rodzaj: WYROK
data dokumentu: 2023-04-11
rok: 2023

sygnatury akt.:

KIO 852/23

Komisja w składzie:
Przewodniczący: Elżbieta Dobrenko, Marek Bienias, Piotr Kozłowski Protokolant: Rafał Komoń

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 kwietnia 2023
r. w Warszawie odwołania wniesionego
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 27 marca 2023 r. przez Polski Związek
Pracodawców Budownictwa

w postępowaniu prowadzonym przez Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o. z siedzibą
w Warszawie

przy udziale wykonawców: Budimex S.A. z siedzibą w Warszawie, ZUE S.A. z siedzibą
w Krakowie, Aldesa Construcciones Polska sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie oraz
Pol
imex Infrastruktura sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, zgłaszających przystąpienie do
postępowania odwoławczego po stronie odwołującego

orzeka:

1.
umarza postępowanie odwoławcze w zakresie zarzutu 1-6,
2.
w pozostałym zakresie oddala odwołanie,
3.
kosztami postępowania obciąża Polski Związek Pracodawców Budownictwa i:
3.1.
zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 20 000 zł 00 gr
(słownie: dwadzieścia tysięcy złotych zero groszy) uiszczoną przez Polski
Związek Pracodawców Budownictwa tytułem wpisu od odwołania;
3.2.
zasądza od Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa na rzecz
Tramwaje Warszawskie
Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie kwotę 3.600 zł
00
gr (słownie: trzy tysiące sześćset złoty zero groszy), stanowiącą uzasadnione
koszty strony poniesione z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika.


Sygn. akt: KIO 852/23

Uzasadnienie
Zamawiający Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, (dalej:
„Zamawiający”) prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w trybie
przetargu nieograniczonego na budowę trasy tramwaju szybkiego od ul. Kasprzaka do
Wilanowa na odcinku od dworc
a Zachodniego do węzła z ul. Grójecką, Numer referencyjny:
DWZ/176/2022
. Ogłoszenie o zamówieniu zamieszczono w Dzienniku Urzędowym UE z dnia
17 marca 2023 r. pod pozycją 2023/S 055-163751.
W dniu 27 marca 2023 r. Polski Związek Pracodawców Budownictwa wniósł odwołanie
od czynności Zamawiającego polegającej na ustaleniu treści Specyfikacji Warunków
Zamówienia dotyczącej postępowania, w sposób naruszający przepisy ustawy Pzp, tj.:
1) art. 112 ust. 1 w zw. z art. 112 ust. 2 pkt 4) w zw. z art. 116 ust. 1 w zw. z art. 16 pkt 1)
–
3) ustawy Pzp oraz art. 239 ust. 1 w zw. z art. 242 ust. 1 w zw. z art. 242 ust. 2 pkt 5) w
zw.
z art. 16 pkt 1)
– 3) ustawy Pzp poprzez wprowadzenie w ramach warunków udziału
w Postępowaniu (pkt 5.1.2.2. SWZ) oraz kryterium oceny ofert w zakresie dotyczącym
doświadczenia kadry kierowniczej (pkt 16.2.2. SWZ) nieuzasadnionego ograniczenia
czasowego dla nabywania wymaganych kompetencji, co stanowi postanowienie
nieproporcjonalne do przedmiotu zamówienia i nadmierne dla zweryfikowania zdolności
do należytego wykonania przedmiotowego zamówienia, a co za tym idzie dyskryminujące
wykonawców i naruszające zasadę równego traktowania i uczciwej konkurencji – zarzut
nr 1,
2) art. 99 ust. 1 i 4 ustawy Pzp w zw. z art. 103 ust. 1
– 4 ustawy Pzp w zw. z art. 134 ust.
1 pkt 4) ustawy Pzp w zw. z art. 16 ustawy Pzp poprzez zaniechanie sporządzenia opisu
przedmiotu zamówienia w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą dostatecznie
dokładnych i zrozumiałych określeń, uwzględniających wszystkie wymagania i
okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie ważnej oferty, spełniającej w całości
wymagania Zamawiającego, co przejawia się w zaniechaniu udostępnienia kompletnej
dokumentacji dotyczącej Postępowania – zarzut nr 2,
3) art. 99 ust. 1 i 4 ustawy Pzp w zw. z art. 103 ust. 2 ustawy Pzp w zw. z art. 16 ustawy Pzp
w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy Pzp w zw. z art. 353¹ kodeksu cywilnego poprzez zaniechanie
sporządzenia opisu przedmiotu zamówienia w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za
pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń, uwzględniających wszystkie
wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie ważnej oferty,
spełniającej w całości wymagania Zamawiającego, co przejawia się w definiowaniu
zakresu przedmiotowego zamówienia poprzez użycie sformułowań kreujących otwarty
katalog obowiązków nałożonych na wykonawców – zarzut nr 3,
4) art. 99 ust. 1 i 4 ustawy Pzp w zw. z art. 103 ust. 2 ustawy Pzp w zw. z art. 16 ustawy Pzp
w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy Pzp w zw. z art. 353¹ kodeksu cywilnego poprzez definiowanie
obowiązków nałożonych na wykonawców poprzez zdarzenia przyszłe, których
wystąpienia wykonawcy nie są w stanie przewidzieć na obecnym etapie, bez
jednoczesnego
przewidzenia
jednoznacznych
mechanizmów
kontraktowych
pozwalających na ocenę wpływu tych zdarzeń na zakres i termin realizacji, co stanowi
postanowienie zaburzające równowagę stron i prowadzące do nadużycia własnego prawa
podmiotowego, czyniące nadto opis przedmiotu zamówienia nieprecyzyjnych, a wycenę
ofertową spekulacyjną – zarzut nr 4,
5) art. 99 ust. 1 i ust. 4 ustawy Pzp w zw. z art. 101 ust. 1 i ust. 4 ustawy Pzp w zw. z art. 103
ust. 3 ustawy Pzp w zw. z art. 134 ust. 1 pkt 4) ustawy Pzp w zw. z art. 16 ustawy Pzp
w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy Pzp w zw. z art. 353¹ kodeksu cywilnego poprzez zaniechanie
sporządzenia opisu przedmiotu zamówienia w sposób uwzględniający wymagania tych
przepisów, tj. za pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń, w sposób
uwzględniający wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie
ważnej i prawidłowo skalkulowanej ceny ofertowej, a w konsekwencji w sposób
utrudniający uczciwą konkurencję i uniemożliwiający porównywalność złożonych ofert –
zarzut nr 5,
6) art. 99 ust. 1 i 4 ustawy Pzp w zw. z art. 103 ust. 2 ustawy Pzp w zw. z art. 134 ust. 1 pkt
4) ustawy Pzp w zw. z art. 16 ustawy Pzp w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy Pzp w zw. z art.
353¹ kodeksu cywilnego poprzez zaniechanie sporządzenia opisu przedmiotu zamówienia
w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych
i zrozumiałych określeń, uwzględniających wszystkie wymagania i okoliczności mogące
mieć wpływ na sporządzenie ważnej oferty, spełniającej w całości wymagania
Zamawiającego, co przejawia się w definiowaniu zakresu przedmiotowego zamówienia
poprzez użycie sformułowań rozszerzających w sposób nieuprawniony katalog
obowiązków nałożonych na wykonawców – zarzut nr 6,
7) art. 99 ust. 1 i 4 ustawy Pzp w zw. z art. 103 ust. 1
– 4 ustawy Pzp w zw. z art. 134 ust.
1 pkt 4) ustawy Pzp w zw. z art. 16 ustawy Pzp w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy Pzp w zw. z
art. 353¹ kodeksu cywilnego poprzez zaniechanie sporządzenia opisu przedmiotu
zamówienia
w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych
i zrozumiałych określeń, uwzględniających wszystkie wymagania i okoliczności mogące
mieć wpływ na sporządzenie ważnej oferty, spełniającej w całości wymagania
Zamawiającego, co przejawia się w zaniechaniu udostępnienia kompletnej dokumentacji
opisującej przedmiot zamówienia oraz w nieuzasadnionym rozszerzeniu obowiązków
kontraktowych wykonawców w oparciu zdarzenia przyszłe i niepewne – zarzut nr 7.
W związku z powyższymi zarzutami Odwołujący wniósł o:
1) uwzględnienie odwołania,
2) nakazanie Zamawiającemu dokonania zmiany treści SWZ oraz ogłoszenia w sposób
wskazany w uzasadnieniu niniejszego odwołania.

Odwołujący wskazał w odniesieniu do:
I. naruszenia art. 112 ust. 1 w zw. z art. 112 ust. 2 pkt 4) w zw. z art. 116 ust. 1 w zw.
z art. 16 pkt 1)
– 3) ustawy Pzp oraz art. 239 ust. 1 w zw. z art. 242 ust. 1 w zw. z art.
242 ust. 2 pkt 5) w zw. z art. 16 pkt 1)
– 3) ustawy Pzp poprzez wprowadzenie w
ramach warunków udziału w Postępowaniu (pkt 5.1.2.2. SWZ) oraz kryterium oceny
ofert
w zakresie dotyczącym doświadczenia kadry kierowniczej (pkt 16.2.2. SWZ)
nieuzasadnionego
ograniczenia
czasowego
dla
nabywania
wymaganych
kompetencji, co stanowi postanowienie nieproporcjonalne do przedmiotu
zamówienia i nadmierne dla zweryfikowania zdolności do należytego wykonania
przedmiotowego za
mówienia, a co za tym idzie dyskryminujące wykonawców
i naruszające zasadę równego traktowania i uczciwej konkurencji – zarzutu nr 1:

Zgodnie ze wskazaniem
Zamawiającego (pkt 5.1.2.2. SWZ) o udzielenie zamówienia mogą
ubiegać się Wykonawcy, którzy wykażą, że dysponują następującymi osobami, które
zostaną skierowane do realizacji zamówienia publicznego i które posiadają doświadczenie
(nabyte
w okresie ostatnich 8 lat, liczonych wstecz od dnia, w którym upływa termin składania ofert)
oraz uprawnienia w pod
anych niżej specjalnościach (…). Analogiczne ograniczenie czasowe
dla nabywania wymaganego doświadczenia, Zamawiający wprowadził równocześnie – za
pośrednictwem zmiany treści SWZ nr 1 z dnia 24.03.2023 r. – do kryterium oceny ofert pn.
„Doświadczenie Kierowników”, zdefiniowanego w pkt 16.2.2. SWZ, wskazując w nim co
następuje:

