lub nie. Jednakże, aby te wątpliwości rozwiać wykonawca musi wiedzieć, które to
elementy wzbudziły zastrzeżenia w jakim kierunku mają zmierzać jego wyjaśnienia”.
Odwołujący zdaje się zupełnie odbiegać od istoty sprawy. Przepis art. 90 ust. 1a Pzp
rodzi domniemanie istnienia rażąco niskiej ceny w sytuacji, gdy cena oferty jest niższa o co
najmniej 30 % od wartości zamówienia powiększonej o VAT lub średniej arytmetycznej cen
wszystkich złożonych ofert. Art. 90 ust. 1 Pzp stanowi o obowiązku wezwania wykonawcy do
wyjaśnienia ceny oferty i złożenia dowodów. Obowiązkiem wykonawcy jest przedstawienie
dowodów na potwierdzenie co najmniej najistotniejszych kosztów. Zamawiający nie ma
obowiązku wskazywania co do których kosztów żąda przedstawienia dowodów. Nie jest
wystarczające złożenie wyjaśnień wymieniających jedynie wysokość ponoszonych kosztów,
bez udowodnienia prawidłowości ich ujęcia stosownymi, dołączonymi do wyjaśnień
dowodami
potwierdzającymi realność wyliczeń w zakresie najistotniejszych z nich.
Wykonawca ograniczył się do złożenia lakonicznego pisma i wymaganej przez
Zamawiającego kalkulacji, nie wskazał jednak na jakiej podstawie i w jaki sposób zostały
określone poszczególne koszty. Nie przedstawił jakichkolwiek dowodów, które
potwierdzałyby poziom wskazanych kosztów.
Zdaniem Przys
tępującego ogólnikowość złożonych wyjaśnień nie może stanowić
podstawy do kierowania do wykonawcy kolejnego wezwania do udzielenia dalszych
wyjaśnień w trybie art. 90 Pzp. Wykonawca S zaprzeczył twierdzeniu Odwołującego, jakoby
Zamawiający był „[…] zobowiązany do kierowania do wykonawcy wielokrotnych wezwań, aż
jego wątpliwości co do możliwości wykonania zamówienia za określoną ceną zostaną
usunięte lub potwierdzone”.
W zakresie zarzutu dot. art. 7 ust. i w zw. z art. 92 ust. pkt 3 Pzp
należy wskazać,
że w przedmiotowym stanie faktycznym decyzja o odrzuceniu oferty Odwołującego nie była
lakoniczna. Zamawiający wskazał wyczerpujące uzasadnienie przyczyn odrzucenia oferty –
brak przedstawienia
dowodów na potwierdzenie kosztów wymienionych w Kalkulacji i tabeli
kosztów, a co za tym idzie brak potwierdzenia, że oferta nie zawiera ceny rażąco niskiej,
Odwołujący nie potwierdził kosztów, składających się na cenę oferty, ani obiektywnych
okoliczności pozwalających obniżyć cenę oferty do takiego poziomu. Wyjaśnienia ceny
złożone przez Odwołującego opierają się na gołosłownych twierdzeniach. Istotne jest,
że w przypadku rażąco niskiej ceny ciężar dowodu spoczywa na wykonawcy i już garno
różnica pomiędzy wartością zamówienia/średnią arytmetyczną cen wszystkich ofert, a ceną
ofert
y wykonawcy przekraczająca 30% wprowadza domniemanie rażąco niskiej ceny,
którego obalenie należy do wykonawcy. Samo przedstawienie zestawienia kosztów
w
jakikolwiek sposób nie potwierdza, że zaoferowana cena ma charakter realny i że
wykonaw
ca będzie w stanie wykonać za tę ceną przedmiot zamówienia bez ponoszenia
strat.
W piśmie procesowym z 7 września 2020 r. Odwołujący przedstawił dodatkową
argumentację w sprawie.
Odnośnie zarzutu naruszenia art. 7 ust. 1 i 3 w zw. z naruszeniem art. 89 ust: 1 pkt 4
w zw. z art. 90 ust. 3 Pzp przez bezpodstawne odrzucenie
oferty Odwołującego,
stwierdzić należy co następuje.
Jak wskazano
w odwołaniu, wezwanie Odwołującego do złożenia wyjaśnień nie
wynikało z wątpliwości Zamawiającego, ale miało charakter czysto formalny,
czego
najlepszym dowodem jest powołanie się przez Zamawiającego w wezwaniu na art. 90
ust. 1
a pkt 1 Pzp i wskazanie, że wartość niniejszego zamówienia została oszacowana przez
Zamawiającego na kwotę 1.816.804,50 zł (bez VAT) / 2.234.669,54 zł (z VAT). Należy zatem
zauważyć, że ceny wszystkich ofert złożonych w Postępowaniu są istotnie niższe od
wartości przedmiotu zamówienia oszacowanej przez Zamawiającego. Co więcej, nawet cena
najdroższej oferty, złożonej przez Przystępującego jest dużo poniżej szacunkowej wartości
zamówienia, gdyż wynosi 1.584.258,45 zł. Z porównania cen złożonych ofert i wartości
przedmiotu zamówienia oszacowanej przez Zamawiającego wynika, że wartość przedmiotu
zamówienia została wyliczona przez Zamawiającego zapewne przy założeniu znacznego
buforu bezpieczeństwa, bowiem nie oddaje ona rzeczywistych realiów rynku oraz cen usług
objętych przedmiotem zamówienia, stosowanych aktualnie.
Odwołujący podkreślił, że wartość szacunkowa ustalana przez zamawiającego przed
wszczęciem postępowania nie musi stanowić odzwierciedlenia aktualnych na moment
składania ofert cen rynkowych. Wartość ta ma znaczenie przede wszystkim z uwagi na
ustalenie zasad prowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego,
tj. ustalenie, czy jest to
postępowanie poniżej czy powyżej tzw. progów unijnych.
O rynkowości i realności ceny oferty Odwołującego świadczy już tylko jej porównanie
do pozostałych cen ofert złożonych w postępowaniu. Oferta Odwołującego jest niższa
zaledwie o ok. 12,6% od średniej arytmetycznej cen wszystkich ofert, co nie uzasadnia
wezwania do złożenia wyjaśnień, biorąc pod uwagę drugą z przesłanek określonych w art.
90 ust. 1a pkt 1 Pzp,
odnoszącą się właśnie do średniej arytmetycznej cen wszystkich
złożonych ofert. Ponadto, różnice pomiędzy ceną oferty Odwołującego a cenami dwóch
pozostałych ofert są – po pierwsze – minimalne, a po drugie są naturalnym efektem
konkurencji na rynku i
konsekwencją indywidualnych możliwości poszczególnych
wykonawców w zakresie optymalizacji kosztowej wykonania określonych dostaw i usług w
określonym czasie.
Odwołujący stwierdził następnie, że to na Zamawiającym spoczywa obowiązek
precyzyjnego wskazania zakresu wyjaśnień wymaganych od wykonawcy w trybie art. 90
Pzp. Tym niemniej należy zauważyć, że na ogólne wezwanie Zamawiającego Odwołujący
nie zareagował ogólnymi i uniwersalnymi wyjaśnieniami. Szczególnego podkreślenia
wymaga,
że wyjaśnienia złożone przez Odwołującego byty stosunkowo obszerne i rzetelnie
skalkulowane.
Z podanego przez Zamawiającego uzasadnienia faktycznego odrzucenia oferty
Odwołującego wynika, że jedynym powodem, dla którego Zamawiający uznał,
jakoby
Odwołujący w ogóle nie złożył wyjaśnień ceny, był rzekomy brak załączenia do
wyjaśnień jakichkolwiek dowodów.
Z powyższym stanowiskiem Zamawiającego nie sposób się zgodzić.
Odwołujący przypomniał, że Zamawiający w wezwaniu dnia 19.05.2020 r. wprowadził
obowiązek złożenia przez wykonawcę Kalkulacji/tabeli kosztowej, narzucając jednocześnie
treść tej tabeli. Innymi słowy, Zamawiający określił wprost jakiego dowodu oczekuje od
wykonawcy i podania jakich sk
ładników cenotwórczych, kosztów i innych danych żąda.
Odwołujący uczynił zadość wezwaniu Zamawiającego i wraz z wyjaśnieniami rażąco niskiej
ceny przedstawił nie tylko dowód w postaci Kalkulacji (tabela kosztowa wg wzoru
Zamawiającego), ale także Szczegółową Kalkulację Kontraktu (drugi z dokumentów został
objęty tajemnicą przedsiębiorstwa wykonawcy) oraz pozwolenie na użytkowanie zamierzenia
inwestycyjnego (drogi
wojewódzkiej nr 588 /obwodnicy miejscowości Gąbin/ na terenie
gminy Gąbin) – Decyzja Mazowieckiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z
dn. 13.03.2020 r. Nie sposób zrozumieć dlaczego Zamawiający ww. Kalkulacji/tabeli
kosztowej, Szczegółowej Kalkulacji Kontraktu oraz pozwolenia na użytkowanie nie chce
uznać za dowody. Kwestia ta nie została w żaden sposób wyjaśniona, ani uargumentowana
przez Zamawiającego w uzasadnieniu odrzucenia oferty.
