rodzaj: WYROK
data dokumentu: 2019-06-14
rok: 2019
data dokumentu: 2019-06-14
rok: 2019
sygnatury akt.:
KIO 961/19
KIO 961/19
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 czerwca 2019
r. w Warszawie odwołania wniesionego
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 27 maja 2019 r. przez Odwołującego –
wykonawcę Netia S.A. z siedzibą w Warszawie, w postępowaniu prowadzonym przez
Zamawiającego – Państwową Inspekcję Pracy Główny Inspektorat Pracy w Warszawie,
r. w Warszawie odwołania wniesionego
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 27 maja 2019 r. przez Odwołującego –
wykonawcę Netia S.A. z siedzibą w Warszawie, w postępowaniu prowadzonym przez
Zamawiającego – Państwową Inspekcję Pracy Główny Inspektorat Pracy w Warszawie,
orzeka:
1.
Umarza postępowanie odwoławcze co do zarzutu naruszenia przez Zamawiającego
przepisów art. 484 § 2, art. 353
1
i art. 5 Kc w zw. z art. 139 ust. 1 i art. 29 ust. 1 Pzp
w
zakresie dotyczącym § 14 ust. 1 pkt 10 oraz zarzutu naruszenia art. 353
1
i art. 5 Kc w zw.
z art. 139 ust. 1 i art. 29 ust. 1 Pzp w zakresie dotyczącym § 14 ust. 2 lit. a-c wzoru umowy,
wobec ich cofnięcia.
2.
Oddala odwołanie w pozostałym zakresie
3.
Kosztami postępowania obciąża Odwołującego i zalicza w poczet kosztów postępowania
odwoławczego kwotę 15.000,00 zł (słownie: piętnaście tysięcy złotych 00/100) uiszczoną
przez Odwołującego tytułem wpisu od odwołania;
Stosownie do art. 198a i 198b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych
(Dz.U. z 2018 r., poz. 1986 j.t. ze zm.) na niniejszy wyrok
– w terminie 7 dni od dnia jego
doręczenia – przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej do
Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący: ……………………………………….
Sygn. akt KIO 961/19
Uzasadnienie
Zamawiający – Państwowa Inspekcja Pracy Główny Inspektorat Pracy w Warszawie –
prowadzi,
na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień
publicznych (Dz.U. z 2018 r., poz. 1986
j.t. ze zm.), zwanej dalej „Pzp”,
postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego pn.:
„Usługi utrzymania i rozwoju Systemu Elektronicznego Obiegu Dokumentów Państwowej
Inspekcji Pracy”, zwane dalej: „Postępowaniem”.
Wartość zamówienia przekracza kwoty określone w przepisach wykonawczych
wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 Pzp.
Ogłoszenie
o
zamówieniu
(dalej
„Ogłoszenie”)
zostało
opublikowane
w Dzienniku
Urzędowym Unii Europejskiej 15 maja 2019 r., pod nr 2019/S 093-225097.
15 maja 2019 r. Zamawiający zamieścił na stronie internetowej specyfikację istotnych
warunków zamówienia („SIWZ”), której postanowienia zostały zaskarżone odwołaniem
wniesionym do Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej (dalej „Izba” lub „KIO”) 27 maja br. przez
wykonawcę Netia S.A. z siedzibą w Warszawie (dalej „Odwołujący”) z zarzutami, że ich treść
narusza poniżej wskazane przepisy:
1. art. 48
4 § 2, art. 353
1
oraz art. 5 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r.
– Kodeks cywilny
(Dz.U. z 2018 r., poz. 1025 j.t. ze zm.
), zwanej dalej „Kc” w zw. art. 139 i art. 29 Pzp
przez zastrzeżenie w SIWZ – wzorze umowy, stanowiącym załącznik nr 7 do SIWZ
(dalej „WU”) klauzul obejmujących obowiązek uiszczania kar umownych,
określonych w:
a)
§ 14 ust. 1 pkt 2 WU;
b)
§ 14 ust. 1 pkt 3 WU;
c)
§ 14 ust. 1 pkt 10 WU;
w wysokości rażąco wysokiej względem sankcjonowanego naruszenia,
oderwanej
od wartości potencjalnej szkody Zamawiającego, co prowadzić może do
nieuzasadnionego wzbogacenia się Zamawiającego kosztem wykonawcy,
co w konsekwencji wykracza poza dopuszczalne granice swobody umów;
2. art. 353
1
, art. 5 Kc w zw. z art. 139 ust. 1 w zw. z art. 29 ust. 1 Pzp,
przez
zastrzeżenie w § 14 ust. 2 lit. a-d WU klauzul uprawniających Zamawiającego
do wypowiedzenia umowy (i nałożenia z tego tytułu kary umownej) w przypadku
nieznacznych i niezawinionych p
rzez wykonawcę naruszeń umowy, a tym samym
obarczających wykonawcę zbyt dużym ryzykiem poniesienia straty, co stanowi
nadużycie pozycji Zamawiającego jako strony konstruującej stosunek prawny
i wskazuje
na przekroczenie przez Zamawiającego granicy swobody umów,
a
ponadto opartych o niejasne przesłanki wypowiedzenia;
a w konsekwencji naruszenie
3.
art. 7 ust. 1 Pzp przez ukształtowanie postanowień umowy wskazanych w odwołaniu
w sposób naruszający zasadę proporcjonalności, w tym w szczególności
proporcjonalno
ści
przyjętych
sankcji
względem
chronionych
interesów
Zamawiającego.