Określenie warunków udziału w postępowaniu, jak i opisanie kryteriów oceny ofert jest
decyzją Zamawiającego, który jako gospodarz postępowania ma uprawnienie do
ustanawiania
wymogów w tym zakresie w taki sposób, który pozwoli mu na kompleksowe
osiągnięcie zamierzonego celu, o tyle swoboda Zamawiającego w tym zakresie nie ma
charakteru nieograniczonego. Po pierwsze, Zamawiający winien bowiem tak kształtować
zarówno warunki udziału w postępowaniu, jak i kryteria oceny ofert aby pozwoliły mu one na
wybór
i premiowanie takiego wykonawcy, który jest zdolny do wykonania zamówienia i
jednocześnie, którego oferta przedstawia konkretną przewagę, pozwalającą na ocenę, iż
istotnie jest t
o oferta najlepsza z perspektywy warunków realizacyjnych danego zamówienia.
Zamawiający ma jednocześnie obowiązek dostosować warunki udziału w postępowaniu oraz
kryteria oceny ofert w sposób adekwatny do przedmiotu zamówienia, do skali, zakresu,
złożoności, rodzaju, a także wartości zamówienia, jest związany jest wytycznymi zawartymi
w art. 16 ustawy Pzp, tj. zasadą proporcjonalności, uczciwej konkurencji i równego
traktowania
wykonawców,
a nadmierne i nieproporcjonalne podmiotowe wymagania zamawiającego nie mogą
eliminować z postępowania wykonawców zdolnych do należytego wykonania zamówienia.
Przedstawione powyżej stanowisko Odwołującego znajduje poparcie w orzecznictwie
Krajowej Izby Odwoławczej, jak i Trybunał Sprawiedliwości (obecnie Trybunał
Sprawiedli
wości Unii Europejskiej), który w wyroku z 16.9.1999 r. w sprawie C-414/97
Komisja v. Królestwo Hiszpanii, ECR 1999, s. I-5585, wskazał, że przy ocenie, czy podjęte
środki
są
zgodne
z Traktatem, niezbędny jest tzw. test proporcjonalności, czyli wykazanie, że podjęte działania
są adekwatne i konieczne do osiągnięcia założonego celu. Zgodnie z tą zasadą formułowane
przez zamawiającego warunki udziału w postępowaniu powinny służyć zapewnieniu dostępu
do udziału w postępowaniu wszystkim wykonawcom zdolnym do realizacji określonego
zamówienia. W przypadku kryteriów oceny ofert, uwzględniając zasadę proporcjonalności
powinny być one z kolei określane w taki sposób, który pozwoli na wyłonienie
najkorzystniejszej oferty, a pomiędzy zawężeniem kręgu wykonawców z tego wynikającym,
a korzyściami płynącymi z takiego opisania tych kryteriów zachodzi rozsądna proporcja.
W odniesieniu do warunków udziału w postępowaniu podkreślenia wymaga, że poza art.
112 ust. 1 ustawy Pzp (wprost nakazującym zachowanie zasady proporcjonalności
w Postępowaniu), zamawiający formułując warunki udziału w postępowaniu powinien wziąć
pod uwagę przede wszystkim wyrażone w art. 16 ustawy Pzp zasady uczciwej konkurencji
i równego traktowania wykonawców. Zasada ta przejawia się w szczególności w obowiązku
zapewnienia przez zamawiającego możliwie najszerszego dostępu do zamówienia
wykonawców, którzy są w stanie właściwie zrealizować zamówienie. Postawienie zbyt
wąskiego warunku udziału w postępowaniu nie może być narzędziem do sztucznego
ogranicz
enia konkurencji lub bezpodstawnego wyeliminowania niektórych podmiotów
z udziału w postępowaniu.
Na potwierdzenie powyższego stanowiska Odwołujący wskazał orzecznictwo Krajowej Izby
Odwoławczej:
1.
wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 17 marca 2015 r., KIO 412/15:
Problemem, jaki powstaje na gruncie określania wymogów w zakresie wiedzy
i doświadczenia oraz ich adekwatności do przedmiotu zamówienia, jest ryzyko zawężenia
kręgu wykonawców mogących ubiegać się o zamówienie, co ma bezpośrednie przełożenie
n
a zachowanie konkurencji. Ukształtowanie wymogów na poziomie mogącym skutkować
ograniczeniem liczby wykonawców dopuszczonych do postępowania należy - w ocenie Izby -
uznać za dopuszczalne w takim zakresie, w jakim usprawiedliwione jest dbałością o jakość
i rzetelność wykonania przedmiotu zamówienia. Konieczne jest zatem zachowanie
równowagi pomiędzy interesem zamawiającego w uzyskaniu rękojmi należytego wykonania
zamówienia a interesem wykonawców, którzy poprzez sformułowanie nadmiernych
wymagań mogą zostać wyeliminowani z postępowania. Nieproporcjonalność warunku
zachodzi w sytuacji, gdy równowaga ta zostanie zachwiana, powodując uniemożliwienie
ubiegania się o zamówienie wykonawcom mającym doświadczenie dające rękojmię jego
prawidłowej realizacji.
2. wyrok K
rajowej Izby Odwoławczej z dnia 24 listopada 2014 r. KIO 2358/14:
Warunki udziału w postępowaniu służą wyborowi wykonawcy, który zapewni prawidłową
realizację przedmiotu zamówienia. Wykonawca zdolny do wykonania zamówienia to
wykonawca spełniający warunki udziału w postępowaniu. Warunki udziału w postępowaniu
nie mogą być sformułowane w taki sposób, aby do udziału w postępowaniu zostali
dopuszczeni wykonawcy, którzy nie są w stanie sprostać zamówieniu. Z drugiej strony, opis
sposobu dokonywania oceny spełniania warunków udziału w postępowaniu nie może
ograniczać dostępu do zamówienia wykonawcom zdolnym do wykonania zamówienia.
Zgodnie
z
art.
22 ust. 4 ZamPublU, opis sposobu oceny spełniania warunków udziału w postępowaniu
powinien być związany z przedmiotem zamówienia oraz proporcjonalny do przedmiotu
zamówienia. Opis ten powinien więc uwzględniać specyfikę przedmiotu zamówienia, jego
zakres, stopień złożoności. Zamawiający nie może formułować wymagań przewyższających
warunki wystarczające do należytego wykonania zamówienia.
Ustalone przez Zamawiającego kryteria oceny ofert powinny pozwolić na realne
konkurowanie pomiędzy wykonawcami, a więc nie powinny z góry identyfikować oferty, która
jest najlepsza. Każdy z wykonawców dających rękojmię należytego wykonania zamówienia
winie
n mieć szansę realnego konkurowania w kryteriach ustanowionych przez
Zamawiającego. Powyższe stanowisko znalazło odzwierciedlenie w orzecznictwie Krajowej
Izby Odwoławczej: „określenie przez Zamawiającego kryterium oceny ofert, z którego już na
etapie publ
ikacji SIWZ wynika, że konkretny wykonawca otrzyma maksymalną ilość punktów
w danym kryterium narusza przepisy art. 91 ust. 2 p.z.p. w zw. z art. 7 ust. 1 p.z.p., tj.
obowiązek określenia kryteriów oceny ofert powiązanych z przedmiotem zamówienia z
poszano
waniem zasady jawności, równego traktowania, zapewnienia uczciwej konkurencji i
proporcjonalności. Podkreślenia wymaga, że zamawiający nie posiada w tym zakresie
nieograniczonej swobody wyboru. Kryteria oceny ofert nie mogą dyskryminować
wykonawców, zdolnych do realizacji przedmiotu zamówienia oraz muszą zapewniać
wykonawcom
możliwość
efektywnej
i
uczciwej
konkurencji”
(wyrok
z 28 sierpnia 2018 r., sygn. akt KIO 1611/18). Podobnie również Sąd Okręgowy w Krakowie
w wyroku z dnia 27 czerwca 2012 r. (sygn. a
kt XII Ga 152/12): Sformułowanie kryteriów
oceny ofert stanowi niewątpliwie jedną z fundamentalnych czynności zamawiającego,
dlatego też winna być ona dokonana z poszanowaniem zasady wyrażonej w art. 7 ust. 1 pzp.
Zakazane są zatem takie kryteria oceny ofert, które, wprawdzie nie bezpośrednio, lecz
pośrednio
i potencjalnie mogą wpłynąć na ograniczenie konkurencji. Stwierdzenie, że takie potencjalne
zagrożenie ma miejsce, a warunki oceny ofert nie dają realnej możliwości konkurowania
z ofertą (...) SA legły u podstaw kwestionowanego orzeczenia Izby. Izba przy tym uznała za
wystarczające argumenty przytoczone przez odwołującego, zaś argumenty zamawiającego
oceniła jako niewystarczające, czemu dała wyraz w treści uzasadnienia wyroku. Przyjmuje
się też, a stanowisko to nie budzi sprzeciwu tut. Sądu, że zamawiający, działając w
granicach ustawy, może precyzować warunki zamówienia publicznego poprzez określenie
kryteriów/ tu: głównie czasowych/ o ile nie są one wymogami zbędnymi i wygórowanymi. (…)
Chodzi bowiem
o to, że siwz kierowane są do szerszego kręgu ewentualnych wykonawców,
nie tylko do tej jednej spółki. Winny być więc skonstruowane w taki sposób aby, z
obiektywnego punktu widzenia, każdy z nich miał możliwość podjęcia realnej próby
spełnienia maksymalnie punktowanych kryteriów (…).
Zamawiający formułując tak warunki udziału w postępowaniu, jak i kryteria oceny ofert winien
każdorazowo wziąć pod uwagę możliwości rynkowe ich spełnienia przez wykonawców na
tym rynku funkcjonujących, uwzględniając, że przy obecnej sytuacji na rynku budowlanym
w Polsce i agresywnej konkurencji cenowej, pozbawienie wykonawców możliwości
uzyskania maksymalnej punktacji w ramach kryteriów pozacenowych de facto eliminuje ich z
danego postępowania. Jak podkreśliła Izba w wyroku z dnia 8 marca 2013 r. (sygn. akt KIO
426/13): obowiązkiem zamawiającego przy kształtowaniu wymagań stawianych
wykonawcom jest nie tylko odniesienie się do przedmiotu zamówienia, ale też ocena sytuacji
rynkowej.
Zamawiającego w ramach warunków udziału w postępowaniu i kryteriach oceny ofert
narzucił czasookres nabywania doświadczenia przez osoby dedykowane do realizacji
zamówienia.
O ile ustawodawca wprowadził ograniczenie czasookresu wiedzy i doświadczenia nabytych
przez wykonawcę, o tyle takich ograniczeń nie wprowadził w przypadku wiedzy
i doświadczenia zdobywanego przez poszczególne osoby. O ile oczywiście Zamawiający
przy formułowaniu wymagań w każdym z postępowań posiada pewną swobodę, o tyle winien
wziąć pod uwagę tę tendencję ustawodawcy, która uzasadniona jest o tyle, że w przypadku
doświadczenia zdobywanego przez poszczególne osoby, wiedza i kompetencje z tego
wynikające, bez względu na okres ich zdobywania, stanowią o charakterystyce danej osoby
(nie występują w tym przypadku jakiekolwiek rotacje jak w przypadku spółki, które mogłyby
uzasadniać ten ograniczony czas zdobywanego doświadczenia). W przypadku
doświadczenia wykonawcy, Zamawiający do formułowanych przez siebie wymagań podszedł
bardziej „liberalnie” niż ustawodawca (wydłużając okres referencyjnego doświadczenia
wykonawcy względem minimalnego wskazywanego w ramach Rozporządzenia ws.
podmiotowych środków dowodowych), będąc więc znacznie bardziej restrykcyjnym od
wymagań ustawodawcy jedynie w odniesieniu do doświadczenia kadry kierowniczej.
Pełne zaangażowanie kadry kierowniczej w realizację inwestycji o wskazanych przez
Zamawiającego parametrach granicznych może każdorazowo wymagać co najmniej
kilkuletniego zaangażowania. Wymaganie Zamawiającego, ograniczające do ostatnich 8 lat
czasookres nabyw
anego doświadczenia, premiuje w sposób nieuzasadniony osoby, które na
określonej inwestycji były tylko przez minimalnie określony przez Zamawiającego czas, albo
były wpisane w dzienniki budowy kilku inwestycji jednocześnie – co nie ma przecież
odpowiednieg
o przełożenia na posiadanie przez taką osobę realnego i kompleksowego
doświadczenia w prowadzeniu całej inwestycji, na czym przecież Zamawiającemu powinno
zależeć. Ograniczenie czasookresu zdobywanego doświadczenia eliminuje w istocie
kierowników, którzy prowadzili poważne inwestycje przez kilkuletni okres realizacji danej
inwestycji i zdobywania doświadczenia. Ograniczenie czasookresu nabywanego
doświadczenia wyłącznie do ostatnich 8 lat, uwzględniając całość wymagań zdefiniowanych
względem doświadczenia kadry kierowniczej, w tym okres zaangażowania w realizację
każdej z inwestycji, determinuje, że iluzoryczną w zasadzie staje się możliwość uzyskania
kompletu punktów w ramach kryteriów pozacenowych dotyczących doświadczenia kadry
kierowniczej. Celem uzyskan
ia dodatkowych punktów w kryteriach pozacenowych kierownik
budowy czy kierownik robót drogowych musieliby w okresie ostatnich 8 lat legitymować się
doświadczeniem na 3 projektach o określonej wartości i rozbudowanych parametrach, przy
wymaganym zaangażowaniu w każdą z nich odpowiednio na poziomie minimum 18 miesięcy
(w przypadku kierownika budowy) bądź 12 miesięcy (w przypadku kierownika robót
drogowych). W konsekwencji, aby sprostać wymogom Zamawiającego kandydaci musieliby
bądź równolegle prowadzić kilka skomplikowanych inwestycji bądź na tego typu specyficzne
realizacje o dość skomplikowanym charakterze być kierowani taśmowo. Z uwagi na etap
pozyskiwania zleceń i różne inwestycje realizowane przez generalnych wykonawców
(o różnych wartościach, różnej technologii czy różnej lokalizacji prowadzonych prac),
doświadczenie nabywane przez kierowników budowy nie ma charakteru „taśmowego”.
Wprowadzenie restrykcyjnego okresu referencyjnego w odniesieniu do kadry kierowniczej
ewidentnie ogranicza więc konkurencyjność w postępowaniu, nie dając jednocześnie
Zamawiającemu żadnej gwarancji uzyskania „lepszego” doświadczenia zawodowego osób,
które stosowne doświadczenie nabyłyby w okresie ostatnich 8 lat. To, jakie doświadczenie
zamawiający chce uzyskać i jakie parametry są dla niego istotne, wynika bowiem z opisu
wymagań dotyczących referencyjnej inwestycji, dla których okres realizacji inwestycji ma
charakter wtórny. Wymagane przez Zamawiającego parametry poszczególnych inwestycji,
zwłaszcza względem osoby kierownika budowy i kierownika robót drogowych mają na tyle
specyficzny charakter, że samo w sobie stanowi to już istotne ograniczenie. W konsekwencji,
wobec tak dalekiej specyfiki wymaganych inwestycji i wymogu ich 3-
krotności celem
uzyskania dodatkowych punktów w kryteriach pozacenowych dotyczących kierownika
budowy
i kierownika robót drogowych, wymagany przez Zamawiającego czasookres nabywania tego
rodzaju kompetencji winien zostać urealniony, tak aby warunki udziału w postępowaniu
zawężały krąg wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia jedynie w
niezbędnym zakresie, a konkurencja w kryteriach pozacenowych była faktycznie możliwa.
Wprowadzone przez Zamawiającego czasowe ograniczenie nabywania wymaganego
doświadczenia do okresu ostatnich 8 lat jest działaniem niespotykanym rynkowo,
abstrahującym zresztą od działań samego Zamawiającego. Odwołujący wskazał, że
wymagania względem kadry kierowniczej w innych postępowaniach z ostatnich lat
o analogicznym zakresie np.:
– postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonego w trybie przetargu
nieograniczonego pn. Przebudowa torowiska wraz z siecią trakcyjną od pl. Żołnierza do pętli
Niebuszewo oraz w ciągu pl. Żołnierza polskiego ul. Matejki ul. Piłsudskiego (do pl. Rodła)
[numer postępowania: 4/ZP/DZ/2/UM/2020; zamawiający: Gmina Miasto Szczecin] – brak
jakiegokolwiek ograniczenia czasowego dla nabywania doświadczenia kadry kierowniczej;
– postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonego w trybie przetargu
nieograniczonego pn. Rozbudowa linii tramwajowej w Olsztynie (numer referencyjny:
ZP.271.1.10.2020.a; zamawiający: Gmina Olsztyn) – wprowadzono ograniczenie dla
nabywania doświadczenia wyłącznie względem kluczowej kadry kierowniczej oparte na
okresie ostatnich 15 lat przed datą składania ofert;
– postępowanie o udzielnie zamówienia publicznego prowadzonego w trybie przetargu
nieograniczonego pn. „Budowa i przebudowa trasy tramwajowej w ciągu ul. Kasprzaka
i ul. Wolskiej" (numer referencyjny: DWZ/50/2020; zamawiający: Tramwaje Warszawskie
sp. z o.o.) -
wprowadzono ograniczenie dla nabywania doświadczenia względem kadry
kierowniczej oparte na okresie ostatnich 10 lat przed datą składania ofert;
– postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonego w trybie przetargu
nieograniczonego pn
. „Budowa trasy tramwaju szybkiego od ul. Kasprzaka do Wilanowa na
odcinkach: od Puławskiej do ul. Św. Bonifacego i pętli Stegny oraz od ul. Św. Bonifacego do
ul. Branickiego” (numer referencyjny: DWZ/74/2021; zamawiający: Tramwaje Warszawskie
sp. z o.o.) -
wprowadzono ograniczenie dla nabywania doświadczenia względem kadry
kierowniczej oparte na okresie ostatnich 10 lat przed datą składania ofert.
Odwołujący wskazuje na konieczność rozszerzenia okresu referencyjnego dla nabywanego
doświadczenia kadry kierowniczej, nie oczekując całkowitego wyeliminowania jakichkolwiek
ograniczeń, tak aby postulowana korekta była jak najmniej dolegliwa dla koncepcji
przewidzianej przez Zamawiającego. Wprowadzane przez Zamawiającego ograniczenia
czasookresu nabywanego doświadczenia nie pierwszy raz mają zresztą charakter sporny,
o tyle, że w przypadku postępowania wymienionego w tirecie czwartym powyżej
(postępowania o większej skali i wartości niż niniejsze Postępowanie) wobec
wprowadzonego okresu referencyjnego w postaci os
tatnich 10 lat przed datą składania ofert
wypowiedziała się Krajowa Izba Odwoławcza w ramach wyroku z dnia 18.10.2021 r.,
wydanego
w
sprawie
o sygn. KIO 2760/21, KIO 2769/21, KIO 2778/21), wskazując, że: Oceniając zasadność
powyższych zarzutów Izba wzięła pod uwagę fakt, że Odwołujący kwestionowali
wprowadzone przez Zamawiającego ograniczenie nie wskazując na zasadność
wprowadzenia na jego miejsce innego, szerszego ograniczenia. Odwołujący żądali zatem
usunięcia wszelkich ograniczeń czasowych w uzyskaniu doświadczenia przez Kierownika
Budowy, co w ocenie Izby było żądaniem zbyt daleko idącym. (…) Zamawiający uzasadnił
przyjęte ograniczenie twierdzeniem o znaczącym rozwoju technicznym w ciągu ostatnich
dziesięciu lat. Ponadto, Zamawiający wskazał, że osoby, które nabyły doświadczenie
wcześniej i w ciągu ostatnich kilku lat nie były aktywne zawodowo nie dadzą gwarancji
należytej jakości robót.
Odwołujący
w
ramach
przedmiotowego
Postępowania
postuluje
rozszerzenie
przedmiotowego ograniczania do okresu 12 lat pr
zed datą składania ofert. Zamawiający
w ramach postępowań dotyczących budowy trasy tramwajowej na Wilanów czy trasy
tramwajowej na ul. Kasprzaka, uznawał okres 2011 – 2021 (10 lat przed datą składania ofert
w tych postępowaniach) za okres adekwatny dla nabywanego doświadczenia kadry
kierowniczej, argumentując jednocześnie, że właśnie w tym okresie doszło do znacznego
rozwoju technologicznego mającego wpływ na „jakość” nabywanych kompetencji
poszczególnych osób, to dalsze zawężanie tego okresu względem przedmiotowego
Postępowania nie znajduje uzasadnienia. Ostatnie 2 lata (okres od wszczęcia tamtych
postępowań), nie przyniosły zmian na rynku czy nowych danych technologicznych, które
uzasadniałyby wyeliminowanie doświadczenia nabytego przez poszczególne osoby w latach
– 2014 i czyniły nieaktualnymi uprzednie twierdzenia Zamawiającego o prawidłowości
uwzględnienia również tego okresu w okresie referencyjnym dotyczącym doświadczenia
poszczególnych osób.
Odwołujący wniósł o modyfikację treści SWZ poprzez rozszerzenie okresu referencyjnego
dotyczącego doświadczenia kadry kierowniczej, o którym mowa w pkt 5.1.2.2 SWZ oraz pkt
16.2.2. SWZ do okresu ostatnich 12 lat przed datą składania ofert.