Podkreślenia wymaga również, że Zamawiający w zawiadomieniu o odrzuceniu oferty
Odwołującego wskazuje w sposób bardzo ogólny na brak załączenia dowodów,
jednak w jakikolwiek sposób nie argumentuje jakich konkretnie dowodów, zdaniem
Zamawiającego, rzekomo zabrakło w wyjaśnieniach rażąco niskiej ceny. Jeżeli Zamawiający
oczekiwał złożenia przez wykonawcę konkretnych dowodów (jak to miało miejsce przypadku
dowodu w postaci Kalkulacji/tabeli kosztowej
), winien wyspecyfikować je w wezwaniu z dnia
19.05.2020 r., czego jednak nie
uczynił.
Niezależnie od powyższego Odwołujący wskazał, że z obowiązujących przepisów nie
wynika obowiązek składania dowodów popierających wyjaśnienia oraz że sam fakt
niezłożenia dowodów nie może automatycznie dyskwalifikować wyjaśnień.
Zamawiający w uzasadnieniu odrzucenia oferty Odwołującego podniósł również,
że: „koszty osobowe świadczenia usługi są głównym składnikiem cenotwórczym”.
Odnosząc się do powyższego przede wszystkim raz jeszcze wskazać trzeba, że
Zamawiający nie kwestionuje merytorycznie żadnej z pozycji kosztowych, tj. nie twierdzi, że
przedstawione przez Odwołującego w Kalkulacji/tabeli kosztowej i Szczegółowej Kalkulacji
Kontraktu stawki, ilości bądź koszty są błędne czy rażąco niskie i że Odwołujący nie jest w
stanie za podane w
kalkulacji kwoty wykonać przedmiotu zamówienia zgodnie z
wymaganiami SIWZ. Ponadto
Odwołujący wskazuje i podkreśla, że w Kalkulacji/tabeli
kosztowej i Szczegółowej Kalkulacji Kontraktu zamieścił szczegółowe i wyczerpujące
informacje co do koszt
ów osobowych świadczenia usługi. Przyjęte przez Odwołującego
koszty pracy nie tylko
nie są niższe od minimalnego wynagrodzenia za pracę / minimalnej
stawki godzinowej, ustalonych na podstawie
przepisów ustawy z dnia 10 października 2002
r. o minimalnym wynagrodzeniu za prac
ę, ale są wyższe, od przeciętnego wynagrodzenia
jakie
otrzymują osoby zatrudnione na stanowiskach ekspertów wskazanych w wyjaśnieniach
oraz ja
ko personel biurowy. Zatem realność przyjętych przez Odwołującego kosztów
osobowych świadczenia usługi nie powinna budzić żadnych wątpliwości Zamawiającego,
zresztą Zamawiający żadnych wątpliwości w tym zakresie nie sformułował. Skoro zatem
Odwołujący w złożonych wyjaśnieniach ceny nie powołał się na wartości zaniżone ani z
pogranicza minimalnego wynagrodzenia dla poszczególnych osób z personelu, lecz wskazał
na stawki rynkowe, to nie miał obowiązku przedstawiać dowodów na okoliczność kosztów
pracy, tym bardziej
, że w świetle uzasadnienia faktycznego odrzucenia oferty Odwołującego
koszty te nie wzbudziły u Zamawiającego żadnych wątpliwości ani podejrzeń. W
uzasadnieniu faktycznym odrzucenia of
erty Odwołującego Zamawiający nawet nie sugeruje,
że koszty te zostały przez Odwołującego zaniżone.
Odwołujący podkreślił, że zaoferowana przez niego cena ryczałtowa jest ceną realną,
rynkową i w zupełności wystarczy, aby pokryć koszty świadczenia wszystkich usług
wchodzących w skład przedmiotu zamówienia. Nie sposób też nie zauważyć, że uznając
wyjaśnienia ceny Odwołującego za niezłożone Zamawiający nie przedstawił żadnych
dowodów ani nawet argumentów świadczących o nierealnie niskim poziomie zaoferowanej
ceny.
Niezależnie od powyższego podkreślenia wymaga fakt, że przedmiot zamówienia
obejmuje różnego rodzaju usługi. Usługi stanowią przedmiot o charakterze niematerialnym,
co
utrudnia wykazanie realności ich wyceny bez względu na zachowanie przez
Odwołującego najwyższego stopnia staranności przy dokonywaniu wyceny. Odwołujący,
opierając się na swoim wieloletnim doświadczeniu, dokonał realnego oszacowania nakładów
niezbędnych w celu należytego wykonania przedmiotowego zamówienia jak również
uwzględnił koszty pracy osób, które będą zaangażowanie w realizację przedmiotowego
zamówienia, i podał je Zamawiającemu w złożonych wyjaśnieniach ceny.
Mając na uwadze powyższe należy uznać, że odrzucenie oferty Odwołującego
wynika z niezrozumienia przez Zamawiającego instytucji wezwania do wyjaśnień ceny, jest
nadto przejawem nadmiernego formalizmu i nie uwzględnia tak dorobku polskiego
orzecznictwa, jak i brzmienia dyrektyw oraz orzecznictwa europejskiego.
Odnośnie zarzutu naruszenia art. 90 ust. 1 Pzp przez zaniechanie wezwania
Odwołującego do udzielenia kolejnych wyjaśnień w sytuacji, gdy pierwotnie złożone
wyjaśnienia budziły wątpliwości Zamawiającego, stwierdzić należy co następuje.
Odwołujący podał, że z przepisów Pzp nie wynika ograniczenie liczny wezwań do
wyjaśnień ceny, które zamawiający może kierować do wykonawcy. Zarówno na gruncie
przepisów Pzp, jak i z art. 69 ust. 3 Dyrektywy 2014/24/UE wynika, że wyjaśnienia sposobu
kalkulacji
ceny oferty nie muszą się ograniczać do jednokrotnego wezwania, ale
zamawiający ma prawo zadawać dodatkowe pytania w celu rozwiania swoich wątpliwości, a
wykonawca ma prawo przedstawiać wyjaśnienia oraz dowody przez cały proces konsultacji.
Na powyższe wyraźnie wskazuje drugie zdanie ww. przepisu dyrektywy, z którego wynika,
że zamawiający może odrzucić ofertę wyłącznie w przypadku, gdy dostarczone dowody nie
uzasadniają w zadowalającym stopniu niskiego poziomu proponowanej ceny lub
proponowanych kosztów. Oznacza to, że zamawiający ocenia wszystkie wyjaśnienia i
dowody złożone w toku konsultacji dotyczących sposobu kalkulacji ceny i dopiero gdy uzna,
że nie uzasadniają one poziomu ceny, może odrzucić ofertę.
Jeżeli zatem w wyniku przedstawionych wyjaśnień u Zamawiającego nadal będą
istniały jakiekolwiek wątpliwości co do zaoferowanej przez Odwołującego ceny,
to
Zamawiający powinien wezwać Odwołującego do dalszych wyjaśnień.
Po przeprowadzeniu rozprawy Izba, uwzględniając zgromadzony materiał
dowodowy omówiony w dalszej części uzasadnienia, jak również biorąc pod uwagę
oświadczenia i stanowiska Stron postępowania odwoławczego i Wykonawcy S,
ustaliła i zważyła, co następuje.
Skład orzekający stwierdził, że Odwołujący jest legitymowany, zgodnie z przepisem
art. 179 ust. 1 Pzp, do
wniesienia odwołania.
Izba dopuściła i przeprowadziła dowody z treści SIWZ, wezwania Odwołującego do
wyjaśnienia rażąco niskiej ceny z 19 maja 2020 r., wyjaśnień Odwołującego z 26 maja 2020
r.
i informacji o odrzuceniu oferty Odwołującego z 6 sierpnia 2020 r. stwierdzając, że stan
faktyczny nie jest w sprawie sporny.
W powyższych okolicznościach skład orzekający uznał, że odwołanie nie zasługuje
na uwzględnienie.
Jak wynika z przepisu art. 90 ust. 2 Pzp wykonawca wezwany do wyjaśnień rażąco
niskiej ceny ma obowiązek wykazać zamawiającemu, że cena jego oferty nie jest rażąco
niska. Ustawodawca nie rozstrzygnął wprost jak należy rozumieć wspomniany obowiązek
wykazania, niemniej jednak
– posiłkując się treścią przepisu art. 90 ust. 1 Pzp – należy
wnioskować o konieczności poparcia wykazywanych okoliczności stosownymi dowodami.
Skład orzekający podziela przy tym wyrażane niejednokrotnie w orzecznictwie KIO
zapatrywania, że wykonawca wezwany do złożenia wyjaśnień na podstawie art. 90 Pzp nie
ma obowiązku przedstawiania dowodów na potwierdzenie każdej przywołanej
w
wyjaśnieniach okoliczności. Powyższe zasadniczo dotyczyć będzie sytuacji, w których
wykonawca powołuje się na okoliczności powszechnie znane (np. ceny paliw,
płaca minimalna, itp.), bądź ceny (koszty), które nie odbiegają od standardów w danym
sektorze rynku. Nie w
yłącza to jednak obowiązku scharakteryzowania przytaczanych
okoliczności, aby zamawiający – badając cenę oferty wezwanego wykonawcy – był w stanie
ocenić, czy w ich zakresie wystarczające jest samo oświadczenie wykonawcy. Wynika z
tego, że oświadczenia wykonawcy również należy rozpatrywać (oceniać) w kontekście
spoczywającego na nim obowiązku wykazania, że oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny.
W przedmiotowej sprawie jedną ze spornych kwestii był charakter załączonej do
wyjaśnień Odwołującego kalkulacji, sporządzonej według wzoru przesłanego przez
Zamawiającego. Kierując się przedstawionymi powyżej zapatrywaniami Izba uznała,
że złożona przez Odwołującego kalkulacja/tabela kosztowa stanowiła nie tylko graficzne
odzwierciedlenie wyjaśnień, ale również zbiór oświadczeń Odwołującego, podlegających
weryfikacji w procesie oceny czy jego oferta zawiera rażąco niską cenę.
Analizując wspomnianą kalkulację skład orzekający uznał, że jest ona niewiarygodna
z następujących przyczyn.
Z
treści wyjaśnień nie wynika na jakiej podstawie Odwołujący określił wysokość
stawek wynagrodzenia specjalistów, tj. czy są to, przykładowo, stawki obowiązujące u
Odwołującego, czy uśrednione stawki rynkowe. W tym zakresie zaprezentowana przez
Odwołującego argumentacja, sprowadzająca się do twierdzenia, że są to stawki powyżej
minimalnego wynagrodzenia za pracę, nie mogła się ostać, nie stanowi ona bowiem
potwierdzenia, że Odwołujący ma możliwość zatrudnienia wspomnianych w wyjaśnieniach
specjalistów za wynagrodzenie w nich wskazane.
W kons
ekwencji Odwołujący zobligowany był do przedstawienia dowodów
potwierdzających realność zaoferowanych stawek, czego – wbrew wezwaniu
Zamawiającego – nie uczynił. Dowodem takim, zdaniem Izby, nie jest szczegółowa
kalkulacja kontraktu, załączona do kalkulacji/tabeli kosztowej i objęta tajemnicą
przedsiębiorstwa, jako że nie potwierdza ona wspomnianych wcześniej okoliczności.
Ergo
decyzja Zamawiającego, jak i samo jej uzasadnienie, z którym związany był
jeden z zarzutów odwołania, nie stanowiły naruszenia przepisów wskazanych w petitum
odwołania.
Reasumując przedstawione powyżej zapatrywania orzeczono, jak w pkt 1 sentencji
wyroku.
O kosztach postępowania odwoławczego (pkt 2 sentencji wyroku) orzeczono
stosownie do jego wyniku, na podstawie art. 192 ust. 9 i 10
Pzp oraz § 5 ust. 3 pkt 1
rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca 2010 r. w sprawie wysokości
i
sposobu pobierania wpisu od odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu
odwoławczym i sposobu ich rozliczania (Dz.U. z 2018 r. poz. 972).
Prz
ewodniczący: ……………………………………….
1.
Oddala odwołanie.
2. Kosztami
postępowania odwoławczego obciąża Odwołującego i:
2.1.
zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 15.000,00 zł
(słownie: piętnaście tysięcy złotych 00/100) uiszczoną przez Odwołującego tytułem
wpisu od odwołania;
2.2.
zasądza od Odwołującego na rzecz Zamawiającego kwotę 3.600,00 zł
(słownie: trzy tysiące sześćset złotych 00/100) tytułem wynagrodzenia pełnomocnika.
Stosownie d
o art. 198a i 198b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień
publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1843) na niniejszy wyrok
– w terminie 7 dni od dnia jego
doręczenia – przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej do
Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący: ……………………………………….
Sygn. akt KIO 1981/20
Uzasadnienie
Miejskie
Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w m. st. Warszawie S.A.
z
siedzibą w Warszawie, (dalej: „Zamawiający”) prowadzi, na podstawie przepisów ustawy
z dnia 29 stycznia 2004 r.
Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1843),
zwanej
dalej „Pzp”, postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu
nieograniczonego pn.: „Modernizacja Głównych Punktów zasilania GPZ 1 i GPZ 2 wraz ze
stac
jami 6/0,4 [kV/kV] oraz wymianą i ułożeniem nowych kabli zasilających
w Stacji Uzdatniania Wody Wieliszew
”, zwane dalej „Postępowaniem”.
Wartość zamówienia przekracza kwoty określone w przepisach wykonawczych
wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 Pzp.
Ogłoszenie o zamówieniu zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym
Unii Europejskiej z 27 marca 2020 r. r., pod nr 2020/S 062-149528.
6 sierpnia 2020
r. Zamawiający poinformował wykonawców wspólnie ubiegających
się o udzielenie zamówienia – T. P. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą BICO
Group T. P.
w Warszawie, BICO Group sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (dalej „Konsorcjum
B” lub „Odwołujący”) o odrzuceniu złożonej przez nich oferty.
17 sierpnia 2020 r. do Prezesa Krajowe
j Izby Odwoławczej (dalej „Izba” lub „KIO”)
wpłynęło odwołanie Konsorcjum B, w którym zaskarżono:
1. c
zynność odrzucenia oferty Odwołującego na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 4 w zw.
z art. 90 ust. 3 Pzp;
2. zaniechanie
podania wystarczającego uzasadnienia czynności odrzucenia oferty;
3. zaniechanie
zastosowania procedury określonej w art. 90 ust. 1 Pzp.
Odwołujący zarzucił Zamawiającemu naruszenie:
1. art. 7 ust. 1 w zw. z art. 89 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 90 ust. 3 Pzp przez
bezpodstawne odrzucenie oferty Odwołującego;
2. art. 90 ust. 1 Pzp
przez zaniechanie wezwania Odwołującego do udzielenia
kolejnych wyjaśnień w sytuacji, gdy pierwotnie złożone wyjaśnienia budziły
wątpliwości Zamawiającego;
3. art. 7 ust. 1 ustawy Pzp w zw. z art. 92 ust. 1 pkt 3 Pzp przez brak podania
wy
starczającego uzasadnienia faktycznego czynności odrzucenia oferty
Odwołującego.
Odwołujący wniósł o uwzględnienie odwołania i nakazanie Zamawiającemu:
1.
unieważnienia czynności odrzucenia oferty Odwołującego;
2. dokonania
badania i oceny złożonych ofert z uwzględnieniem oferty
Odwołującego, w tym ewentualne wezwanie Odwołującego do udzielenia
dodatkowych wyjaśnień w sytuacji, gdyby pierwotnie złożone wyjaśnienia rażąco
niskiej ceny budziły wątpliwości Zamawiającego;
3. dokonania
czynności wyboru najkorzystniejszej oferty.
Odwołujący podał, że legitymuje się uprawnieniem do skorzystania ze środka
ochrony prawnej, zgodnie z przepisem art. 179 ust. 1 Pzp.
Uzasadniając zarzuty odwołania Odwołujący podał, co następuje.
1. Zarzut naruszenia art. 7 ust. 1 w zw. z art. 92 ust. 1 pkt 3 Pzp przez brak podania
wystarczającego uzasadnienia faktycznego czynności odrzucenia oferty Odwołującego.
Zamawiający pismem z dnia 06.08.2020 r. poinformował Odwołującego o odrzuceniu
jego oferty. W uzasadnieniu swojej decyzji Zamawiający przedstawił stan faktyczny związany
z wezwaniem Odwołującego do złożenia wyjaśnień w trybie art. 90 ust. 1 w zw. z art. 90
ust. 1a pkt 1
Pzp oraz z wyjaśnieniami udzielonymi przez Odwołującego. Zamawiający
wskazał też szereg informacji, które stanowią powielenie przepisów Pzp, bądź okoliczności
wynikających z orzecznictwa KIO.