II. naruszenia art. 99 ust. 1 i 4 ustawy Pzp w zw. z art. 103 ust. 1
– 4 ustawy Pzp w zw.
z art. 134 ust. 1 pkt 4) ustawy Pzp w zw. z art. 16 ustawy Pzp poprzez zaniechanie
sporządzenia opisu przedmiotu zamówienia w sposób jednoznaczny i
wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń,
uwzględniających wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na
sporządzenie ważnej oferty, spełniającej w całości wymagania Zamawiającego, co
przejawia
się
w zaniechaniu udostępnienia kompletnej dokumentacji dotyczącej Postępowania –
zarzutu nr 2:

Do obowiązków wykonawców będzie należało zasadniczo wykonanie projektów
wykonawczych i dalszych szczegółowych opracowań oraz budowa trasy tramwajowej
(zgodnie z pkt 7.1.1. PFU). Z opisu zakresu zadania wynika więc, że przedmiotową
inwestycj
ę należałoby zakwalifikować jako inwestycję „doprojektuj i wybuduj”, co oznacza, że
Zamawiający nie ma możliwości ograniczenia się w opisie przedmiotu zamówienia wyłącznie
do przekazania Programu Funkcjonalno-
Użytkowego i ogólnego opisu swoich potrzeb
i w
ymagań. Skoro wykonawcy mają kontynuować prace projektowe bazując na istniejącym
projekcie budowlanym i dokumentach powiązanych, to winni otrzymać komplet tych
dokumentów. Tylko analiza kompletnego projektu budowlanego i pozostałych dokumentów
pozyskanych
już przez Zamawiającego pozwalałaby na ocenę zakresu zobowiązań
nałożonych na wykonawców, a w konsekwencji wycenę ich przyszłych prac. Zamawiający,
który w ramach zasadniczej treści PFU odwołuje się do istniejących już dokumentów zdaje
sobie sprawę z tego, deklarując ich przekazanie i wskazując na konieczność działania
wykonawcy zgodnie z informacjami wynikającymi z tychże dokumentów.
Odwołujący zwraca uwagę na następujące postanowienia PFU:
– pkt 7.1.1. ppkt 4) PFU: Dokumentację Projektową i inne opracowania należy opracować
na podstawie otrzymanej Dokumentacji Zamawiającego i innych materiałów oraz zgodnie
z zasadami wiedzy technicznej i obowiązujących przepisów prawa,
– pkt 7.1.1. ppkt 6) PFU: Wykonawca w ramach projektów wykonawczych jest zobowiązany
uszczegółowić rozwiązania, które są opisane w niniejszym PFU oraz projektach
budowlanych i jego załącznikach;
– pkt 7.1.1 ppkt 7) PFU: Szczegółowe informacje dotyczące poszczególnych elementów
projektu zawarte są w projektach budowlanych stanowiących załącznik nr 2 do PFU.
– pkt 7.1.3 ppkt 1) PFU: Podstawę działań Wykonawcy w zakresie realizacji inwestycji
stanowi projekt budowlany wraz z decyzją administracyjną umożliwiającą rozpoczęcie i
realizację robót, niniejsze PFU wraz z załącznikami oraz aktualne przepisy i normy;
– pkt 7.1.3. ppkt 9) PFU: Zamawiający pozyskał na potrzeby realizacji przedmiotowej
inwestycji decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach (decyzja nr 110/OŚ/2017 z dnia
30 stycznia 2017 r. znak: OŚ-IV- UII.6220.103.2016.SPA), która stanowi załącznik nr 16 do
PFU.
Pomimo świadomości Zamawiającego o konieczności zapoznania się przez wykonawców
tak z kompletnym projektem budowlanym jak i z treścią decyzji o środowiskowych
uwarunkowaniach, które tak w sposób obiektywny, jak i według wskazań samego
Zamawiającego, stanowią niezbędny element opisu przedmiotu zamówienia, dokumenty te
nie zostały przekazane wykonawcom w całości:
• Brak udostępnienia uzgodnień, pozwoleń i opinii stanowiących załączniki do Projektu
budowlanego
Zgodnie z § 5 pkt 1 ppkt 4) Rozporządzenie Ministra Rozwoju w sprawie szczegółowego
zakresu i formy projektu budowlanego, elementem projektu budowlanego są opinie,
uzgodnienia, pozwolenia i inne dokumenty, o których mowa w art. 33 ust. 2 pkt 1 Prawa
budowl
anego, które w sposób oczywisty wpływają na interpretację treści samego projektu
i ocenę przedsięwzięcia opisanego w jego ramach. Tego rodzaju załączniki do projektu
budowlanego nie zostały przekazane wykonawcom przez Zamawiającego w całości pomimo,
iż tak w pkt 7.1.1. ppkt 6) PFU Zamawiający zwracał uwagę na opis przedmiotu zamówienia
zawarty w projektach budowlanych i jego załącznikach, powielając odwołanie się
do załączników do projektu chociażby w ramach Projektu Zagospodarowania Terenu (Tom
1.1.). W
ramach tego dokumentu, na stronie 5 wskazano, iż wykaz załączonych do projektu
uzgodnień, pozwoleń i opinii został przedstawiony w tomie 1.2. „Dokumenty formalne”.
W ramach udostępnionej dokumentacji, Tom 1.2. pn. „Dokumenty formalne” nie został
jednak ud
ostępniony.
• Brak udostępnienia kompletnej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach inwestycji
Zamawiający w pkt 7.1.3. ppkt 9) PFU wskazał, że decyzja o środowiskowych
uwarunkowaniach inwestycji miała stanowić element opisu przedmiotu zamówienia
udostępniony w ramach załącznika nr 16 do PFU. Decyzja ta nie została jednak
udostępniona wykonawcom w całości, o tyle, że wspomniana decyzja o środowiskowych
uwarunkowaniach nr 110/OŚ/2017 z dn. 30.01.2017 r. znak: OŚ-IV-UII.6220.103.2016.SPA
(dalej również jako „DŚU”) nie zawiera Załącznika nr 2 do DŚU „Plan koncepcyjny z
lokalizacją przeznaczonych do adaptacji i przesadzenia drzew".
Dokumenty, na które powołuje się sam Zamawiający winny być udostępniane w sposób
kompleksowy (a więc z wszelkimi załącznikami), to w przedmiotowym przypadku brak
udostępnienia wspomnianego załącznika jest dla wykonawców o tyle istotny, że bez
kompleksowej analizy DŚU, w tym rzeczonego załącznika, wykonawcy nie mają możliwości
zweryfikowania, czy cały zakres prac przewidzianych do wykonania w ramach dokumentacji
postępowania został objęty uzyskaną DŚU i tym samym nie mogą jednoznacznie określić,
czy w gestii wykonawcy będzie leżało uzyskanie jakiejkolwiek nowej DŚU lub zmiana już
wydanej DŚU z dn. 30.01.2017 r. Ma to kluczowe znaczenie m.in. w kontekście oceny
zakresu i ryzyk związanych z koniecznością wypełnienia wymagań zdefiniowanych w pkt
7.1.1.
PFU
(str.
7-
8): „(…) Zamówienie obejmuje również zaprojektowanie (w tym opracowanie projektu
architektoniczno-budowlanego), pozyskanie niez
będnych decyzji administracyjnych oraz
wybudowanie podstacji trakcyjnej, która powinna być zlokalizowana na działce nr 43/1 obręb
20203 zgodnie z załącznikiem nr 17 do PFU (…)”. Brak udostępnienia Załącznika nr 2 do
DŚU uniemożliwia w praktyce ocenę, czy wykonanie podstacji trakcyjnej na działce 43/1
obręb 20203 było ujęte w DŚU pozyskanej przez Zamawiającego (i tym samym nie ma
koniczności pozyskiwania nowej DŚU dla tego zakresu prac), czy też wykonanie podstacji
trakcyjnej nie było ujęte w DŚU pozyskanej przez Zamawiającego (i tym samym na
Wykonawcy ciąży obowiązek uzyskania dla tego zakresu prac nowej DŚU lub zmiany DŚU
już pozyskanej). Brak, któregokolwiek ze wskazanych powyżej załączników, determinuje
brak prawidłowego, wszechstronnego i szczegółowego opisu przedmiotu zamówienia,
jakiego ustawodawca wymaga poprzez dyspozycję art. 99 ust. 1 ustawy Pzp. Zgodnie z
intencją samego Zamawiającego, wszystkie wyżej wymienione załączniki są z perspektywy
wykonawcy niezbędnymi elementami, stanowiącymi punkt wyjścia do oszacowania oferty i
dalszych prac. Nie otrzymując ww. załączników, a więc kompleksowego Projektu
Budowlanego i pełnej treści DŚU, niewątpliwie wykonawcy nie otrzymali więc kompletnej
dokumentacji opisującej przedmiot zamówienia, nie mając tym samym podstawowych
danych niezbędnych do podjęcia kluczowych działań związanych z przygotowywaniem
oferty. Takie działanie Zamawiającego – polegające na nieudostępnianiu pełnej
dokumentacji opisującej przedmiot zamówienia – stanowi jednoznaczne naruszenie
przepis
ów ustawy Pzp, zwłaszcza, że art. 134 ust. 1 pkt 4) ustawy Pzp w zw. z art. 133 ust. 1
ustawy Pzp wyraźnie wskazuje na konieczność udostępnienia przez Zamawiającego treści
Specyfikacji
od
dnia
publikacji
ogłoszenia
w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, również opisu przedmiotu zamówienia. Takie
wytyczne zawarte w ustawie Pzp mają swoje głębokie uzasadnienie i podyktowane są
przede wszystkim tym, aby wykonawcy dysponowali odpowiednim czasem na szczegółową
analizę opisu przedmiotu zamówienia, pozwalającym im na złożenie prawidłowej oferty.
W doktrynie i orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że udostępniany opis przedmiotu
zamówienia musi być kompletny. Tym samym, jak od lat wskazuje się w ramach doktryny
i stanowiska te pozostają niezmienne zamawiający ma obowiązek udostępnić na stronie
internetowej
wszystkie
dokumenty
i
załączniki
składające
się
na
siwz.
W szczególności dotyczy to dokumentacji projektowej oraz specyfikacji technicznej
wykonania i odbioru robót budowlanych. Zgodnie z przepisem art. 31 ust. 1, Zamawiający za
pomocą tych dokumentów opisuje przedmiot zamówienia, zaś przepis art. 36 ust. 1 pkt 3
nakazuje zawrzeć opis przedmiotu zamówienia w siwz. Jeżeli ten opis będzie tylko
załącznikiem do siwz, to też musi być zamieszczony na stronie internetowej, podobnie KIO w
wyr. z 25.2.2008 r., KIO/UZP 104/08, Legalis) [J. Pieróg, Prawo zamówień publicznych.
Komentarz, Legalis 2019].
Odwołujący wniósł o nakazanie modyfikacji treści SWZ poprzez uzupełnienie brakujących
kompleksowych załączników dotyczących opisu przedmiotu zamówienia, tj.: • Tomu 1.2.
Projektu budowlanego pn. „Dokumenty formalne”, zawierającego uzgodnienia, pozwolenia
i opinie do Projektu budowlanego; • Załącznika nr 2 do Decyzji o środowiskowych
uwarunkowaniach nr 110/OŚ/2017 z dn. 30.01.2017 r. znak: OŚ-IV-UII.6220.103.2016.SPA.