Z wywodami Zamawiającego zaprezentowanymi w ww. piśmie nie można się zgodzić
z szeregu względów. Ich zasadniczą wadą jest jednak brak konkretnych informacji do
których Odwołujący mógłby się odnieść i które uzasadniałby decyzję Zamawiającego o
odrzuceniu oferty. Przede wszystkim nie wiadomo na jakiej konkretnie podstawie
Zamawiający stwierdził, że „wyjaśnienia przedstawione przez Wykonawcę nie potwierdzają;
że jego oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny” (str. 2 pisma Zamawiającego) oraz że „Biorąc
pod uwagę treść art. 90 ust. 1a ppkt 1 ustawy Pzp i wystosowane przez Zamawiającego
wezwanie o wyjaśnienia w trybie powyższego artykułu należy stwierdzić, że ww. Wykonawca
nie złożył wyjaśnień wraz z dowodami pozwalającymi uznać, że złożona przez niego oferta
nie zawiera rażąco niskiej ceny” (str. 3 pisma Zamawiającego). Taka zdawkowość
uzasadnienia powoduje, że Odwołujący nie jest w stanie zweryfikować twierdzeń
Zamawiającego, a tym samym zweryfikować zasadności odrzucenia oferty.
Przypomnieć należy, że przepis art. 92 ust. 1 pkt 3 Pzp stanowiący realizację zasad
postępowania o udzielenie zamówienia publicznego takich jak jawność postępowania oraz
równe traktowanie wykonawców i zachowanie uczciwej konkurencji, nakłada na
zamawiającego obowiązek podania wykonawcom podstaw faktycznych odrzucenia oferty,
a
po stronie wykonawcy kształtuje prawo do uzyskania pełnej i rzetelnej wiedzy na temat
przyczyn takiego odrzucenia. Uzasadnienie faktyczne odrzucenia
oferty powinno być na tyle
jasne i czytelne, aby nie wprowadzało wykonawcy w błąd, jak również nie rodziło
wątpliwości, gdyż wykonawca co do tej czynności powinien uzyskać wyczerpujące
informacje, które legły u podstaw odrzucenia oferty. Nie ma wątpliwości, że uzasadnienie
faktyczne przedstawione przez Zamawiającego powyższych wymagań nie spełnia, zmusza
natomiast Odwołującego do zgadywania dlaczego cena oferty Odwołującego rzekomo
miałaby nie gwarantować należytego wykonania umowy w sprawie zamówienia.
Pod
kreślenia wymaga również okoliczność, że Zamawiający nie kwestionuje
merytorycznie żadnej z pozycji kosztowych, tj. nie twierdzi, że przedstawione przez
Odwołującego w tabeli kosztowej/Kalkulacji (załącznik do wyjaśnień rażąco niskiej ceny,
objęty tajemnicą przedsiębiorstwa) stawki, ilości, bądź koszty są błędne czy rażąco niskie i
że Odwołujący nie jest w stanie za podane w kalkulacji kwoty wykonać przedmiotu
zamówienia zgodnie z wymaganiami SIWZ. Już tylko zatem z tych względów, w ocenie
Odwołującego, odrzucenie jego oferty przez Zamawiającego jest wadliwe i niezgodne z
powołanymi w odwołaniu przepisami Pzp.
2. Zarzut naruszenia art. 7 ust. 1 i 3 w zw. z art. 89 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 90 ust. 3 Pzp
przez bezpodstawne odrzucenie oferty Odwołującego; zarzut naruszenia art. 90 ust. 1
Pzp
przez zaniechanie wezwania Odwołującego do udzielenia kolejnych wyjaśnień w
sytuacji, gdy
pierwotnie złożone wyjaśnienia budziły wątpliwości Zamawiającego.
Z przepisów art. 89 ust. 1 pkt 4 oraz art. 90 ust. 3 w zw. z art. 90 ust. 1-2 Pzp wynika,
że odrzucenie oferty może nastąpić wyłącznie po przeprowadzeniu postępowania
wyjaśniającego dotyczącego ceny oferty. Ponadto, zamawiający obowiązany jest odrzucić
ofertę, jeżeli stwierdzi, że zawiera ona rażąco niską cenę albo jeżeli wykonawca nie sprostał
obowiązkowi wykazania, że jego oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny, w tym gdy w ogóle
nie przedstawił wyjaśnień w tym zakresie.
Przepisy
Pzp
nie
zawierają
definicji
pojęcia
rażąco
niskiej
ceny,
jednakże w orzecznictwie KIO pod tym pojęciem rozumie się cenę nierealistyczną,
nieadekwatną do zakresu i kosztów prac składających się na dany przedmiot zamówienia,
zakładającą wykonanie zamówienia poniżej jego rzeczywistych kosztów i w takim sensie nie
będącą ceną rynkową, tzn. generalnie nie występującą na rynku, na którym ceny
wyznaczane są m.in. przez ogólną sytuację gospodarczą panującą w danej branży i jej
otoczeniu
biznesowym,
postęp
technologiczno-organizacyjny
oraz
obecność
i
funkcjonowanie uczciwej konkurencji podmiotów racjonalnie na nim działających, etc.
Z
łożone przez Odwołującego wyjaśnienia nie były ani zdawkowe, ani ogólne, ani też
o
uniwersalnej naturze, ale dedykowane wyłącznie do Postępowania. Odwołujący zwrócił
uwagę, że przedmiotem zamówienia są usługi niematerialne, zatem kalkulacja takiej oferty
opiera się na doświadczeniu wykonawcy, więc dowodami w zasadzie są wyłącznie
oświadczenia własne wykonawcy. Niezależnie więc jak bardzo będą one krasomówcze,
zawsze będą to oświadczenia własne wykonawcy. Wyjaśnienia złożone przez Odwołującego
były w jego przekonaniu rzetelne, nakreślały rzeczywistą sytuację rynkową i możliwości
wykonania zamówienia za zaoferowaną cenę.
Odwołujący nie zgadza się z twierdzeniem Zamawiającego, jakoby złożone
wyjaśnienia rażąco niskiej ceny nie zostały poparte żadnymi dowodami. Przeciwnie,
Zamawiający w swoim wezwaniu z dnia 19.05.2020 r. wprowadził obowiązek złożenia przez
wykonawcę Kalkulacji/tabeli kosztowej, narzucając jednocześnie treść tej tabeli. Innymi
słowy, Zamawiający określił wprost jakiego dowodu oczekuje od wykonawcy i podania jakich
składników cenotwórczych, kosztów i innych danych żąda.
Odwołujący uczynił zadość wezwaniu Zamawiającego i wraz z wyjaśnieniami rażąco
niskiej ceny przedstawił nie tylko dowód w postaci Kalkulacji (tabela kosztowa wg wzoru
Zamawiającego), ale także Szczegółową Kalkulację Kontraktu (oba dokumenty zostały
objęte tajemnicą przedsiębiorstwa wykonawcy). Jak już wyżej wskazywano, Zamawiający nie
zakwestionował któregokolwiek z elementów i kosztów ujętych w przedłożonych dwóch
dowodach Odwołującego, co czyni decyzję o odrzuceniu oferty Odwołującego bezpodstawną
i niezrozumiałą.
Odwołujący podkreślił, że nie istnieje jeden optymalny i powinny kształt czy sposób
dowodzenia okoliczności związanych z kalkulacją ceny dokonanej przez wykonawcę i
sposobu prezentowania okoliczności umożliwiających mu jej zaoferowanie. Sposób
wykazan
ia, że oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny w stosunku do przedmiotu zamówienia
zależy od indywidualnych okoliczności sprawy, zwłaszcza w związku z rodzajem
podawanych informacji, przedmiotu zamówienia, jak również treścią wezwania
Zamawiającego.
Analizując uzasadnienie decyzji o odrzuceniu oferty Odwołującego należy dojść do
wniosku, że działania Zamawiającego były automatyczne i wyłącznie formalne.
Tymczasem
istotą procedury wyjaśnienia ceny jest przeprowadzenie pełnego procesu
weryfikacji oświadczeń wykonawcy, w celu uzyskania ponad wszelką wątpliwość wiedzy,
czy
cena jest nierealna, niewiarygodna i nie zapewni prawidłowego wykonania przedmiotu
zam
ówienia czy też przeciwnie, tj. że cena nie jest ceną nierealną, niewiarygodną lub
niezapewniającą prawidłowego wykonania przedmiotu zamówienia. Odrzucenie oferty
wymaga więc wcześniejszego gruntownego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego,
o którym mowa w art. 90 ust. 1 Pzp, zaś ustawa nie limituje tu aktywności instytucji
zamawiającej. W przeciwnym razie, Zamawiający mógłby odrzucić ofertę prawidłową
i
poważną, naruszając zasadę wyrażoną w art. 7 ust. 1 Pzp, co też nastąpiło w tej sprawie.