III. naruszenia art. 99 ust. 1 i 4 ustawy Pzp w zw. z art. 103 ust. 2 ustawy Pzp w
zw. z art. 16 ustawy Pzp w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy Pzp
w zw. z art. 353¹
kodeksu cywilnego poprzez zaniechanie sporządzenia opisu przedmiotu
zamówienia w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą
dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń, uwzględniających
wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie
ważnej oferty, spełniającej w całości wymagania Zamawiającego, co
przejawia się w definiowaniu zakresu przedmiotowego zamówienia poprzez
użycie sformułowań kreujących otwarty katalog obowiązków nałożonych na
wykonawców – zarzutu nr 3:
Zamawiający w pkt 7.1.1. ppkt 1) PFU zdefiniował zakres nałożonych na wykonawcę
zobowiązań projektowych wskazując, że: W ramach zamówienia Wykonawca zobowiązany
jest do Wykonania Dokumentacji Projektowej co najmniej w następującym zakresie (…).
Poprzez
tak użyte sformułowanie, Zamawiający otworzył w konsekwencji katalog
obowiązków, których realizacji mógłby oczekiwać od wykonawców, pomimo, że literalnie nie
wpisuje się to tak w dyrektywy jednoznacznego opisu przedmiotu zamówienia, jak i nie jest
uzasadn
ione zastosowaną w ramach przedmiotowego postępowania formułą realizacyjną.
Przedmiotowe postępowanie nie jest realizowane w oparciu o klasyczną formułę „projektuj i
buduj”,
a Zamawiający dysponuje już nadrzędnym opracowaniem projektowym, jakim jest Projekt
budowlany, ma on możliwość precyzyjnego określenia jakich konkretnie dalszych prac
projektowych oczekuje od wykonawców. Ustawodawca w ramach art. 99 ust. 1 ustawy Pzp
wprost nakazał posługiwanie się „dostatecznie dokładnymi i zrozumiałymi określeniami”, co
determinuje konieczność zachowania precyzji w definiowaniu zakresu prac koniecznych do
zrealizowania w ramach danego postępowania. Wykonawcy składający ofertę muszą być
bowiem świadomi rzeczywistego zakresu zamówienia, jego warunków oraz okoliczności
w
pływających na jego realizację, co eliminuje jakiekolwiek odstępstwa od dyrektyw
nałożonych na Zamawiającego w ramach art. 99 ust. 1 ustawy Pzp.
Opis przedmiotu zamówienia, co wprost determinuje dyspozycja art. 99 ust. 1 i 4 ustawy
Pzp, powinien pozwolić każdemu z potencjalnie zainteresowanych danym zamówieniem
wykonawcom, przygotowanie i złożenie ważnej oferty, w tym umożliwić precyzyjne obliczenie
ceny za jego realizację. Zamawiający formułując opis przedmiotu zamówienia powinien
w związku z tym posługiwać się dostatecznie dokładnymi i zrozumiałymi określeniami oraz
uwzględniać wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie
oferty, mając na uwadze to, iż perspektywą decydująca dla oceny czy wytyczne te zostały
zachowane jest perspekt
ywa wykonawcy. Takie stanowisko potwierdził m.in. SO w Zielonej
Górze
w wyroku z dnia 13 maja 2005 r. (sygn. akt II Ca 109/05), w ramach którego wskazał, że
okoliczność, że inny wykonawca składa ofertę zgodną z założeniem zamawiającego, nie ma
znaczenia, w
ystarczy bowiem, że określenie przedmiotu zamówienia mogło wprowadzić
w błąd jakiegokolwiek wykonawcę. Sąd Okręgowy w Gdańsku w wyroku z dnia 27 listopada
2006 r. (sygn. akt III Ca 1019/06) wskazał, że z przepisu art. 29 ust. 1 ustawy Pzp wynika, iż
„opis przedmiotu zamówienia powinien być na tyle jasny, aby pozwalał na identyfikację
zamówienia. Zwroty użyte do określenia przedmiotu zamówienia powinny być dokładnie
określone i niebudzące wątpliwości, a zagadnienie winno być przedstawione
wszechstronnie, do
głębnie i szczegółowo(...)". Użyte przez Zamawiającego sformułowania
dotyczące opisu zakresu koniecznych do wykonania prac projektowych winny podlegać
korekcie, tak aby obowiązki nałożone na wykonawców zostały zdefiniowane w ramach
zamkniętego katalogu, który zostanie przyjęty do wyceny przez każdego z potencjalnie
zainteresowanych tą realizacją podmiotów. Takie działanie jest uzasadnione tym bardziej
jeśli uwzględnić niekonsekwencję w działaniach samego Zamawiającego, generującą brak
przejrzystości udostępnionej dokumentacji i wzmagającą trudności w wyinterpretowaniu
realnych intencji Zamawiającego. O ile bowiem w przypadku zobowiązań projektowych,
Zamawiający w pkt 7.1.1. ppkt 1) PFU poprzez użycie sformułowania „co najmniej”, nie
definiuje
zobowiązań
nałożonych
na wykonawców w sposób wyczerpujący i dokładny, o tyle określając zakres prac
budowlanych w ramach pkt 7.1.1. ppkt 2) PFU, takim sformułowaniem już się nie posługuje,
kreując zamknięty katalog zakresu prac do wykonania w tym zakresie.
Odwołujący wniósł o modyfikację treści SWZ poprzez nadanie treści pkt 7.1. ppkt 1) PFU,
następującego brzmienia: „W ramach zamówienia Wykonawca zobowiązany jest do
Wykonania Dokumentacji Projektowej co najmniej w następującym zakresie (…).”

IV.

naruszenia art. 99 ust. 1 i 4 ustawy Pzp w zw. z art. 103 ust. 2 ustawy Pzp w zw. z
art. 16 ustawy Pzp w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy Pzp w zw. z art. 353¹ kodeksu
cywilnego poprzez definiowanie obowiązków nałożonych na wykonawców poprzez
zdarzenia przyszłe, których wystąpienia wykonawcy nie są w stanie przewidzieć na
obecnym etapie, bez jednoczesnego przewidzenia jednoznacznych mechanizmów
kontraktowych pozwalających na ocenę wpływu tych zdarzeń na zakres i termin
realizacji, co stanowi postanowienie zaburzające równowagę stron i prowadzące do
nadużycia własnego prawa podmiotowego, czyniące nadto opis przedmiotu
zamówienia nieprecyzyjnych, a wycenę ofertową spekulacyjną – zarzutu nr 4:
W pkt 7.2.2. PFU, wykonawcy zobowiązani zostali do przenalizowania i dokonania szeregu
zmian projektowych względem rozwiązań zawartych w istniejącym Projekcie budowlanym.
W ramach pkt 7.2.3 ppkt 13) PFU, Zamawiający wskazał zaś, że jeżeli będzie taka
konieczność i kwalifikacja Nadzoru autorskiego, Wykonawca dla zmian wskazanych do
wprow
adzenia w pkt. 7.2.2. pozyska zamienne opinie, zgody i pozwolenia niezbędne do
rozpoczęcia, realizacji i zakończenia robót budowlanych.
Mimo, że Odwołujący nie neguje, że na etapie wdrażania konkretnych zmian projektowych
koniecznym jest ocena tychże zmian dokonana przez autora istniejącego Projektu
budowlanego, o tyle konsekwencji związanych z tą oceną i zakresu swoich zobowiązań z
niej wynikających wykonawcy nie są w stanie przewidzieć na obecnym etapie. Jeśli bowiem
w konkretnym przypadku autor Projektu
budowlanego uzna wprowadzaną zmianę za istotną
względem istniejącego i zatwierdzonego Projektu budowlanego, generowało będzie
to konieczność sporządzenia przez wykonawcę zamiennego projektu budowlanego
i uzyskania zamiennej decyzji o pozwoleniu na budow
ę. Nie istnieją przy tym ścisłe
parametry dotyczące kwalifikacji danej zmiany jako „istotnej” czy „nieistotnej”. Wykonawcy na
podstawie udostępnionej przez Zamawiającego listy zmian do wprowadzenia, na obecnym
etapie nie są w stanie określić charakteru danej modyfikacji. Ocena istotności zmian
wprowadzanych do Projektu budowlanego nacechowana jest daleko idącą swobodą autora
tego projektu, której antycypowanie miałoby charakter wyłącznie spekulacyjny.
O ile przyjęcie na siebie zobowiązania w postaci ewentualnej konieczności uzyskania
zamiennych opinii, zgód czy pozwoleń nie jest negowana przez wykonawców i jest możliwa
do przeprowadzenia, o tyle nie są oni w stanie przewidzieć, czy sytuacja taka istotnie wystąpi
i z jakimi realnymi terminami pozyskiwania nie
zbędnych zamiennych opinii, zgód i pozwoleń
będą mieli do czynienia (w tym jak wpłynie to na planowany terminarz zasadniczych prac).
Wycena tego typu zobowiązania i oszacowanie wszelkich ryzyk z nim związanych na
obecnym etapie nie jest możliwa do przeprowadzenia. Założenia każdego z wykonawców,
wobec braku jednoznacznych podstaw i hipotetycznego rodzaju tego rodzaju zobowiązania
w odniesieniu do poszczególnych wprowadzanych modyfikacji, musiałaby mieć charakter
czysto spekulacyjny, co eliminuje w konsekwen
cji realną porównywalność składanych ofert.
Definiowanie obowiązków nałożonych na wykonawców na podstawie przyszłych
i hipotetycznych zdarzeń, skorelowane z koniecznością wyceny wszelkich konsekwencji z
nich wynikających bezpośrednio w cenie ofertowej wielokrotnie poddawane było zresztą
krytyce przez Krajową Izbę Odwoławczą czy Sądy Okręgowe, np. wyrok KIO z dnia 6 marca
2013 r. (sygn. akt KIO 411/13), wyrok KIO z dnia 14 września 2016 r. (sygn. akt KIO
1607/16) czy wyrok KIO z dnia 8 kwietnia 2016 r. (syg
n. akt KIO 437/16), w ramach których
konsekwentnie podkreślano m.in. okoliczność, iż obciążanie wykonawców w całości
ryzykiem wystąpienia okoliczności nieznanych na etapie ofertowania jest niewłaściwe, a opis
przedmiotu zamówienia powinien być na tyle precyzyjny aby umożliwiał skalkulowanie ceny
ofertowej. Niewątpliwie, naganność praktyk nieuwzględniających powyższych postulatów
wzmożona jest przy inwestycjach infrastrukturalnych, w ramach których skala ryzyk
związanych z każdą niedoprecyzowaną i nieznaną okolicznością wiąże się z ogromnymi
kosztami, które spowodować mogą w konsekwencji nieopłacalność kontraktu, a w skrajnych
przypadkach nawet upadłość podmiotu realizującego dane zadanie inwestycyjne. Dlatego
też jak wskazywała KIO w wyroku o sygn. KIO 1607/16: „opis przedmiotu zamówienia
stanowi kluczowy element dokumentacji, która jest przygotowana przez zamawiającego i nie
może być on ogólny, szacunkowy i niedookreślony, wzajemnie niespójny, przenoszący na
wykonawców składających ofertę ciężar jego dookreślenia. Za niedopuszczalną należy
uznać praktykę opisu przedmiotu zamówienia poprzez zdarzenia przyszłe, niedookreślone,
których rzeczywista potrzeba wykonania jak i rozmiar uzależnione są od rezultatu podjętych
przez wykonawcę czynności już na etapie realizacji (…). Nadużywanie praw podmiotowych
przez zamawiającego do ustalania warunków zamówienia, nie służy realizacji celów
zakładanym przez ustawę Prawo zamówień publicznych - otwartych na konkurencję.
Zniechęca wykonawców do uczestnictwa w takim postępowaniu, gdzie granice przedmiotu
zamówienia, które przyjdzie im realizować nie zostały w sposób przewidywalny określone, a
wykonawcę obarcza się nadmiernym ryzykiem niedoszacowania ceny oferty. W warunkach
tak prowadzonego postępowania, każdy z wykonawców będzie mógł inaczej identyfikować
poszczególne ryzyka, co może doprowadzić do złożenia nieporównywalnych ofert”.
Zamawiający w ramach dokumentacji postępowania winien wprowadzić jednoznaczny
mechanizm, który pozwoli na wdrożenie ewentualnych zmian kontraktowych w zakresie
terminu czy należnego wykonawcy wynagrodzenia, każdorazowo jeśli w przyszłości okaże
się, że dana zmiana do Projektu budowlanego, której wprowadzenia oczekuje Zamawiający,
oceniona zostanie jako zmiana istotna, ze wszystkimi konsekwencjami prawno
–finansowymi
z tego wynikającymi. Pozostawienie dotychczasowych postanowień PFU bez jakiejkolwiek
korekty doprowadzi bowiem do tego, że wykonawcy zmuszeni zostaną do takiej kalkulacji
ofertowej, w ramach której każdą przyszłą zmianę zakwalifikują jako istotną, doliczając
niejako automatycznie koszty związane z przygotowaniem i przeprocedowaniem
dokumentacji zamiennej. W sposób oczywisty sytuacja taka nie jest jednak korzystna dla
samego Zamawiającego i celu prowadzenia Postępowania jakim jest zabezpieczenie
prawidłowości wydatkowania środków publicznych i zapewnienie maksymalnej
porównywalności składanych ofert. Ceny ofertowe mogą bowiem w takiej sytuacji
obejmować
koszty,
których
poniesie
w przyszłości nie będzie miało realnie miejsca.
Odwołujący wniósł o modyfikację treści SWZ poprzez nadanie pkt 7.2.3. ppkt 13) PFU
następującego brzmienia: „jeżeli będzie taka konieczność i kwalifikacja Nadzoru autorskiego,
Wykonawca dla zmian wskazanych do wprowadzenia w pkt. 7.2.2. pozyska zamienne opinie,
zgody i pozwolenia niezbędne do rozpoczęcia, realizacji i zakończenia robót budowlanych.
Konsekwencje wynikające z rzeczonego zobowiązania będą stanowiły podstawę do zmiany
terminu realizacji i/lub wynagrodzenia, na zasadach wynikających z Umowy”.
V.

naruszenia art. 99 ust. 1 i ust. 4 ustawy Pzp w zw. z art. 101 ust. 1 i ust. 4 ustawy
Pzp w zw. z art. 103 ust. 3 ustawy Pzp w zw. z art. 134 ust. 1 pkt 4) ustawy Pzp w zw.
z art. 16 ustawy Pzp w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy Pzp w zw. z art. 353¹ kodeksu
cy
wilnego poprzez zaniechanie sporządzenia opisu przedmiotu zamówienia w
sposób uwzględniający wymagania tych przepisów, tj. za pomocą dostatecznie
dokładnych
i zrozumiałych określeń, w sposób uwzględniający wszystkie wymagania
i okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie ważnej i prawidłowo
skalkulowanej ceny ofertowej, a w konsekwencji w sposób utrudniający uczciwą
konkurencję i uniemożliwiający porównywalność złożonych ofert – zarzutu nr 5:
Zgodnie z treścią Rozdziału II SWZ – „Program Funkcjonalno – Użytkowy” (dalej: „PFU”),
ust. 7.1.1. „Charakterystyczne parametry określające wielkość obiektu i zakres robót” pkt 8):
„Wykonawca powinien uwzględnić wymóg wykonania robót przy zachowaniu ciągłości ruchu
pieszego, komunikacji indywidualnej oraz zbiorowej zgodnie z wymaganiami jednostek
organizacyjnych m.st. Warszawy. Należy opracować projekty czasowej organizacji ruchu
dostosowane do opracowanego harmonogramu i fazowania robót.” W Rozdziale II SWZ –
PFU, ust. 7.1.5. „Opis stanu projektowanego”, pkt 4) lit. i) tiret drugie, Zamawiający określił
swoje wymagania dotyczące oświetlenia ulicznego, tj.: „Materiały oraz rozwiązania
techniczne należy uzgodnić na etapie opracowywania Dokumentacji Projektowej z Zarządcą
infrastruktury (np. ZDM) lub wskazaną jednostką administracyjną.” W ust. 7.2.2. PFU
„Wymagania do uwzględnienia przez Wykonawcę w Dokumentacji Projektowej i robotach
budowlanych, stanowiące uszczegółowienie rozwiązań przyjętych w projekcie budowlanym”
Zamawiający przewidział w pkt 18), że „W projekcie i wykonaniu wszelkich instalacji
uwzględnić wykonanie przewiertów i przecisków w miejscach, gdzie nie można układać
instalacji
w wykopach otwartych z powodu braku zgody na wstrzymanie lub ograniczenie ruchu.”
W pkt 20) tego samego ust. 7.2.2. PFU lit.
c) Zamawiający określił, że „w zakresie branży
małej architektury zakres i standard wykończenia przystanku na poziomie -2 należy
ostatecznie uzgodnić z Biurem Architektury i Planowania przestrzennego i jeżeli będzie taka
konieczność z Zarządcą obiektu Dw. Warszawa Zachodnia”.
W ramach wszystkich czterech postanowień PFU, Zamawiający unika przekazania
wykonawcom pełnych danych dotyczących przedmiotu zamówienia, przerzucając obowiązek
dokonania odpowiednich ustaleń na samych wykonawców. Zamawiający narzuca
n
a wykonawców obowiązek uwzględnienia określonych wymogów związanych z
komunikacją indywidualną i zbiorową, a także ruchu pieszego, czy oświetlenia, chociaż nie
dołącza
do dokumentacji konkretnych wymagań i wytycznych jednostek organizacyjnych m.st.
Warsza
wy, w tym przykładowo Zarządcy Infrastruktury (np. ZDM) czy Biura Architektury
i Planowania przestrzennego.
Cytowane postanowienia PFU wyznaczają wykonawcom szereg nowych, nieokreślonych
obowiązków, których zakresu nie sposób w tym momencie ustalić, ich realizacja wiąże się
jeszcze z określonymi dalszymi konsekwencjami. Wykonawcy są bowiem zobowiązani
również do opracowania projektów czasowej organizacji ruchu dostosowanych
do opracowanego harmonogramu i fazowania robót, czy uwzględnienia przewiertów
i p
rzecisków tam, gdzie ułożenie instalacji w wykopach będzie niemożliwe.
Odwołujący zwraca uwagę na fakt, że przedmiotowa inwestycja zlokalizowana jest na terenie
dwóch dzielnic, tj. Woli i Ochoty. Na terenie dzielnicy Ochota znajduje się 85 jednostek
18 or
ganizacyjnych m.st. Warszawy, przy czym w przeważającej mierze takimi jednostkami
określono biblioteki, szkoły, przedszkola i ośrodki pomocy społecznej. Na terenie dzielnicy
Wola, takich jednostek jest już 152. Należy wziąć pod uwagę przede wszystkim jednostki
ponaddzielnicowe, których jest łącznie 179, a do których należą m.in. Zarząd Zieleni m. st.
Warszawy, Zarząd Transportu Miejskiego, Zarząd Oczyszczania Miasta, Zarząd Dróg
Miejskich, Zakład Remontów i Konserwacji Dróg, Stołeczny Zarząd Rozbudowy Miasta,
Miejskie Zakłady Autobusowe, Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji, Miejskie
Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych, Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania Miasta czy
Lasy Miejskie. W treści dokumentacji Postępowania, w szczególności w treści PFU,
Zamawiający po pierwsze nie wskazał, z którymi konkretnie jednostkami organizacyjnymi
i administracyjnymi m. st. Warszawy należy ustalać szczegóły realizacji zadań, opisanych
przez Zamawiającego w ust. 7.1.1. pkt 8), ust. 7.1.5. pkt 4) lit. i) tiret drugie oraz ust. 7.2.2.
pkt 18), a w odniesieniu do tych postanowień oraz dodatkowo w odniesieniu do
postanowienia określonego w ust. 7.2.2. pkt 20) lit. c) PFU Zamawiający nie przekazał
również kompletu wymagań tych jednostek tak, aby wykonawcy mogli się z nimi zapoznać
przed dokonaniem rzetelnej wyceny swojej oferty. Zamawiający nie sprostał zatem
wymogom prawidłowo skonstruowanej dokumentacji Postępowania w zakresie dodatkowych
zobowiązań wykonawców poprzez bardzo ogólne i lakoniczne wskazanie w cytowanych
postanowieniach PFU na konieczność dokonania ustaleń z jednostkami organizacyjnymi i
administracyjnymi
m. st. Warszawy. Taki opis przedmiotu zamówienia nie może zostać uznany za prawidłowy
i wyczerpujący w myśl przepisów ustawy Pzp. Brak konkretnego wskazania jednostek oraz
w szczególności brak załączenia konkretnych wymogów przygotowanych przez te jednostki
sprawia, że nie jest możliwe rzetelne i wyczerpujące oszacowanie wykonania robót przy
zachowaniu ciągłości ruchu pieszego, komunikacji indywidualnej oraz zbiorowej, nie sposób
też stwierdzić, jakie materiały i rozwiązania techniczne w zakresie oświetlenia ulicznego
trzeba wziąć pod uwagę w ramach wyceny, jak wiele trzeba będzie wykonać przewiertów i
przecisków tam, gdzie nie można układać instalacji w wykopach otwartych, czy też jaki
zakres i standard wykończenia małej architektury należy wziąć pod uwagę w ramach
wyceny. Powyższe kluczowe jest przede wszystkim dlatego, że każda z podanych wyżej
kategorii jest bardzo pojemna i może generować po stronie wykonawców znaczne koszty,
mające
wpływ
na całkowitą cenę oferty: a) wykonanie robót przy zachowaniu ciągłości ruchu pieszego,
komunikacji indywidualnej oraz zbiorowej. Odwołujący wskazuje, że przykładowo
w postępowaniu na „Modernizację wiaduktów nad ul. Paryską w Warszawie” zamawiający
w ramach dokumentacji udostępnionej wykonawcom wraz z SWZ przekazał wytyczne Biura
Zarządzania Ruchem Drogowym Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy. Jednocześnie,
w ramach przekazanych wytycznych określił m.in.: − etapy robót i związane z nimi etapy
tymczasowej organizacji ruchu, − układ pasów ruchu obowiązujących w czasie trwania
tymczasowej organizacji ruchu, − konieczność wybudowania tymczasowego pasa włączeń, −
priorytet dla autobusów w postaci buspasa, − przebieg alternatywnych tras objazdowych, −
konieczność utrzymania przejezdności na określonych kierunkach/łącznicach, − konieczność
zachowania funkcjonowania konkretnych przystanków autobusowych, − możliwość
czasowego zawieszenia funkcjonowania konkretnych przystanków autobusowych, −
możliwość czasowego wyłączenia z funkcjonowania estakad używanych przez linie
autobusowe, − konieczność zachowania przejezdności ulicą Paryską. Podobnie w
odniesieniu do postępowania na „Rozbudowę wiaduktów w ciągu Trasy Łazienkowskiej przy
Agrykoli
wraz
z zagospodarowaniem terenu, w tym Etap I
– rozbudowa wiaduktów w Warszawie”
(nr postępowania ZP/5/PN/4/20), w którym zamawiający konstruował obowiązki
wykonawców na podstawie przekazanych wytycznych, w tym: wytycznych organu
zarządzającego ruchem w m.st. Warszawie – Biura Mobilności i Transportu projektów
czasowej
organizacji
ruchu
na czas budowy wraz z jej zatwierdzeniem w BMiT, które przewidywały przebudowę jednego
z wiaduktów w celu dostosowania go do przeniesienia ruchu tymczasowego w taki sposób,
aby znalazły się na nim cztery pasy ruchu, a także „Zaleceń dla bezpiecznego obciążenia
ruchem dwukierunkowym jednego z istniejących wiaduktów nad Agrykolą i ulicą Rozbrat
w Warszawie w czasie wyburzania i odbudowy obiektu sąsiedniego”, które przewidywały
m.in. konieczność wykonania analizy statyczno-wytrzymałościowej płyty pomostowej
wiaduktu.
W ocenie Odwołującego wynikające z wytycznych dodatkowe zobowiązania wykonawców
były
na tyle istotne w obu prezentowanych przypadkach, że ich uwzględnienie w ramach wyceny
oferty mogło stanowić o rzeczywistej różnicy między ofertami wykonawców,
a ostatecznie o przewadze jednej oferty nad pozostałymi.
b) materiały i rozwiązania techniczne w zakresie oświetlenia ulicznego
W odniesieniu do tego element
u PFU, Odwołujący zwraca uwagę na fakt, że Zamawiający
ponownie w sposób bardzo lakoniczny wskazał warunki, zgodnie z którymi wykonawcy mają
wycenić konkretne materiały oraz rozwiązania techniczne w zakresie oświetlenia ulicznego.
Tego rodzaju brak zwraca
uwagę tym bardziej, że Zamawiający nie wskazuje też konkretnie
jednostki administracyjnej, z którą trzeba uzgodnić materiały i rozwiązania na etapie
opracowywania dokumentacji projektowej, wskazując jedynie przykładowo, że może chodzić
o zarządcę infrastruktury, np. ZDM. Problemem jest, że jednostki administracyjne formułują
różniące się od siebie wytyczne w tym zakresie, a przyjęcie konkretnego modelu działania
(zgodnego z wytycznymi jednej jednostki), może być odmienne w odniesieniu do wytycznych
innej jednostki, np. swoje wytyczne organizacji bezpiecznego ruchu pieszych w zakresie
prawidłowego oświetlenia przejść dla pieszych opublikowało (w dokumencie liczącym
66 stron) Ministerstwo Infrastruktury Sekretariat Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu
Drogowego. W ramach dokumentu ujednolicono zasady projektowania, instalowania, odbioru
i utrzymania instalacji oświetleniowych w obszarze przejść dla pieszych, konkretnie w
zakresie zasad ogólnych oświetlania przejść dla pieszych, procedur projektowania
oświetlenia
na przejściach dla pieszych, w tym: ustalania konieczności oświetlania przejść dla pieszych,
określania klasy oświetlenia i zasad doboru rozwiązania oświetleniowego, a także zasad
odbioru instalacji oświetleniowych, wymagań dotyczących eksploatacji i monitorowania stanu
instalacji oświetleniowych. Już tylko na podstawie tych wytycznych wskazać można liczne
elementy kosztotwórcze, które będą się różnić w zależności od przyjętych do ich wyceny
wytycznych, jak w szczególności: − poziomu i klasy oświetlenia przejścia dla pieszych, −
doboru rozwiązania oświetleniowego na drodze oświetlonej i nieoświetlonej, − wyboru
miejsca montażu oprawy oświetleniowej, − sposobu utrzymania instalacji oświetleniowej, −
monitorowania stanu warunków oświetleniowych. Zarząd Dróg Miejskich m. st Warszawy
stosuje z kolei swoją (znacznie mniej obszerną, bo liczącą 11 stron) Specyfikację techniczną
określającą minimalne wymagania stawiane urządzeniom oświetleniowym stosowanym
w oświetleniu dróg i ulic na terenie m. st. Warszawy, będących własnością oraz w
eksploatacji ZDM w Warszawie (Specyfikacja techniczna STO_ZDM_TOS_1). Zamawiający
nie przekazuje w ramach dokumentacji Postępowania konkretnych wytycznych, a co
istotniejsze
– nie wskazuje nawet konkretnej jednostki administracyjnej, z którą należy
dokonać szczegółowych ustaleń, łatwo wyobrazić sobie sytuację, w której jeden z
wykonawców zastosowałby w swojej wycenie wytyczne wskazanego jako przykładowy ZDM,
a drugi
– wytyczne Ministerstwa Infrastruktury (albo inne, w zależności od swojego wyboru).
Wobec takiego braku jednoznaczności dokumentacji Postępowania, każdy z wykonawców
będzie mógł więc przyjąć do wyceny inne rozwiązania techniczne, inne materiały, ale też
inne
ryzyka
z tym związane, co może doprowadzić do złożenia nieporównywalnych ofert.
c) wykonanie przewiertów i przecisków tam, gdzie nie można układać instalacji w wykopach
otwartych
Zamawiający w sposób bardzo ogólny określił obowiązek wykonawców odnoszący
się w gruncie rzeczy do samodzielnego ustalenia, w którym miejscu inwestycji znajdują się
wykopy otwarte, a gdzie należy samodzielnie wykonać przewierty i przeciski przy realizacji
projektu i wykonania instalacji. Informacje te powinny wynikać z wytycznych dotyczących
czasowej organizacji ruchu, które powinny być przekazane wykonawcom wraz z
dokumentacją Postępowania. Tylko wówczas możliwe będzie dokonanie konkretnych
wyliczeń i szacunków dotyczących szczegółowej liczby niezbędnych przewiertów do
wykonania tam, gdzie nie można układać instalacji. Ten brak w dokumentacji Postępowania,
ponieważ od wytycznych czasowej organizacji ruchu w dużej mierze zależy dobór metody
projektowania i wykonania instalacji, co pozwoli dokładnie oszacować wartość tego elementu
z uwzględnieniem np. konieczności ominięcia przeszkód występujących w terenie, istniejącej
infrastruktury podziemnej w postaci sieci gazowej, kanalizacyjnej, ciepłowniczej, czy
występowania
drzew
i w ogóle zieleni miejskiej, co z kolei może eliminować konieczność wycinki i zapobiec
uszkodzeniu stanów korzeniowych. W zależności od tych wytycznych, wykonawcy są w
stanie ustalić, czy w cenę ofertową należy wliczyć np. przewierty horyzontalne (tańsze,
nie generujące dodatkowych kosztów związanych przykładowo z koniecznością odtworzenia
nawierzchni czy wprowadzenia ograniczeń w ruchu komunikacyjnym), czy tradycyjne roboty
odkrywkowe. Brak powyższych informacji wpłynie na cenę ofertową ze względu na
możliwość przyjęcia przez wykonawców różnych wartości przewiertów, przecisków i
wykopów otwartych (i uzależnionych z taką klasyfikacją dalszych elementów), co z kolei
będzie miało bezpośredni wpływ na brak możliwości rzetelnego porównania złożonych ofert.
d) zakres i standard wykończenia „małej architektury” (przystanek na poziomie -2).
O ile w zakresie elementu „małej architektury”, tj. przystanku na poziomie -2, Zamawiający
wskazał jednostkę, z którą wykonawcy powinni się porozumieć w sprawie szczegółów
realizacji części przedmiotu zamówienia (Biuro Architektury i Planowania Przestrzennego,
ew. Zarządca obiektu Dworzec Warszawa Zachodnia), to jednak ponownie Zamawiający w
sposób nieuprawniony przerzuca na wykonawcę odpowiedzialność za dokładny i
jednoznaczny opis przedmiotu zamówienia. Nie załącza bowiem odpowiednich standardów i
wytycznych, pozostawiając ten obowiązek wyłącznie po stronie wykonawcy, mimo że to
Zamawiający zobowiązany jest do jednoznacznego, wyczerpującego i maksymalnie
szczegółowego opisania przedmiotu zamówienia, do czego Zamawiającego zobowiązują
wprost przepisy ustawy Pzp.
W odniesieniu do pkt a)
– d) powyżej Odwołujący przypomniał, że Zamawiający formułując
opis przedmiotu zamówienia powinien posługiwać się dostatecznie dokładnymi i
zrozumiałymi określeniami oraz uwzględniać wszystkie wymagania i okoliczności mogące
mieć
wpływ
na sporządzenie oferty, mając na uwadze to, iż perspektywą decydująca dla oceny, czy
wytyczne te zostały zachowane jest perspektywa wykonawcy. To właśnie wykonawca musi
mieć szansę identyfikacji przedmiotu zamówienia, co z kolei umożliwia mu dokonanie
prawidłowej i rzetelnej wyceny poszczególnych elementów. Użycie przez Zamawiającego
sformułowań dopuszczających różne interpretacje powinno zostać uznane za
nieuprawnione, umożliwia bowiem wykonawcom zastosowanie się do różnych kryteriów,
różnych wytycznych i zasad, sankcjonując tym samym całkowicie odmienne podejścia do tej
samej dokumentacji postępowania i teoretycznie tych samych wymagań Zamawiającego
(choć, jak zostało wykazane powyżej, na podstawie dokumentacji przygotowanej przez
Zamawiającego
w niniejszym postępowaniu w różny sposób można te wymagania interpretować). W takim
stanie faktycznym w sposób jasny i klarowny może dojść (i w ocenie Odwołującego –
dojdzie) do złożenia przez wykonawców ofert całkowicie nieporównywalnych, co stoi w
sprzeczności
z podstawowymi zasadami prowadzenia pos
tępowań o udzielenie zamówienia publicznego.
Odwołujący wniósł o:
• w odniesieniu do ust. 7.1.1. pkt 8) PFU:
− o wskazanie jednostek organizacyjnych m.st. Warszawy, których wytyczne należy wziąć
pod uwagę,
− o przekazanie wymagań tych jednostek;
• w odniesieniu do ust. 7.1.5. pkt 4) lit. i) tiret drugie PFU:
− o konkretne wskazanie jednostki administracyjnej, z którą należy uzgodnić Dokumentację
Projektową,
− o przekazanie wiążących rozwiązań technicznych wraz z parametrami materiałów;
• w odniesieniu do ust. 7.2.2. pkt 18) PFU:
− o przekazanie wytycznych do czasowej organizacji ruchu;
• w odniesieniu do ust. 7.2.2. pkt 20) lit. c) PFU:
− o przekazanie wytycznych Biura Architektury i Planowania Przestrzennego w zakresie
branży „małej architektury”.