Zdaniem O
dwołującego istotne jest nie tyle wskazywanie na określone okoliczności
stanowiące korzystne warunki realizacji zamówienia, umożliwiające obniżenie ceny oferty,
lecz
wykazanie, że cena jego oferty pokryje wszystkie koszty realizacji zamówienia i zapewni
mu
osiągnięcie chociażby minimalnego zysku. Zatem, zdaniem Odwołującego, wykazał on,
że zaoferowana cena nie jest ceną rażąco niską.
Nie sposób nie dostrzec, że wezwanie Odwołującego do złożenia wyjaśnień nie
wynikało z wątpliwości Zamawiającego, ale miało charakter czysto formalny,
czego najlepszym dowodem jest
powołanie się na art. 90 ust. 1a pkt 1 Pzp.
Odwołujący podkreślił przy tym, że same różnice pomiędzy wartością szacunkową
przedmiotu zamówienia a zaoferowanymi cenami i między zaoferowanymi cenami między
sobą nie uzasadniają wątpliwości co do wysokości ceny zaoferowanej przez wykonawcę.
Należy także w sposób szczególny dostrzec, że z przepisów Pzp nie wynika
ograniczenie liczby wezwań, które zamawiający może kierować do wykonawcy. Zarówno na
gruncie pr
zepisów Pzp, ale co wyraźniejsze, na gruncie przepisu art. 69 ust. 3 dyrektywy
2014/24/UE, wyjaśnienia sposobu kalkulacji ceny oferty mają charakter konsultacji
prowadzonych pomiędzy wykonawcą a zamawiającym. Zamawiający jest zobowiązany do
kierowania do w
ykonawcy dodatkowych wezwań (konsultowania sposobu kalkulacji ceny).
Tym samym z
amawiający jest nie tylko uprawniony, lecz wręcz zobowiązany, do kierowania
do wykonawcy wielokrotnych wezwań, aż jego wątpliwości co do możliwości wykonania
zamówienia za określoną cenę zostaną usunięte lub potwierdzone. Innymi słowy,
jeżeli w wyniku przedstawionych wyjaśnień u Zamawiającego nadal istniały jakiekolwiek
wątpliwości co do zaoferowanej przez Odwołującego ceny to Zamawiający powinien był
wezwać wykonawcę do dalszych wyjaśnień.
Postępowanie z art. 90 ust. 1 Pzp ma charakter wyjaśniający, a nie dowodowy i ma
na celu utwierdzenie
zamawiającego, że dokonana przez niego wstępna ocena oferty jest
prawidłowa lub nie. Jednakże, aby te wątpliwości rozwiać, wykonawca musi wiedzieć które to
elementy wzbudziły zastrzeżenia i w jakim kierunku mają zmierzać jego wyjaśnienia.
Zamawiający pominął także ryczałtowy charakter wynagrodzenia z umowy (§ 3 ust. 2
wzoru umowy), który powoduje, że zakres składanych wyjaśnień zawsze jest indywidualnie
identyfikowany.
Dlatego też konieczność uszczegółowienia takich wyjaśnień nie może być
odczytywana jak naruszenie obowiązujących przepisów, które nakładają na wykonawcę
obowiązek wykazania, że cena nie jest rażąco niska w stosunku do przedmiotu zamówienia.
Zamawiający nie może działać autorytarnie i automatycznie, gdy powinien przeprowadzić
proces konsultacji z wykonawcą, co oznacza iż wykonawca może uszczegółowiać swoje
wyjaśnienia i może czynić to kilkukrotnie, o ile zajdzie taka potrzeba. Tylko w pełni
przeprowadzony proces negocjacji daje Zamawiaj
ącemu podstawę do prawidłowej
i wszechstronnej oceny oferty.
Choć przepisy Pzp nakazują badać cenę ofertową przez jej odniesienie do
szacunkowej wartości zamówienia, to należy zwrócić uwagę, że oszacowanie kwoty,
jaką zamawiający zamierza przeznaczyć na wykonanie zamówienia nie może być oderwane
od realiów rynkowych oraz przedmiotu zamówienia. Nie budzi wątpliwości fakt, że
szacunkowa cena zamówienia stanowi wyraz uśrednionych oczekiwań zamawiającego co do
wycen wykonawców i nie musi odnosić się do działających w warunkach konkurencji
szacunków dokonanych przez wykonawców, biorących udział w danym postępowaniu.
Odwołujący stwierdził również, że nie jest podmiotem działającym non-profit, a jego
działania są nakierowane na maksymalizację zysku z prowadzonej działalności i osiągnięcie
określonego wyniku finansowego, przy jednoczesnym przedstawieniu możliwie
konkurencyjnych ofert.
Wartość jego oferty została obliczona z dołożeniem należytej
staranności, w oparciu o możliwości Odwołującego, w tym m.in., dostępne warunki realizacji
zamówienia, posiadanie zaplecza technicznego i wykwalifikowanej kadry, a także w oparciu
o
doświadczenie w realizacji usług o podobnym charakterze.
Zamawiający na rozprawie wniósł o oddalenie odwołania przytaczając argumentację
z
zawiadomienia o odrzuceniu oferty Odwołującego.
Do postępowania odwoławczego, po stronie Zamawiającego, przystąpienie zgłosił
wykonawca
SAFEGE S.A.S. z siedzibą w Nanterre, wnosząc o oddalenie odwołania. Izba,
wobec spełniania przez zgłoszone przystąpienie przesłanek z art. 185 ust. 2 Pzp,
postanowiła o dopuszczeniu ww. wykonawcy (dalej „Wykonawca S” lub „Przystępujący”) do
udziału w postępowaniu odwoławczym.
W piśmie procesowym z 4 września 2020 r. Wykonawca S przedstawił następującą
argumentację.
W ocenie
Przystępującego decyzja Zamawiającego w przedmiocie odrzucenia oferty
Odwołującego była prawidłowa. Wyjaśnienia ceny złożone przez Odwołującego były
lakoniczne, ogólnikowe i co najważniejsze – nie zostały poparte stosownymi dowodami.
Odwołujący zobowiązany był do udowodnienia, że zaoferowana cena ma charakter realny,
znajduje odzwierciedlenie w nakładach, które należy ponieść na zrealizowanie przedmiotu
zamówienia oraz, że zachodzą po stronie tego wykonawcy obiektywne czynniki,
które umożliwiają obniżenie ceny oferty do zaoferowanego poziomu. Wykonawca powinien
był przedstawić wyjaśnienia konkretne i wyczerpujące, wraz z dołączeniem dowodów na
potwierdzenie podnoszonych twierdzeń i wskazywanych wartości,
Wyjaśnienia złożone przez Odwołującego nie spełniają wymagań określonych
przepisem art. 90 Pzp, a zatem oferta tego wykonawcy słusznie została odrzucona.
W treści wezwania z dnia 19 maja 2020 r. Zamawiający wskazał, że oczekuje
złożenia wyjaśnień, w tym dowodów. Złożone w odpowiedzi na tak sformułowane wezwanie
wyjaśnienia powinny być poparte dowodami, których Odwołujący nie załączył. To na
wykonawcy spoczywa obowiązek wykazania, że zaoferowana przez niego cena nie jest
rażąco niska. Dlatego wykonawca musi przedstawić konkretne przyczyny zaoferowania
niskiej ceny i
poprzeć te wyjaśnienia stosownymi dowodami.
Odwołujący wskazał w treści odwołania, że „przedmiotem zamówienia są usługi
niematerialne, zatem kalkulacja takiej oferty opiera się na doświadczeniu wykonawcy,
więc dowodami w zasadzie są wyłącznie oświadczenia własne. Niezależnie więc jak bardzo
będą krasomówcze, zawsze będą to oświadczenia własne wykonawcy”.
Z powyższym nie sposób się zgodzić. Zamawiający wskazał, że w kalkulacji
Odwołujący uwzględnił „szacunkowe koszty wynagrodzenia Specjalistów, wynajmu biura
Inżyniera Kontraktu, środków transportu, a także koszty ubezpieczeń, marżę oraz wysokość
naliczonego upustu”. Oczywistym jest, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby załączyć dowody
potwierdzające wskazane koszty, np. oferty dot. wynajmu biura, ogłoszenia z rynku pracy
potwierdzające przyjęte stawki Specjalistów. Odwołujący zaniechał zaś poparcia twierdzeń
jakimikolwiek dowodami.
Z informacji o odrzuceniu oferty Odwołującego z dnia 6 sierpnia 2020 r. wynika,
że załączone przez Odwołującego do wyjaśnień ceny kalkulacje (które nie zostały
udostępnione Wykonawcy S) obrazują jedynie wysokość kosztów przyjętych do kalkulacji
ceny oferty, nie potwierdzają zaś realności wskazanych stawek. Nie jest wystarczające
złożenie wyjaśnień wymieniających jedynie wysokość ponoszonych kosztów bez
udowodnienia prawidłowości ich ujęcia stosownymi, dołączonymi do wyjaśnień dowodami.