VI. naruszenia art. 99 ust. 1 i 4 ustawy Pzp w zw. z art. 103 ust. 2 ustawy Pzp w zw. z
art. 134 ust. 1 pkt 4) ustawy Pzp w zw. z art. 16 ustawy Pzp w zw. z art. 8 ust. 1
ustawy Pzp
w zw. z art. 353¹ kodeksu cywilnego poprzez zaniechanie sporządzenia
opisu przedmiotu zamówienia w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą
dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń, uwzględniających wszystkie
wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie ważnej oferty,
spełniającej w całości wymagania Zamawiającego, co przejawia się w definiowaniu
zakresu przedmiotowego zamówienia poprzez użycie sformułowań rozszerzających
w sposób nieuprawniony katalog obowiązków nałożonych na wykonawców –
zarzutu nr 6:
Zgodnie z treścią Rozdziału II SWZ – PFU, ust. 7.1.1. pkt 9): „Wykonawca powinien
prowadzić stały nadzór nad wdrożonymi w terenie projektami czasowej organizacji ruchu pod
kątem powstałych utrudnień w ruchu dla każdej z grup użytkowników. W przypadku
stwierdzenia utrudnień o skali większej niż przewidywana przez Wykonawcę lub na wniosek
jednostek organizacyjnych m.st. Warszawy, tj. Biura Zarządzania Ruchem Drogowym,
Zarządu Transportu Miejskiego lub zarządców dróg Wykonawca zobowiązany jest
przygotować
w porozumieniu z ww. jednostkami oraz Zamawiającym korektę projektów czasowej
organizacji ruchu w zakresie minimalizującym powstałe utrudnienia w ramach ceny
kontraktowej.” W ramach tego postanowienia PFU, Zamawiający w sposób nieuprawniony
rozszerza
zakres
zobowiązań
kontraktowych
wykonawców,
obarczając
ich
odpowiedzialnością za ewentualne nadmiarowe (o skali większej niż przewidywana)
utrudnienia w ruchu dla każdej z grup użytkowników. O ile Odwołujący uznaje, że
prowadzenie stałego nadzoru nad wdrożonymi w terenie projektami czasowej organizacji
ruchu należy do standardowych obowiązków wykonawcy, o tyle już ponoszenie
odpowiedzialności z jednej strony za stwierdzone znaczne utrudnienia w ruchu, a z drugiej –
również w przypadku złożenia odpowiedniego wniosku przez jednostki organizacyjne m. st.
Warszawy, należy uznać za nieuzasadnione rozszerzenie odpowiedzialności kontraktowej
wykonawców. Takie działanie powinno zostać potraktowane jako nadużycie pozycji
Zamawiającego, bowiem nakłada na wykonawców konieczność poniesienia dodatkowych,
do tego istotnych, kosztów. Zamawiający przewiduje, że w przypadku wystąpienia znacznych
utrudnień w ruchu, niezbędne może okazać się przygotowanie korekty projektów czasowej
organizacji
ruchu
w zakresie
minimalizującym powstałe utrudnienia, a koszt korekt ma stanowić element ceny
kontraktowej, a zatem ryzyko obciąża wykonawcę. Tym samym uzasadniony jest wniosek,
że Zamawiający kształtuje obowiązek obarczający wykonawców, na który to obowiązek
wykonawcy ni
e mają jednakże żadnego wpływu, a mimo to muszą ponieść jego finansowe
konsekwencje. Wskazane korekty mogą uwzględniać konieczność wytyczenia nowych,
tymczasowych buspasów, korytarzy ruchu kołowego/pieszych o określonych szerokościach,
wytyczenia nowych ch
odników i poboczy, konieczność przewidzenia pasa drogowego dla
pracującego sprzętu drogowego, dla prowadzenia prac rozładunkowych, miejsca
składowania materiałów, właściwego oznakowania i zabezpieczenia prowadzonych robót czy
wygrodzenia obszaru robót. Ponadto, może również wystąpić konieczność wdrożenia ruchu
wahadłowego kierowanego ręcznie, zwężenia określonych odcinków drogi, wykonania
wygrodzeń, ustawienia zapór drogowych, separatorów czy pryzm piasku, a wszystkie te
elementy mając oczywisty wpływ na czasową organizację ruchu – generują istotne koszty.
Zamawiający, chociaż musi sobie zdawać sprawę z faktu, że wszystkie wskazane powyżej
okoliczności powinny zostać zakwalifikowane jako klasyczne roboty dodatkowe, traktuje je w
dokumentacji Postępowania jako obowiązki kontraktowe wykonawcy, przerzucając na niego
ryzyko wystąpienia określonych (przyszłych i niepewnych) zdarzeń i obarczając go
odpowiedzialnością finansową za ich ewentualne wystąpienie. Takie działanie
Zamawiającego stanowi wprost o naruszeniu zasad dotyczących prawidłowego opisu
przedmiotu zamówienia w związku z tym, że przy takim sformułowaniu cytowanego
postanowienia,
wykonawcy
w istocie nie mają świadomości co do rzeczywistego zakresu zamówienia, jego warunków
oraz okoliczności wpływających na realizację, co stanowi wprost o sprzeczności cytowanego
opisu z treścią art. 99 ust. 1 ustawy Pzp. Wykonawcy nie są w stanie na tym etapie
przewidzieć, czy w ogóle wystąpi konieczność dokonania korekt projektów czasowej
organizacji ruchu, tj. nie są w stanie ustalić, czy zostanie stwierdzone wystąpienie utrudnień
o skali większej niż przewidywana, albo czy zostanie złożony wniosek jednostek
organizacyjnych m. st. Warszawy w tym zakresie, nie są też w stanie na tym etapie
oszacować ryzyka wystąpienia tych zdarzeń. W związku z tym, założenia każdego z
wykonawców mogą się od siebie różnić w sposób istotny, co eliminuje w konsekwencji
realną porównywalność składanych ofert.
Odwołujący wniósł o modyfikację treści SWZ poprzez nadanie treści ust. 7.1.1. pkt 9) PFU
następującego brzmienia:
„Wykonawca powinien prowadzić stały nadzór nad wdrożonymi w terenie projektami
czasowej organizacji ruchu pod kątem powstałych utrudnień w ruchu dla każdej z grup
użytkowników. W przypadku stwierdzenia utrudnień o skali większej niż przewidywana przez
Wykonawcę lub na wniosek jednostek organizacyjnych m.st. Warszawy, tj. Biura
Zarządzania Ruchem Drogowym, Zarządu Transportu Miejskiego lub zarządców dróg
Wykonawca zobowiązany jest przygotować w porozumieniu z ww. jednostkami oraz
Zamawiającym korektę projektów czasowej organizacji ruchu w zakresie minimalizującym
powstałe utrudnienia w ramach ceny kontraktowej. W takim przypadku zastosowanie znajdą
Warunki kontraktu.”
VII. naruszenia art. 99 ust. 1 i 4 ustawy Pzp w zw. z art. 103 ust. 1
– 4 ustawy Pzp w zw.
z art. 134 ust. 1 pkt 4) ustawy Pzp w zw. z art. 16 ustawy Pzp w zw. z art. 8 ust.
1 ustawy Pzp w zw. z art. 353¹ kodeksu cywilnego poprzez zaniechanie
sporządzenia opisu przedmiotu zamówienia w sposób jednoznaczny i
wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń,
uwzględniających wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na
sporządzenie ważnej oferty, spełniającej w całości wymagania Zamawiającego, co
przejawia się w zaniechaniu udostępnienia kompletnej dokumentacji opisującej
przedmiot
zamówienia
oraz
w nieuzasadnionym rozszerzeniu obowiązków kontraktowych wykonawców
w oparciu zdarzenia przyszłe i niepewne – zarzutu nr 7:
Zgodnie z treścią Rozdziału II SWZ – PFU, ust. 7.1.3.: „Aktualne uwarunkowania wykonania
przedmiotu zamówienia” pkt 6), „Przedsięwzięcia powiązane i komplementarne
z opracowaniem: a) Układ torowy oraz zagospodarowanie zostało dostosowane do
przebiegu tunelu, a także wszystkie instalacje zapewniające bezpieczeństwo oraz
funkcjonalność tunelu zostały dowiązane do infrastruktury, będącej przedmiotem
dokumentacji zleconej przez PKP PLK S.A. w ramach projektu pn. „Prace na linii średnicowej
w Warszawie na odcinku Warszawa Wschodnia
– Warszawa Zachodnia”. b) Powyższe nie
wyklucza możliwości wystąpienia na etapie wykonywania robót dodatkowych powiązań z
inwestycjami, które mogą być realizowane przez inne jednostki samorządowe lub
zewnętrzne, a które mogą mieć wpływ na wykonanie robót w ramach niniejszego
zamówienia. Wykonawca jest zobowiązany traktować powyższe jako ryzyko kontraktowe.”
Zgodnie z treścią Rozdziału II SWZ – PFU, ust. 7.1.3.: „Aktualne uwarunkowania wykonania
przedmiotu zamówienia” pkt 10), „Zamawiający jest w trakcie pozyskiwania ostatecznej
decyzji umożliwiającej rozpoczęcie i realizację robót, którą przekaże wybranemu Wykonawcy
po podpisaniu Kontraktu.”
Zamawiający w ust. 7.2.1. „Ogólne wymagania Zamawiającego w stosunku do przedmiotu
zamówienia i planowanej inwestycji” pkt 2) PFU wskazał, że „Wykonawca przy wykonaniu
przedmiotu zamówienia jest zobowiązany uwzględnić wszelkie warunki wynikające
z zagospodarowania terenu, planowanych inwestycji podmiotów zewnętrznych w obszarze
zamówienia, warunków geologicznych oraz warunków ochrony środowiska.”
W treści ust. 7.2.1. pkt 6) i pkt 8) lit. c) PFU Zamawiający wskazał, że:
„6) W zakres zamówienia wchodzi wykonanie wszelkich niezbędnych opracowań
z koniecznymi opiniami i warunkami technicznymi, uzyskanymi w imieniu i na rzecz
Zamawiającego, wszelkimi uzgodnieniami, pozwoleniami, zezwoleniami, decyzjami
i niezbędnymi zgodami do realizacji i zakończenia robót. Zakres prac obejmuje też
wykonanie wszystkich niezbędnych prac do prawidłowego funkcjonowania obiektu zgodnie
z obowiązującymi przepisami prawa. Należy wykonać wszystkie niezbędne opracowania
oraz prace budowlane i uzyskać w imieniu i na rzecz Zamawiającego decyzje o pozwoleniu
na jego użytkowanie. (…)
8) Przed rozpoczęciem realizacji robót (na etapie opracowania Dokumentacji Projektowej
i prac przygotowawczych) Wykonawca wykona lub pozyska następujące czynności i
materiały:
a) (…)
b) (…)
c) pozyska umowy, porozumienia, zgody, uzgodnienia lub pozwolenia oraz warunki
techniczne i realizacyjne od gestorów sieci i zarządców dróg, związane z realizacją
przedmiotu zamówienia w zakresie budowy, przebudowy i kolizji sieci zewnętrznych oraz
układu komunikacyjnego, w tym te, które nie były możliwe i nie zostały pozyskane na etapie
projektu budowlanego; Wykonawca zobowiązany jest w imieniu i na rzecz Zamawiającego
do zawarcia ww. dokumentów z gestorami sieci i zarządcami dróg (w tym umów na
usunięcie kolizji i umów przyłączeniowych) oraz wykonania wszelkich zobowiązań, w
szczególności
finansowych
i formalno-
prawnych wynikających z tych dokumentów. Powyższe zobowiązania zawierają
się w wynagrodzeniu oraz w terminie realizacji Kontraktu;”
Zgodnie z ust. 7.2.4.24 pkt 1) i 2) PFU: „Dokumentacja pozostałych branż: 1) Zawartość
Dokumentacji Projektowej dla pozostałych branż powinna być zgodna z obowiązującymi
przepisami i wymaganiami jednostek uzgadniających. 2) Wykonawca zobowiązany jest
uzyskać od gestorów sieci i właścicieli urządzeń warunki na przebudowę tych obiektów
i uwzględnić je w Dokumentacji Projektowej.”
Wspólnym mianownikiem dla ww. postanowień PFU jest ponownie okoliczność określenia
dodatkowych obowiązków wykonawców rozszerzających ich kontraktową odpowiedzialność
(bez możliwości domagania się wydłużenia terminu realizacji przedmiotu zamówienia oraz
zwiększenia kwoty należnego wynagrodzenia) i na podstawie dokumentów, do których na
tym etapie postępowania wykonawcy nie mają dostępu, poprzez: − przewidzenie możliwości
wystąpienia dodatkowych powiązań z inwestycjami, które mogą być realizowane przez inne
jednostki samorządowe lub zewnętrzne, a które mogą mieć też wpływ na wykonanie robót
w ramach niniejszego zamówienia; nie sposób nawet w przybliżony sposób określić zakresu
tych dodatkowych zobowiązań i ich wartości, a Zamawiający wskazał, że w przypadku
wystąpienia wskazanych okoliczności wykonawca nie będzie mógł ubiegać się ani
o wydłużenie czasu realizacji przedmiotu zamówienia ani o dodatkowe wynagrodzenie,
Zamawiający bowiem wystąpienie wskazanych okoliczności opisał jako ryzyko kontraktowe;
− brak przekazania wykonawcom wraz z dokumentacją Postępowania decyzji o pozwoleniu
na budowę, co jednoznacznie świadczy o tym, że rzeczywiste i faktyczne warunki określone
w decyzji (wynikające z art. 36 ustawy Prawo budowlane) będą znane wykonawcom dopiero
po podpisaniu kontraktu; − określenie, że wykonawcy są zobowiązani uwzględnić wszelkie
warunki wynikające z planowanych inwestycji podmiotów zewnętrznych w obszarze
zamówienia, a więc również te warunki, które nie były im znane na etapie przygotowywania
wyceny i złożenia oferty w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego;
− określenie konieczności uwzględnienia w ramach przedmiotu zamówienia wykonania
wszelkich niezbędnych opracowań z koniecznymi opiniami i warunkami technicznymi,
wszelkimi uzgodnieniami, pozwoleniami, zezwoleniami, decyzjami i niezbędnymi zgodami do
realiz
acji i zakończenia robót, chociaż Zamawiający w treści dokumentacji nie precyzuje,
o jakie opracowania, opinie, warunki techniczne, uzgodnienia, pozwolenia, zezwolenia czy
decyzje konkretnie chodzi
– nie wynikają one jednak z przepisów prawa, bo te Zamawiający
wymienia w tym postanowieniu PFU odrębnie;
− określenie konieczności pozyskania umów, porozumień, zgód, uzgodnień, pozwoleń,
warunków technicznych i realizacyjnych od gestorów sieci i zarządców dróg, związanych
z realizacją przedmiotu zamówienia w zakresie budowy, przebudowy i kolizji sieci
zewnętrznych oraz układu komunikacyjnego, w tym tych, które nie były możliwe i nie zostały
pozyskane na etapie projektu budowlanego, przy czym Zamawiający jednocześnie wskazał,
że w przypadku wystąpienia wskazanych okoliczności wykonawca nie będzie mógł ubiegać
się ani o wydłużenie czasu realizacji przedmiotu zamówienia ani o dodatkowe
wynagrodzenie, Zamawiający bowiem wystąpienie wskazanych okoliczności opisał jako
ryzyko kontraktowe.
Pomimo tak szerokiego katalog
u dodatkowych zobowiązań i ryzyk kontraktowych, które
wykonawcy muszą uwzględnić w ramach dokonywanej przez siebie wyceny ceny ofertowej,
Zamawiający nie przekazuje konkretnych danych, na podstawie których wykonawcy mieliby
oszacować nałożone na nich zobowiązania. W dokumentacji postępowania brakuje
kluczowych elementów, takich jak:
a) spis planowanych/realizowanych inwestycji oraz inwestycji powiązanych z inwestycją
objętą niniejszym postępowaniem, które mogą być wykonywane przez jednostki
samorządowe lub zewnętrzne, a które mogą mieć wpływ na wykonanie robót w ramach
niniejszego zamówienia,
b) decyzja o pozwoleniu na budowę, która przecież zgodnie z art. 36 Prawa Budowlanego
określa warunki zabezpieczenia terenu budowy i prowadzenia robót budowlanych, czas
użytkowania tymczasowych obiektów budowlanych czy szczegółowe wymagania dotyczące
nadzoru na budowie, a więc elementy ze swojej definicji kluczowe,
c) niewymagane przepisami prawa opracowania z koniecznymi opiniami i warunkami
technicznymi, wszelkie uzgod
nienia, pozwolenia, zezwolenia, decyzje i niezbędne zgody do
realizacji i zakończenia robót,
d) warunki techniczne i realizacyjne od gestorów sieci i zarządców dróg, związane z
realizacją przedmiotu zamówienia w zakresie budowy, przebudowy i kolizji sieci
zewnętrznych oraz układu komunikacyjnego, chociaż warunki techniczne uzyskiwane są na
etapie projektu budowlanego; jeśli Zamawiający nie uzyskał wszystkich warunków
technicznych na tym etapie postępowania, to zakres prac w istocie nie jest znany na etapie
przygotowywania oferty.
Braki w dokumentacji przekazanej przez Zamawiającego i znaczenie tych uchybień dla
prawidłowości i rzetelności dokonywanej przez wykonawców wyceny ofert najlepiej obrazuje
przykład działań Zamawiającego opisany pod literą d) powyżej, tj. kwestia braku
uwzględnienia w ramach dokumentacji postępowania warunków technicznych i
realizacyjnych od gestorów sieci, związanych z realizacją przedmiotu zamówienia w zakresie
budowy, przebudowy i kolizji sieci zewnętrznych, w tym tych, które nie były możliwe i nie
zostały pozyskane na etapie projektu budowlanego.
Odwołujący zwrócił uwagę na dwa kluczowe aspekty związane z warunkami technicznymi od
gestorów sieci, tj. na kwestię umów przyłączeniowych i na kwestię umów kolizyjnych, oraz
związane z nimi dodatkowe koszty, które wykonawcy mieliby uwzględnić w ramach swojej
ceny ofertowej, a które to kwoty mogą stanowić wartości niebagatelne.
a) umowy przyłączeniowe
Odwołujący podkreślił, że przy takim sformułowaniu postanowienia PFU, jakie zaproponował
Zamawiający, wszelkie koszty umów przyłączeniowych miałyby się znajdować po stronie
wykonawcy, chociaż nie jest on w stanie nawet w sposób przybliżony oszacować tych
wartości wobec braku przekazania w ramach dokumentacji postępowania umów
przyłączeniowych
z gestorem sieci.
W ramach dokumentacji Postępowania, dokładnie w treści Tomu nr 16 do PFU – „Branża
elektroenergetyczna
– zasilanie urządzeń elektroenergetycznych”, w ramach załącznika
„0_opis zasilania urządzeń elektrycznych PAB” na stronach od 10 do 17 Zamawiający
udostępnił informacje na temat warunków przyłączenia, stanowiące załączniki nr 1 do umów
o przyłączenia.
Z treści warunków pkt 5 lit. h) tiret trzecie wynika, że:

Zamawiający nie udostępnił jednak samych umów o przyłączenia, wobec czego niemożliwe
jest ustalenie wysokości opłaty za przyłączenie. Dotyczy to wszystkich warunków
technicznych udostępnionych przez Zamawiającego w ramach tego dokumentu, w ramach
postępowania.
Bez wskazania wartości opłat przyłączeniowych, a zatem bez przekazania wykonawcom
umów przyłączeniowych, wykonawcy nie są w stanie samodzielnie przewidzieć, jaki koszt
należy uwzględnić w ramach oferty. Jest to istotne o tyle, że koszt ten może sięgać kilku
milionów złotych, w zależności od potrzeb wynikających z danej lokalizacji.
b) umowy kolizyjne
Zamawiający w treści Tomu 9, załącznik nr 2 do PFU – „Projekt architektoniczno-budowlany
branża elektroenergetyczna”, w ramach załącznika „0_PAB opis kabli el-en Zachodni”
zamieścił Wyciąg z „Instrukcji postępowania i rozliczeń w przypadku wniosków klientów
o usunięcie kolizji ich zamierzeń inwestycyjnych z siecią WN, SN i nN innogy Stoen Operator
Sp. z o.o., obowiązującej od dn. 1 stycznia 2016 r.”. W ramach tej instrukcji zawarto też
informację na temat zasad finansowania, rozliczeń i obliczania opłat w kolizji, z której wynika,
że: „całkowita opłata za usunięcie kolizji składa się z opłat cząstkowych obliczonych
oddzielnie dla poszczególnych rodzajów kolizji (przełożenie/przebudowa, budowa, likwidacja)
będących w zakresie kolizji” (strona 28 dokumentu):

Z doświadczenia Odwołującego wynika, że najczęściej występującymi rodzajami kolizji jest
likwidacja i budowa. W treści omawianego dokumentu, w odniesieniu do tych dwóch
rodzajów kolizji, przedstawiono wzory na dokonanie kalkulacji opłaty netto ponoszonej przez
klienta
na rzecz innogy Stoen Operator, która wynika z:
− kosztów zaangażowania i odpłatnych usług świadczonych przez gestora,
− wartości nieumorzonej urządzeń likwidowanych i nieodtwarzanych,
− wynegocjowanej wartości nabycia nowobudowanych elementów sieci oraz
− kosztu zobowiązań budżetowych z tytułu podatku CIT
(jest to tzw. „opłata przyłączeniowa”).
16. I tak, w odniesieniu do likwidacji, wzór przedstawia się następująco:

W odniesieniu z kolei do budowy, przewidzia
no wzór bardziej rozbudowany, który
przedstawia się następująco:

Oba wzory (zarówno w zakresie likwidacji, jak i budowy w przypadku wystąpienia kolizji),
które mają być zastosowane do wyliczenia opłaty netto ponoszonej przez klienta na rzecz
innogy Stoen
Operator za, mówiąc kolokwialnie, usunięcie kolizji, obejmują kilka elementów,
w tym tzw.:
− „współczynnik B”, a więc wartość nieumorzoną (niezamortyzowaną) likwidowanych
elementów sieci, wspólny dla obu wzorów,
− wynegocjowaną wartość nabycia nowobudowanych elementów sieci („współczynnik D”) –
przewidziany jedynie we wzorze dla budowy oraz
− koszt zobowiązań budżetowych z tytułu podatku CIT zgodny z wyrażeniem 0,19/(1-0,19),
co po przeliczeniu i zaokrągleniu daje wartość 23,46% liczonych od pozycji D („współczynnik
A”) – przewidziany jedynie we wzorze dla budowy.
Na podstawie dokumentacji p
rzekazanej przez Zamawiającego, wartości tej – a tym samym
opłaty, którą trzeba uwzględnić w ramach wyceny oferty, nie da się ustalić, ponieważ
określenie wysokości tych współczynników zależne jest wyłącznie od gestora sieci, w tym
przypadku innogy Stoen O
perator. Dotyczy to w szczególności (ale nie wyłącznie) wartości
nieumorzonych, niezamortyzowanych, likwidowanych elementów sieci – współczynnik B.
Jest to jednocześnie wartość nie podlegająca żadnym negocjacjom, ustalana wewnętrznie
przez gestora, a wykon
awcy nie mają dostępu do informacji o tym, na jakiej podstawie i
według jakiego wzoru współczynnik ten jest ustalany. Wartość pozostałych współczynników
pozostaje również niewiadoma dla wykonawców.
Drugim istotnym aspektem związanym z opłatą przyłączeniową jest kwestia kwalifikacji
określonego rodzaju kolizji, tj. sklasyfikowanie kolizji jako likwidacja lub budowa. Zaliczenie
kolizji do jednej bądź drugiej kategorii, a tym samym ustalenie odpowiedniego wzoru do
zastosowania w celu obliczenia opłaty przyłączeniowej, również znajduje się całkowicie poza
wykonawcą i nie jest on w stanie nawet w przybliżeniu określić, od czego aspekt ten w
istocie zależy.
W związku z opisanymi powyżej brakami [opisanymi szczegółowo powyżej pod literami a) –
d)], nie jest możliwe przygotowanie rzetelnej i prawidłowo wycenionej oferty uwzględniającej
wszystkie wymagania Zamawiającego w stopniu, który umożliwiałby porównanie złożonych
ofert. Zamawiający zaniechał precyzyjnego, dokładnego i wyczerpującego opisu przedmiotu
zamówienia, przerzucając na wykonawców w sposób nieuprawniony i niezgodny z
przepisami zarówno ustawy Pzp jak i kodeksu cywilnego istotne i znaczne ryzyka,
ograniczając im jednocześnie możliwość ewentualnego domagania się wydłużenia termin
realizacji przedmiotu zamówienia czy też takiego zakwalifikowania określonych dodatkowych
zobowiązań, aby możliwe było domaganie się dodatkowego wynagrodzenia, zgodnie z
warunkami kontraktowymi.
Odwołujący wniósł o modyfikację treści SWZ poprzez nadanie treści poszczególnych
(wskaza
nych niżej) postanowień PFU następującego brzmienia:
• ust. 7.1.3. pkt 6) lit. b) PFU: „Powyższe nie wyklucza możliwości wystąpienia na etapie
wykonywania robót dodatkowych powiązań z inwestycjami, które mogą być realizowane
przez inne jednostki samorządowe lub zewnętrzne, a które mogą mieć wpływ na wykonanie
robót
w ramach niniejszego zamówienia. Wykonawca jest zobowiązany traktować powyższe jako
ryzyko kontraktowe.
W przypadku, gdy na etapie wykonywania robót wystąpią
powiązania z inwestycjami realizowanymi przez inne jednostki samorządowe lub
zewnętrzne i będą one miały wpływ na wykonywanie robót w ramach niniejszego
zamówienia, zastosowanie znajdą postanowienia zawarte w Warunkach Kontraktu.
• ust. 7.1.3. pkt 10) PFU: Zamawiający jest w trakcie pozyskiwania ostatecznej decyzji
umożliwiającej rozpoczęcie i realizację robót, którą przekaże wybranemu Wykonawcy po
podpisaniu Kontraktu.
Wszelkie roboty budowlane oraz koszty wynikające z
rozbieżności pomiędzy tymi dokumentami, a stanem faktycznym ustalonym przed
terminem składania ofert, będą podlegały postanowieniom zawartym w Warunkach
Kontraktu.
• ust. 7.2.1. pkt 2) PFU: Wykonawca przy wykonaniu przedmiotu zamówienia jest
zobowiązany uwzględnić wszelkie warunki wynikające z przekazanych na etapie
prowadzenia
postępowania o udzielenie zamówienia publicznego opracowań
dotyczących: zagospodarowania terenu, planowanych inwestycji podmiotów zewnętrznych
w obszarze zamówienia, warunków geologicznych oraz warunków ochrony środowiska.
Wszelkie roboty budowlane oraz k
oszty wynikające z rozbieżności pomiędzy tymi
dokumentami,
a stanem faktycznym ustalonym przed terminem składania ofert, będą podlegały
postanowieniom zawartym w Warunkach Kontraktu.
ust. 7.2.1. PFU: 6) W zakres zamówienia wchodzi wykonanie wszelkich niezbędnych
opracowań z koniecznymi opiniami i warunkami technicznymi, uzyskanymi w imieniu
i na rzecz Zamawiającego, wszelkimi uzgodnieniami, pozwoleniami, zezwoleniami,
decyzjami
i niez
będnymi zgodami do realizacji i zakończenia robót. Zakres prac obejmuje też
wykonanie wszystkich niezbędnych prac do prawidłowego funkcjonowania obiektu
zgodnie
z obowiązującymi przepisami prawa. Należy wykonać wszystkie niezbędne
opracowania oraz prace b
udowlane i uzyskać w imieniu i na rzecz Zamawiającego
decyzje o pozwoleniu na jego użytkowanie. Wszelkie niemożliwe do przewidzenia
na
etapie
składania
oferty
ryzyka,
w tym konieczność wykonania robót budowlanych oraz koszty wynikające z
treści pozyskanych ww. dokumentów będą podlegały postanowieniom
zawartym
w Warunkach Kontraktu.
8) Przed rozpoczęciem realizacji robót (na etapie opracowania Dokumentacji Projektowej
i prac przygotowawczych) Wykonawca wykona lub pozyska następujące czynności i
materiały:
a) (…)
b) (…)
c) pozyska umowy, porozumienia, zgody, uzgodnienia lub pozwolenia oraz warunki
techniczne i realizacyjne od gestorów sieci i zarządców dróg, związane z realizacją
przedmiotu zamówienia w zakresie budowy, przebudowy i kolizji sieci zewnętrznych oraz
układu komunikacyjnego, w tym te, które nie były możliwe i nie zostały pozyskane na etapie
projektu budowlanego; Wykonawca zobowiązany jest w imieniu i na rzecz Zamawiającego
do zawarcia ww. dokumentów z gestorami sieci i zarządcami dróg (w tym umów na
usunięcie kolizji i umów przyłączeniowych) oraz wykonania wszelkich zobowiązań
wynikających z tych dokumentów, w szczególności finansowych i formalno-prawnych
wynikających z tych dokumentów. Powyższe zobowiązania nie zawierają się w
wynagrodzeniu oraz w terminie realizacji Kontraktu.
Wszelkie ryzyka, w tym konieczność
wykonania robót budowlanych oraz koszty wynikające z treści pozyskanych ww.
dokumentów będą podlegały postanowieniom zawartym w Warunkach Kontraktu.