Odwołujący nie przedstawił żadnych konkretnych informacji pozwalających na zbadanie
zaoferowanej przez niego
ceny i odniesienie ponoszonych kosztów do wartości rynkowych.
Do wyjaśnień nie załączono żadnego dowodu na poparcie podanych w ich treści informacji.
W związku z powyższym, Zamawiający słusznie uznał, że wyjaśnienia złożone przez
Odwołującego nie spełniają wymagań określonych przepisem art. 90 Pzp, a zatem oferta
tego wykonawcy podlega odrzuceniu.
W odwołaniu wskazano, że „Odwołujący nie zgadza się z twierdzeniem
Zamawiającego, jakoby wyjaśnienia rażąco niskiej ceny nie zostały poparte żadnymi
dowodami. Przeciwnie, Zamawiający w swoim wezwaniu z dnia 19.05.2020 r.,
wprowadził obowiązek
złożenia
przez
wykonawcę
Kalkulacji/tabeli
kosztów,
narzucając jednocześnie treść tej tabeli. Innymi słowy, Zamawiający określił wprost jakiego
dowodu oczekuje od wykonawcy
i podania jakich składników cenotwórczych kosztów i
innych danych żąda”.
Również z powyższym nie sposób się zgodzić. Z wezwania z dnia 19.05.2020 r. nie
wynika, że Kalkulacja kosztów jest dowodem, o jakim wspomina Zamawiający.
Kalkulacja/tab
ela kosztowa była wymaganym przez Zamawiającego elementem wyjaśnień,
zaś dowody były wymagane niezależnie od niej. Wynika to chociażby ze sposobu
ukształtowania wezwania, w którym wskazano:
„Zamawiający wymaga, aby złożone wyjaśnienia obejmowały co najmniej:
a.
Sporządzenie kalkulacji/tabeli kosztowej, która będzie zawierać co najmniej elementy,
wymienione zgodnie z załącznikiem nr 1 do niniejszego pisma,
b.
Wskazanie przyjętych założeń sporządzenia wyceny oferty,
c.
Wyjaśnienia powinny zawierać wykaz załączanych dowodów”.
Wobec tego Zamawiający wyraźnie oddzielił wymaganą kalkulację od dowodów
dotyczących elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny. Kalkulacja stanowi
jedynie zestawienia kosztów, a nie potwierdzenie wskazanych wartości.
Nie sposób zgodzić się również z twierdzeniami Odwołującego, jakoby „Zamawiający
określił wprost [...] podania jakich składników cenotwórczych! kosztów i innych danych żąda”.
W treści kalkulacji, której wzór stanowił załącznik nr 1 do wezwania z dnia 19.05.2020 r.
znajduje się pozycja nr 4 „inne koszty nieujęte w niniejszym zestawieniu”. Wynika z tego,
że Zamawiający nie żądał wskazania jedynie konkretnych, wymienionych kosztów,
a
wszelkich kosztów składających się na cenę oferty. Wymienione pozycje nie stanowiły
katalogu zamkniętego, Zamawiający wskazał jedynie najistotniejsze czynniki cenotwórcze,
umożliwił Wykonawcy wskazanie dodatkowych, nieujętych w niej pozycji.
Odwołujący odwołał się również do ryczałtowego charakteru wynagrodzenia
wskazując, że powoduje to, że „[…] zakres składanych wyjaśnień zawsze jest indywidualnie
identyfikowalny. Dlatego też konieczność uszczegółowienia takich wyjaśnień nie może być
odczytywana jak naruszenie obowiązujących przepisów, które nakładają na wykonawcę
obowiązek wykazania, że cena nie jest rażąco niska w stosunku do przedmiotu zamówienia”.
Odwołujący wydaje się zapominać, że przyczyną odrzucenia jego oferty był brak złożenia
dowodów potwierdzających realność zaoferowanej ceny. O ile zakres wyjaśnień w
przypadku ceny ryczałtowej faktycznie może być różny, o tyle w każdym przypadku
obligatoryjnie należy złożyć dowody potwierdzające wskazane koszty. Przepis art. 90 ust. 1
Pzp wyraźnie stanowi, że zamawiający zwraca się o udzielenie wyjaśnień, w tym złożenie
dowodów.
Nie sposób również podzielić poglądu Odwołującego, który twierdzi, że „[…]
postępowanie z art. 90 ust. 1 ustawy Pzp ma charakter wyjaśniający, a nie dowodowy i ma
na celu utwierdzić zamawiającego, że dokonana przez niego wstępna ocena oferty jest
prawidłowa lub nie. Jednakże, aby te wątpliwości rozwiać wykonawca musi wiedzieć, które to
elementy wzbudziły zastrzeżenia w jakim kierunku mają zmierzać jego wyjaśnienia”.
Odwołujący zdaje się zupełnie odbiegać od istoty sprawy. Przepis art. 90 ust. 1a Pzp
rodzi domniemanie istnienia rażąco niskiej ceny w sytuacji, gdy cena oferty jest niższa o co
najmniej 30 % od wartości zamówienia powiększonej o VAT lub średniej arytmetycznej cen
wszystkich złożonych ofert. Art. 90 ust. 1 Pzp stanowi o obowiązku wezwania wykonawcy do
wyjaśnienia ceny oferty i złożenia dowodów. Obowiązkiem wykonawcy jest przedstawienie
dowodów na potwierdzenie co najmniej najistotniejszych kosztów. Zamawiający nie ma
obowiązku wskazywania co do których kosztów żąda przedstawienia dowodów. Nie jest
wystarczające złożenie wyjaśnień wymieniających jedynie wysokość ponoszonych kosztów,
bez udowodnienia prawidłowości ich ujęcia stosownymi, dołączonymi do wyjaśnień
dowodami
potwierdzającymi realność wyliczeń w zakresie najistotniejszych z nich.
Wykonawca ograniczył się do złożenia lakonicznego pisma i wymaganej przez
Zamawiającego kalkulacji, nie wskazał jednak na jakiej podstawie i w jaki sposób zostały
określone poszczególne koszty. Nie przedstawił jakichkolwiek dowodów, które
potwierdzałyby poziom wskazanych kosztów.
Zdaniem Przys
tępującego ogólnikowość złożonych wyjaśnień nie może stanowić
podstawy do kierowania do wykonawcy kolejnego wezwania do udzielenia dalszych
wyjaśnień w trybie art. 90 Pzp. Wykonawca S zaprzeczył twierdzeniu Odwołującego, jakoby
Zamawiający był „[…] zobowiązany do kierowania do wykonawcy wielokrotnych wezwań, aż
jego wątpliwości co do możliwości wykonania zamówienia za określoną ceną zostaną
usunięte lub potwierdzone”.
W zakresie zarzutu dot. art. 7 ust. i w zw. z art. 92 ust. pkt 3 Pzp
należy wskazać,
że w przedmiotowym stanie faktycznym decyzja o odrzuceniu oferty Odwołującego nie była
lakoniczna. Zamawiający wskazał wyczerpujące uzasadnienie przyczyn odrzucenia oferty –
brak przedstawienia
dowodów na potwierdzenie kosztów wymienionych w Kalkulacji i tabeli
kosztów, a co za tym idzie brak potwierdzenia, że oferta nie zawiera ceny rażąco niskiej,
Odwołujący nie potwierdził kosztów, składających się na cenę oferty, ani obiektywnych
okoliczności pozwalających obniżyć cenę oferty do takiego poziomu. Wyjaśnienia ceny
złożone przez Odwołującego opierają się na gołosłownych twierdzeniach. Istotne jest,
że w przypadku rażąco niskiej ceny ciężar dowodu spoczywa na wykonawcy i już garno
różnica pomiędzy wartością zamówienia/średnią arytmetyczną cen wszystkich ofert, a ceną
ofert
y wykonawcy przekraczająca 30% wprowadza domniemanie rażąco niskiej ceny,
którego obalenie należy do wykonawcy. Samo przedstawienie zestawienia kosztów
w
jakikolwiek sposób nie potwierdza, że zaoferowana cena ma charakter realny i że
wykonaw
ca będzie w stanie wykonać za tę ceną przedmiot zamówienia bez ponoszenia
strat.
W piśmie procesowym z 7 września 2020 r. Odwołujący przedstawił dodatkową
argumentację w sprawie.
Odnośnie zarzutu naruszenia art. 7 ust. 1 i 3 w zw. z naruszeniem art. 89 ust: 1 pkt 4
w zw. z art. 90 ust. 3 Pzp przez bezpodstawne odrzucenie
oferty Odwołującego,
stwierdzić należy co następuje.