Stan faktyczny ustalony przez Izbę
Za
mawiający w dniu 6 kwietnia 2023 r. wniósł odpowiedź na odwołanie, o oddalenie
odwołania w całości, zwracając jednocześnie uwagę na dokonane przez Zamawiającego
zmiany treści SWZ (i odpowiadające im zmiany w ogłoszeniu o zamówieniu) w zakresie
objętym odwołaniem.
Zamawiający w zakresie zarzutu 1, dokonał zmiany treści ogłoszenia o zamówieniu oraz
zmiany treści SWZ zgodnie z żądaniem Odwołującego – rozszerzył okres referencyjny
dotyczącego doświadczenia kadry kierowniczej, o którym mowa w pkt 5.1.2.2 rozdziału I
SWZ oraz pkt 16.2.2. rozdziału I SWZ do okresu ostatnich 12 lat przed datą składania ofert.
W zakresie zarzutu 2 Zamawiający udostępnił większość dokumentów (21 z 26 pozycji)
w ramach opublikowanej dokumentacji wchodzącej w skład Tomu 1.2 pn. „Dokumenty
formalne” i dołączył do projektów branżowych oraz uzupełnił dokumentację Postępowania
o wskazany w odwołaniu załącznik nr 2 do Decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach
nr 110/OŚ/2017 z dn. 30.01.2017 r. znak: OŚ-IV-UII.6220.103.2016.SPA.
W zakresie zarzutu 5, Zamawiający uzupełnił dokumentację Postępowania o załącznik nr 28
Zestawienie wymagań dla wykończenia przystanku na poziomie -2.
W zakresie zarzutu 6, Zamawiający nadał pkt 7.1.1 pkpt 9 PFU następujące brzmienie:
„9. Wykonawca powinien prowadzić stały nadzór nad wdrożonymi w terenie projektami
czasowej organizacji ruchu pod kątem powstałych utrudnień w ruchu dla każdej z grup
użytkowników. W przypadku stwierdzenia przez Zamawiającego lub jednostki organizacyjne
m.st. Warszawy, tj. Biuro Zarządzania Ruchem Drogowym, Zarząd Transportu Miejskiego lub
zarządców dróg, utrudnień o skali większej niż przewidywana przez Wykonawcę (powstałych
na skutek błędnie przyjętych założeń do COR), Wykonawca zobowiązany jest przygotować

w porozumieniu z ww. jednostkami oraz Zamawiającym korektę projektów czasowej
organizacji ruchu w zakresie minimalizującym powstałe utrudnienia w ramach ceny
kontraktowej. Jeżeli proponowane przez ww. jednostki lub Zamawiającego korekty COR nie
wynikają z błędnie przyjętych założeń do COR, a wymagają wprowadzenia nowych
rozwi
ązań w zakresie COR w terenie (np. kolejny etap, podetap) w takim przypadku
zastosowania znajdą Warunki Kontraktu.”
W zakresie zarzutu 7 Zamawiający przekazał projekty umów przyłączeniowych
uzgodnionych z gestorami sieci, w których określone są koszty realizacji takich umów.
Pismem z 6 kwietnia 2023 r. Odwołujący cofnął odwołanie w zakresie zarzutów 1, 2, 3, 4, 5
oraz 6. Podtrzymał zarzut nr 7 w całości i wniósł o jego uwzględnienie i nakazanie
Zamawiającemu zmianę treść SWZ oraz ogłoszenie w sposób wskazany w uzasadnieniu
odwołania.
Wykonawcy: Aldesa Construcciones
Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, Budimex
S.A. z siedzibą w Warszawie Polimex Infrastruktura Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie ZUE
S.A.
z siedzibą w Krakowie zgłosili przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie
Odwołującego. Izba stwierdziła skuteczność przystąpienia wykonawców.

Krajowa Izba Odwoławcza – po przeprowadzeniu rozprawy w przedmiotowej sprawie,
po zapoznaniu się ze stanowiskami przedstawionymi w odwołaniu, odpowiedzi na
odwołanie, stanowiskiem przystępującego, konfrontując je z zebranym w sprawie
materiałem procesowym, w tym z dokumentacją postępowania o udzielenie
zamówienia publicznego oraz po wysłuchaniu oświadczeń i stanowisk stron oraz
uczestnika postępowania złożonych ustnie do protokołu w toku rozprawy – ustaliła i
z
ważyła, co następuje:
Skład orzekający stwierdził, że odwołanie dotyczy materii określonej w art. 513
ustawy PZP i podlega rozpoznaniu zgodnie z art. 517 ustawy Pzp
. Izba stwierdziła
również,
że nie została wypełniona żadna z przesłanek określonych w art. 528 ustawy Pzp,
których stwierdzenie skutkowałoby odrzuceniem odwołania i odstąpieniem od
badania meritum sprawy. Ponadto w ocenie składu orzekającego Odwołujący
wykazał, że posiada legitymację materialną do wniesienia środka zaskarżenia
zgodnie z przesłankami art. 505 ust. 1 ustawy PZP, tj. ma interes w uzyskaniu
zamówienia, a naruszenie przez Zamawiającego przepisów ustawy PZP może
doprowadzić do niemożliwości złożenia ważnej i prawidłowej oferty przez
zrzeszone
w
ramach
Związku
podmioty,
a
powyższe
w n
egatywny sposób może odbić się na całym rynku infrastruktury i budownictwa,
w którym partycypuje Związek.

Krajowa Izba Odwoławcza, działając na podstawie art. 520 ust. 1 ustawy Pzp i art.
568 pkt 1 ustawy Pzp, postanowiła umorzyć postępowanie odwoławcze w zakresie zarzutów
1-6.
Odwołujący w piśmie z 6 kwietnia, złożonym przed rozprawą w dniu 7 kwietnia
oświadczył, że wycofuje zarzuty 1-6. Zgodnie z art. 520 ust. 1 ustawy Pzp, odwołujący może
cofnąć odwołanie do czasu zamknięcia rozprawy. Na podstawie art. 568 pkt 1 ustawy
Pzp,
Izba umarza postępowanie odwoławcze, w formie postanowienia, w przypadku
cofnięcia odwołania.
Ustawodawca w przepisie art. 520 ust. 1 ustawy Pzp przyznał odwołującemu prawo do
cofnięcia w całości środka ochrony prawnej. Jeśli wykonawca może cofnąć
odwołanie w całości, to na zasadzie wnioskowania a maiori ad minus, należy uznać, że
odwołujący może zrezygnować z popierania jedynie części odwołania. Możliwość
skutecznego cofnięcia odwołania w części nie jest kwestionowana w orzecznictwie Izby. W
związku
z oświadczeniem Odwołującego z 6 kwietnia 2023 r., że nie popiera odwołania w zakresie
zarzutów 1-6, postępowania odwoławcze w tej części podlegało umorzeniu. Izba jest
związana oświadczeniem odwołującego o cofnięciu części odwołania, wobec czego
skutkiem, który wynika wprost z art. 568 pkt 1 ustawy Pzp jest obowiązek umorzenia przez
Izb
ę postępowania odwoławczego w zakresie wycofanych zarzutów.
Skład orzekający w zakresie rozpoznawanego zarzutu dokonał oceny stanu
faktycznego ustalonego w sprawie mając na uwadze art. 554 ust. 1 pkt 1 ustawy
PZP, który stanowi, że Izba uwzględnia odwołanie, jeżeli stwierdzi naruszenie
przepisów ustawy, które miało wpływ lub może mieć istotny wpływ na wynik
postępowania o udzielenie zamówienia.
Izba
– uwzględniając zgromadzony materiał dowodowy przedłożony przez strony
i przystępującego, po dokonaniu ustaleń poczynionych na podstawie
dokumentacji postępowania, biorąc pod uwagę zakres sprawy zakreślony przez
okoliczności podniesione w odwołaniu oraz stanowiska złożone pisemnie i ustnie
do protokołu – stwierdziła, że sformułowany przez Odwołującego zarzut naruszenia
art. 99 ust. 1 i 4 ustawy Pzp w zw. z art. 103 ust. 1
– 4 ustawy Pzp w zw. z art. 134 ust. 1 pkt
4)
ustawy
Pzp
w zw.z art. 16 ustawy Pzp w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy Pzp w zw. z art. 353¹ kodeksu
cywilnego poprzez zaniechanie sporządzenia opisu przedmiotu zamówienia w sposób
jednoznaczny
i wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń,
uwzględniających wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie
ważnej oferty, spełniającej w całości wymagania Zamawiającego, co przejawia się
w zaniechaniu udostępnienia kompletnej dokumentacji opisującej przedmiot zamówienia
oraz w nieuzasadnionym rozszerzeniu obowiązków kontraktowych wykonawców w oparciu
zdarzenia przyszłe i niepewne – zarzutu nr 7 nie znajduje oparcia w ustalonym stanie
faktycznym i prawnym, a tym samym rozpoznawane odwołanie w powyższym
zakresie nie zasługuje na uwzględnienie.

Odnośnie zarzutu dotyczącego zapisów Rozdziału II SWZ – PFU: ust. 7.1.3. „Aktualne
uwarunkowania wykonania pr
zedmiotu zamówienia”, ust. 7.2.1. pkt 6) i pkt 8) lit.
c), „Ogólne wymagania Zamawiającego w stosunku do przedmiotu zamówienia i
planowanej inwestycji”, ust. 7.2.4.24 pkt 1) i 2) PFU: „Dokumentacja pozostałych
branż”, które określają dodatkowe obowiązki wykonawców rozszerzając ich
odpowiedzialność kontraktową, związane z możliwością wystąpienia dodatkowych
powiązań z inwestycjami, które mogą być realizowane przez inne jednostki
samorządowe lub zewnętrzne, z brakiem przekazania wykonawcom wraz z
dokumentacją Postępowania decyzji o pozwoleniu na budowę, określające, że
wykonawcy są zobowiązani uwzględnić wszelkie warunki wynikające z
planowanych inwestycji podmiotów zewnętrznych w obszarze zamówienia,,
określające konieczność uwzględnienia w ramach przedmiotu zamówienia
wykonania wszelkich niezbędnych opracowań z koniecznymi opiniami i warunkami
technicznymi, wszelkimi uzgodnieniami, pozwoleniami, zezwoleniami, decyzjami i
niezbędnymi zgodami do realizacji i zakończenia robót, określające konieczność
pozyskania
umów, porozumień, zgód, uzgodnień, pozwoleń, warunków
technicznych
i
realizacyjnych
od
gestorów
sieci
i zarządców dróg, związanych z realizacją przedmiotu zamówienia w zakresie
budowy, przebudowy i kolizji sieci zewnętrznych oraz układu komunikacyjnego,
należało przyznać rację Zamawiającemu, że w sprawie niniejszej istotne znaczenie ma
okoliczność, iż inwestycja realizowana będzie w formule projektuj i buduj, w której to formule
wykonawca zachowuje dużą swobodę. Oznacza to, że zgodnie z postanowieniami PFU, to
na wykonawcy będzie ciążyć obowiązek zidentyfikowania możliwości wystąpienia
dodatkowych
powiązań
z inwestycjami, które mogą być realizowane przez inne jednostki samorządowe lub
zewnętrzne, uwzględnienia warunki wynikające z planowanych inwestycji
podmiotów zewnętrznych w obszarze zamówienia, konieczność pozyskania umów,
porozumień, zgód, uzgodnień, pozwoleń, warunków technicznych i realizacyjnych
od
gestorów
sieci
i
zarządców
dróg,
związanych
z
realizacją
przedmiotu
zamówienia
w
zakresie budowy, przebudowy i kolizji sieci zewnętrznych oraz układu
komunikacyjnego. Informacje zawarte w PFU
mają charakter poglądowy, ogólny oraz
stanowią opis oczekiwań Zamawiającego względem realizowanej inwestycji. Izba wskazuje,
że Zamawiający może nie być w stanie przewidzieć wszystkich okoliczności związanych
z przedmiotem postępowania, które mogą się pojawić.

Ponadto Izba wskazuje, że w związku z zarzutem dotyczącym braku możliwości
skalkulowania ofert z uwagi na fakt niedołączenia do dokumentacji postepowania umów
przyłączeniowych, Zamawiający dokonał zmiany treści SWZ i przekazał projekty umów
przyłączeniowych uzgodnionych z gestorami, w których zostały określone koszty realizacji
takich umów. Zgodnie z oświadczeniem Zamawiającego, złożonym na rozprawie są to
umowy
uzgodnione
z operatorami. W ocenie Izby na podstawie powyższych umów wykonawcy będą w stanie
oszacować związane z tymi umowami koszty.

Izba podkreśla, że w Rozdziale III Projektowanych Postanowieniach Umownych w §
17,
Zamawiający przewidział możliwość zmiany umowy związaną, w szczególności:
z koniecznością wprowadzenia zmian w Dokumentacji Projektowej lub Dokumentacji
Zamawiającego, w tym m.in. wynikających z prawomocnych decyzji i uzgodnień organów
administracyjnych, jednostek administracyjnych m.st. Warszawy, gestorów sieci, mających
wpływ na warunki i termin realizacji robót będących przedmiotem Kontraktu (ust. 2 pkt 6),
koniecznością wprowadzenia zmian w Dokumentacji Zamawiającego lub Dokumentacji
Projektowej zgodnie z prawomocnymi decyzjami i uzgodnieniami organów administracyjnych
m. st. Warszawy i gestorów sieci, mających wpływ na warunki i termin realizacji (ust. 3 pkt 7)
§ 17 ust. 3 i ust. 4 przewiduje, że zmiany mogą spowodować zmianę zasad odbiorów,
zakresu
i sposobu wykonania przedmiotu Kontraktu odpowiednio do zakresu i okresu trwania
okoliczności, o których tam mowa i wynagrodzenia określonego w § 4 ust. 1 Kontraktu,
odpowiednio poprzez zmniejszenie maksymalnie o wartość zaoszczędzonych kosztów lub
zwiększenie do wartości pozwalającej na pokrycie dodatkowych uzasadnionych
i udokumentowanych kosztów.
W ocenie Izby, zakres przewidywanych zmian umowy odpowiada
postulatom Odwołującego
zmiany postanowień PTU.

W analizowanej sprawie, w zakresie rozpatrywanym merytorycznie, odwołanie okazało się
niezasadne.

Biorąc powyższe pod uwagę, o kosztach postępowania odwoławczego orzeczono stosownie
do wyniku postępowania - na podstawie art. 557 oraz art. 575 ustawy Pzp oraz
w oparciu o przepisy § 8 ust. 2 pkt 1 w zw. z § 5 pkt 1 i pkt 2 lit. b rozporządzenia Prezesa
Rady
Ministrów z dnia 30 grudnia 2020 r. w sprawie szczegółowych rodzajów kosztów
postępowania odwoławczego, ich rozliczania oraz wysokości i sposobu pobierania wpisu od
odwołania. Odpowiedzialność za wynik postępowania ponosił zatem w całości Odwołujący.
Na koszty postępowania składał się wpis od odwołania uiszczony przez Odwołującego
w kwocie 20
.000 zł oraz wynagrodzenie i wydatki oraz koszty jednego pełnomocnika
w wysokości 3600 zł.

Wobec powyższego, Izba orzekła, jak w sentencji.

Przewodniczący: ………………………………..

……………………..…………
……………………..…………

Wcześniejsze orzeczenia:

• Sygn. akt KIO 3393/22 z dnia 2023-12-30
• Sygn. akt KIO 1081/23 z dnia 2023-04-25
• Sygn. akt KIO 3061/22 z dnia 2023-04-24
• Sygn. akt KIO 3059/22 z dnia 2023-04-24
• Sygn. akt KIO 764/24 z dnia 2023-04-23