Jak wskazano
w odwołaniu, wezwanie Odwołującego do złożenia wyjaśnień nie
wynikało z wątpliwości Zamawiającego, ale miało charakter czysto formalny,
czego
najlepszym dowodem jest powołanie się przez Zamawiającego w wezwaniu na art. 90
ust. 1
a pkt 1 Pzp i wskazanie, że wartość niniejszego zamówienia została oszacowana przez
Zamawiającego na kwotę 1.816.804,50 zł (bez VAT) / 2.234.669,54 zł (z VAT). Należy zatem
zauważyć, że ceny wszystkich ofert złożonych w Postępowaniu są istotnie niższe od
wartości przedmiotu zamówienia oszacowanej przez Zamawiającego. Co więcej, nawet cena
najdroższej oferty, złożonej przez Przystępującego jest dużo poniżej szacunkowej wartości
zamówienia, gdyż wynosi 1.584.258,45 zł. Z porównania cen złożonych ofert i wartości
przedmiotu zamówienia oszacowanej przez Zamawiającego wynika, że wartość przedmiotu
zamówienia została wyliczona przez Zamawiającego zapewne przy założeniu znacznego
buforu bezpieczeństwa, bowiem nie oddaje ona rzeczywistych realiów rynku oraz cen usług
objętych przedmiotem zamówienia, stosowanych aktualnie.
Odwołujący podkreślił, że wartość szacunkowa ustalana przez zamawiającego przed
wszczęciem postępowania nie musi stanowić odzwierciedlenia aktualnych na moment
składania ofert cen rynkowych. Wartość ta ma znaczenie przede wszystkim z uwagi na
ustalenie zasad prowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego,
tj. ustalenie, czy jest to
postępowanie poniżej czy powyżej tzw. progów unijnych.
O rynkowości i realności ceny oferty Odwołującego świadczy już tylko jej porównanie
do pozostałych cen ofert złożonych w postępowaniu. Oferta Odwołującego jest niższa
zaledwie o ok. 12,6% od średniej arytmetycznej cen wszystkich ofert, co nie uzasadnia
wezwania do złożenia wyjaśnień, biorąc pod uwagę drugą z przesłanek określonych w art.
90 ust. 1a pkt 1 Pzp,
odnoszącą się właśnie do średniej arytmetycznej cen wszystkich
złożonych ofert. Ponadto, różnice pomiędzy ceną oferty Odwołującego a cenami dwóch
pozostałych ofert są – po pierwsze – minimalne, a po drugie są naturalnym efektem
konkurencji na rynku i
konsekwencją indywidualnych możliwości poszczególnych
wykonawców w zakresie optymalizacji kosztowej wykonania określonych dostaw i usług w
określonym czasie.
Odwołujący stwierdził następnie, że to na Zamawiającym spoczywa obowiązek
precyzyjnego wskazania zakresu wyjaśnień wymaganych od wykonawcy w trybie art. 90
Pzp. Tym niemniej należy zauważyć, że na ogólne wezwanie Zamawiającego Odwołujący
nie zareagował ogólnymi i uniwersalnymi wyjaśnieniami. Szczególnego podkreślenia
wymaga,
że wyjaśnienia złożone przez Odwołującego byty stosunkowo obszerne i rzetelnie
skalkulowane.
Z podanego przez Zamawiającego uzasadnienia faktycznego odrzucenia oferty
Odwołującego wynika, że jedynym powodem, dla którego Zamawiający uznał,
jakoby
Odwołujący w ogóle nie złożył wyjaśnień ceny, był rzekomy brak załączenia do
wyjaśnień jakichkolwiek dowodów.
Z powyższym stanowiskiem Zamawiającego nie sposób się zgodzić.
Odwołujący przypomniał, że Zamawiający w wezwaniu dnia 19.05.2020 r. wprowadził
obowiązek złożenia przez wykonawcę Kalkulacji/tabeli kosztowej, narzucając jednocześnie
treść tej tabeli. Innymi słowy, Zamawiający określił wprost jakiego dowodu oczekuje od
wykonawcy i podania jakich sk
ładników cenotwórczych, kosztów i innych danych żąda.
Odwołujący uczynił zadość wezwaniu Zamawiającego i wraz z wyjaśnieniami rażąco niskiej
ceny przedstawił nie tylko dowód w postaci Kalkulacji (tabela kosztowa wg wzoru
Zamawiającego), ale także Szczegółową Kalkulację Kontraktu (drugi z dokumentów został
objęty tajemnicą przedsiębiorstwa wykonawcy) oraz pozwolenie na użytkowanie zamierzenia
inwestycyjnego (drogi
wojewódzkiej nr 588 /obwodnicy miejscowości Gąbin/ na terenie
gminy Gąbin) – Decyzja Mazowieckiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z
dn. 13.03.2020 r. Nie sposób zrozumieć dlaczego Zamawiający ww. Kalkulacji/tabeli
kosztowej, Szczegółowej Kalkulacji Kontraktu oraz pozwolenia na użytkowanie nie chce
uznać za dowody. Kwestia ta nie została w żaden sposób wyjaśniona, ani uargumentowana
przez Zamawiającego w uzasadnieniu odrzucenia oferty.
Podkreślenia wymaga również, że Zamawiający w zawiadomieniu o odrzuceniu oferty
Odwołującego wskazuje w sposób bardzo ogólny na brak załączenia dowodów,
jednak w jakikolwiek sposób nie argumentuje jakich konkretnie dowodów, zdaniem
Zamawiającego, rzekomo zabrakło w wyjaśnieniach rażąco niskiej ceny. Jeżeli Zamawiający
oczekiwał złożenia przez wykonawcę konkretnych dowodów (jak to miało miejsce przypadku
dowodu w postaci Kalkulacji/tabeli kosztowej
), winien wyspecyfikować je w wezwaniu z dnia
19.05.2020 r., czego jednak nie
uczynił.
Niezależnie od powyższego Odwołujący wskazał, że z obowiązujących przepisów nie
wynika obowiązek składania dowodów popierających wyjaśnienia oraz że sam fakt
niezłożenia dowodów nie może automatycznie dyskwalifikować wyjaśnień.
Zamawiający w uzasadnieniu odrzucenia oferty Odwołującego podniósł również,
że: „koszty osobowe świadczenia usługi są głównym składnikiem cenotwórczym”.
Odnosząc się do powyższego przede wszystkim raz jeszcze wskazać trzeba, że
Zamawiający nie kwestionuje merytorycznie żadnej z pozycji kosztowych, tj. nie twierdzi, że
przedstawione przez Odwołującego w Kalkulacji/tabeli kosztowej i Szczegółowej Kalkulacji
Kontraktu stawki, ilości bądź koszty są błędne czy rażąco niskie i że Odwołujący nie jest w
stanie za podane w
kalkulacji kwoty wykonać przedmiotu zamówienia zgodnie z
wymaganiami SIWZ. Ponadto
Odwołujący wskazuje i podkreśla, że w Kalkulacji/tabeli
kosztowej i Szczegółowej Kalkulacji Kontraktu zamieścił szczegółowe i wyczerpujące
informacje co do koszt
ów osobowych świadczenia usługi. Przyjęte przez Odwołującego
koszty pracy nie tylko
nie są niższe od minimalnego wynagrodzenia za pracę / minimalnej
stawki godzinowej, ustalonych na podstawie
przepisów ustawy z dnia 10 października 2002
r. o minimalnym wynagrodzeniu za prac
ę, ale są wyższe, od przeciętnego wynagrodzenia
jakie
otrzymują osoby zatrudnione na stanowiskach ekspertów wskazanych w wyjaśnieniach
oraz ja
ko personel biurowy. Zatem realność przyjętych przez Odwołującego kosztów
osobowych świadczenia usługi nie powinna budzić żadnych wątpliwości Zamawiającego,
zresztą Zamawiający żadnych wątpliwości w tym zakresie nie sformułował. Skoro zatem
Odwołujący w złożonych wyjaśnieniach ceny nie powołał się na wartości zaniżone ani z
pogranicza minimalnego wynagrodzenia dla poszczególnych osób z personelu, lecz wskazał
na stawki rynkowe, to nie miał obowiązku przedstawiać dowodów na okoliczność kosztów
pracy, tym bardziej
, że w świetle uzasadnienia faktycznego odrzucenia oferty Odwołującego
koszty te nie wzbudziły u Zamawiającego żadnych wątpliwości ani podejrzeń. W
uzasadnieniu faktycznym odrzucenia of
erty Odwołującego Zamawiający nawet nie sugeruje,
że koszty te zostały przez Odwołującego zaniżone.
Odwołujący podkreślił, że zaoferowana przez niego cena ryczałtowa jest ceną realną,
rynkową i w zupełności wystarczy, aby pokryć koszty świadczenia wszystkich usług
wchodzących w skład przedmiotu zamówienia. Nie sposób też nie zauważyć, że uznając
wyjaśnienia ceny Odwołującego za niezłożone Zamawiający nie przedstawił żadnych
dowodów ani nawet argumentów świadczących o nierealnie niskim poziomie zaoferowanej
ceny.
Niezależnie od powyższego podkreślenia wymaga fakt, że przedmiot zamówienia
obejmuje różnego rodzaju usługi. Usługi stanowią przedmiot o charakterze niematerialnym,
co
utrudnia wykazanie realności ich wyceny bez względu na zachowanie przez
Odwołującego najwyższego stopnia staranności przy dokonywaniu wyceny. Odwołujący,
opierając się na swoim wieloletnim doświadczeniu, dokonał realnego oszacowania nakładów
niezbędnych w celu należytego wykonania przedmiotowego zamówienia jak również
uwzględnił koszty pracy osób, które będą zaangażowanie w realizację przedmiotowego
zamówienia, i podał je Zamawiającemu w złożonych wyjaśnieniach ceny.
Mając na uwadze powyższe należy uznać, że odrzucenie oferty Odwołującego
wynika z niezrozumienia przez Zamawiającego instytucji wezwania do wyjaśnień ceny, jest
nadto przejawem nadmiernego formalizmu i nie uwzględnia tak dorobku polskiego
orzecznictwa, jak i brzmienia dyrektyw oraz orzecznictwa europejskiego.
Odnośnie zarzutu naruszenia art. 90 ust. 1 Pzp przez zaniechanie wezwania
Odwołującego do udzielenia kolejnych wyjaśnień w sytuacji, gdy pierwotnie złożone
wyjaśnienia budziły wątpliwości Zamawiającego, stwierdzić należy co następuje.
Odwołujący podał, że z przepisów Pzp nie wynika ograniczenie liczny wezwań do
wyjaśnień ceny, które zamawiający może kierować do wykonawcy. Zarówno na gruncie
przepisów Pzp, jak i z art. 69 ust. 3 Dyrektywy 2014/24/UE wynika, że wyjaśnienia sposobu
kalkulacji
ceny oferty nie muszą się ograniczać do jednokrotnego wezwania, ale
zamawiający ma prawo zadawać dodatkowe pytania w celu rozwiania swoich wątpliwości, a
wykonawca ma prawo przedstawiać wyjaśnienia oraz dowody przez cały proces konsultacji.
Na powyższe wyraźnie wskazuje drugie zdanie ww. przepisu dyrektywy, z którego wynika,
że zamawiający może odrzucić ofertę wyłącznie w przypadku, gdy dostarczone dowody nie
uzasadniają w zadowalającym stopniu niskiego poziomu proponowanej ceny lub
proponowanych kosztów. Oznacza to, że zamawiający ocenia wszystkie wyjaśnienia i
dowody złożone w toku konsultacji dotyczących sposobu kalkulacji ceny i dopiero gdy uzna,
że nie uzasadniają one poziomu ceny, może odrzucić ofertę.
Jeżeli zatem w wyniku przedstawionych wyjaśnień u Zamawiającego nadal będą
istniały jakiekolwiek wątpliwości co do zaoferowanej przez Odwołującego ceny,
to
Zamawiający powinien wezwać Odwołującego do dalszych wyjaśnień.
Po przeprowadzeniu rozprawy Izba, uwzględniając zgromadzony materiał
dowodowy omówiony w dalszej części uzasadnienia, jak również biorąc pod uwagę
oświadczenia i stanowiska Stron postępowania odwoławczego i Wykonawcy S,
ustaliła i zważyła, co następuje.
Skład orzekający stwierdził, że Odwołujący jest legitymowany, zgodnie z przepisem
art. 179 ust. 1 Pzp, do
wniesienia odwołania.
Izba dopuściła i przeprowadziła dowody z treści SIWZ, wezwania Odwołującego do
wyjaśnienia rażąco niskiej ceny z 19 maja 2020 r., wyjaśnień Odwołującego z 26 maja 2020
r.
i informacji o odrzuceniu oferty Odwołującego z 6 sierpnia 2020 r. stwierdzając, że stan
faktyczny nie jest w sprawie sporny.
W powyższych okolicznościach skład orzekający uznał, że odwołanie nie zasługuje
na uwzględnienie.
Jak wynika z przepisu art. 90 ust. 2 Pzp wykonawca wezwany do wyjaśnień rażąco
niskiej ceny ma obowiązek wykazać zamawiającemu, że cena jego oferty nie jest rażąco
niska. Ustawodawca nie rozstrzygnął wprost jak należy rozumieć wspomniany obowiązek
wykazania, niemniej jednak
– posiłkując się treścią przepisu art. 90 ust. 1 Pzp – należy
wnioskować o konieczności poparcia wykazywanych okoliczności stosownymi dowodami.
Skład orzekający podziela przy tym wyrażane niejednokrotnie w orzecznictwie KIO
zapatrywania, że wykonawca wezwany do złożenia wyjaśnień na podstawie art. 90 Pzp nie
ma obowiązku przedstawiania dowodów na potwierdzenie każdej przywołanej
w
wyjaśnieniach okoliczności. Powyższe zasadniczo dotyczyć będzie sytuacji, w których
wykonawca powołuje się na okoliczności powszechnie znane (np. ceny paliw,
płaca minimalna, itp.), bądź ceny (koszty), które nie odbiegają od standardów w danym
sektorze rynku. Nie w
yłącza to jednak obowiązku scharakteryzowania przytaczanych
okoliczności, aby zamawiający – badając cenę oferty wezwanego wykonawcy – był w stanie
ocenić, czy w ich zakresie wystarczające jest samo oświadczenie wykonawcy. Wynika z
tego, że oświadczenia wykonawcy również należy rozpatrywać (oceniać) w kontekście
spoczywającego na nim obowiązku wykazania, że oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny.
W przedmiotowej sprawie jedną ze spornych kwestii był charakter załączonej do
wyjaśnień Odwołującego kalkulacji, sporządzonej według wzoru przesłanego przez
Zamawiającego. Kierując się przedstawionymi powyżej zapatrywaniami Izba uznała,
że złożona przez Odwołującego kalkulacja/tabela kosztowa stanowiła nie tylko graficzne
odzwierciedlenie wyjaśnień, ale również zbiór oświadczeń Odwołującego, podlegających
weryfikacji w procesie oceny czy jego oferta zawiera rażąco niską cenę.
Analizując wspomnianą kalkulację skład orzekający uznał, że jest ona niewiarygodna
z następujących przyczyn.
Z
treści wyjaśnień nie wynika na jakiej podstawie Odwołujący określił wysokość
stawek wynagrodzenia specjalistów, tj. czy są to, przykładowo, stawki obowiązujące u
Odwołującego, czy uśrednione stawki rynkowe. W tym zakresie zaprezentowana przez
Odwołującego argumentacja, sprowadzająca się do twierdzenia, że są to stawki powyżej
minimalnego wynagrodzenia za pracę, nie mogła się ostać, nie stanowi ona bowiem
potwierdzenia, że Odwołujący ma możliwość zatrudnienia wspomnianych w wyjaśnieniach
specjalistów za wynagrodzenie w nich wskazane.
W kons
ekwencji Odwołujący zobligowany był do przedstawienia dowodów
potwierdzających realność zaoferowanych stawek, czego – wbrew wezwaniu
Zamawiającego – nie uczynił. Dowodem takim, zdaniem Izby, nie jest szczegółowa
kalkulacja kontraktu, załączona do kalkulacji/tabeli kosztowej i objęta tajemnicą
przedsiębiorstwa, jako że nie potwierdza ona wspomnianych wcześniej okoliczności.
Ergo
decyzja Zamawiającego, jak i samo jej uzasadnienie, z którym związany był
jeden z zarzutów odwołania, nie stanowiły naruszenia przepisów wskazanych w petitum
odwołania.
Reasumując przedstawione powyżej zapatrywania orzeczono, jak w pkt 1 sentencji
wyroku.
O kosztach postępowania odwoławczego (pkt 2 sentencji wyroku) orzeczono
stosownie do jego wyniku, na podstawie art. 192 ust. 9 i 10
Pzp oraz § 5 ust. 3 pkt 1
rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca 2010 r. w sprawie wysokości
i
sposobu pobierania wpisu od odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu
odwoławczym i sposobu ich rozliczania (Dz.U. z 2018 r. poz. 972).
Prz
ewodniczący: ……………………………………….
Wcześniejsze orzeczenia:
- Sygn. akt KIO 1832/20 z dnia 2020-10-30
- Sygn. akt KIO 1976/20 z dnia 2020-10-13
- Sygn. akt KIO 1932/20 z dnia 2020-10-12
- Sygn. akt KIO 1957/20 z dnia 2020-10-09
- Sygn. akt KIO 1735/20 z dnia 2020-10-08