Odwołujący wniósł o uwzględnienie odwołania i nakazanie Zamawiającemu
modyfikacji WU w ten sposób, że:
1.
§ 14 ust. 1 pkt 2 WU otrzyma brzmienie: „w kwocie 500 zł za każdą rozpoczętą
godzinę roboczą opóźnienia w usunięciu Awarii krytycznej w stosunku do terminu
określonego w § 5 ust 5”;
2.
§ 14 ust. 1 pkt 3 WU otrzyma brzmienie: „w kwocie 100 zł za każdą rozpoczętą
godzinę roboczą opóźnienia w usunięciu Usterki w stosunku do terminu określonego
w § 5 ust 6”;
3.
§ 14 ust. 1 pkt 10 WU otrzyma brzmienie: „0,05% wynagrodzenia, o którym mowa
w § 11 ust 1 pkt 1 Umowy, za każdy dzień zwłoki w rozpoczęciu świadczenia Usługi
utrzymania Systemu SEOD i/lub 0,05% wynagrodzenia, o którym mowa w § 11 ust
1 pkt 2
Umowy za każdy dzień zwłoki w rozpoczęciu świadczenia Usługi utrzymania
Środowiska szkoleniowo-testowego”;
4.
§ 14 ust. 2 wzoru umowy otrzyma brzmienie:
„2. Zamawiającemu przysługuje prawo do wypowiedzenia Umowy z zachowaniem
6-
miesięcznego okresu wypowiedzenia ze skutkiem na koniec miesiąca i żądania
zapłaty kary umownej, o której mowa w ust 1 pkt 12 w przypadku gdy:
a)
(wykreślony)
a ewentualnie (w razie nieuwzględnienia wniosku o nakazanie Zamawiającemu
zmiany tych postanowień przez ich wykreślenie) o nadanie mu następującego
brzmienia:
„czas usunięcia Awarii krytycznej w danym okresie rozliczeniowym został
niedochowany więcej niż 8 razy z wyłącznej winy Wykonawcy”
b)
(wykreślony)
a ewentualnie (w razie nieuwzględnienia wniosku o nakazanie Zamawiającemu
zmiany tych postanowień przez ich wykreślenie) o nadanie mu następującego
brzmienia:
„czas usunięcia Usterki w danym okresie rozliczeniowym został niedochowany
więcej niż 10 razy z wyłącznej winy Wykonawcy”
c)
(wykreślony)
a ewentualnie (w razie nieuwz
ględnienia wniosku o nakazanie Zamawiającemu
zmiany tych postanowień poprzez ich wykreślenie) o nadanie mu następującego
brzmienia:
„czas usunięcia pojedynczej Awarii Krytycznej został przekroczony o 500%
w
stosunku do terminu określonego w § 5 ust 5 zdanie 1 z wyłącznej winy
Wykonawcy”
d)
(wykreślony)
e)
opóźnienie w uruchomieniu Środowiska szkoleniowo-testowego przekroczy
o
30 dni termin wskazany w § 3 ust 2;
f)
jeżeli opóźnienie w wykonaniu danego zlecenia obejmującego realizację
Usługi rozwoju przekracza 100% czasu realizacji danego Zlecenia;
g)
jeżeli 2 razy zostały wykonane nienależycie lub nie zostały wykonane
Zlecenia;
h)
jeżeli Wykonawca został postawiony w stan likwidacji”.
Odwołujący
podkreślił,
że
posiada
interes
we
wniesieniu
odwołania.
Wskazane w odwołaniu okoliczności uniemożliwiają Odwołującemu złożeniu ważnej
i
konkurencyjnej oferty w Postępowaniu. W konsekwencji, Odwołujący może ponieść szkodę
polegającą na utracie korzyści związanych z uzyskaniem zamówienia. Odwołujący wskazał
również na utrwaloną w praktyce orzeczniczej funkcję reklamacyjną i sygnalizacyjną,
mającą na celu zapewnienie, aby Postępowanie było prowadzone zgodnie z przepisami Pzp.
Uzasadniając zarzuty odwołania Odwołujący wskazał na następujące okoliczności
faktyczne i prawne.
Ad 1 Zarzuty dotyczące § 14 ust. 1 WU
a)
w zakresie § 14 ust. 1 pkt 2 WU
Zgodnie z § 14 ust 1 pkt 2 WU, wykonawca zobowiązany jest do zapłaty kary umownej
w wysokości 4.000 zł za każdą rozpoczętą godzinę roboczą opóźnienia w usunięciu
Awarii kry
tycznej w stosunku do terminu określonego w § 5 ust. 5 WU (liczonego w godzinach
roboczych).
W ocenie Odwołującego, kary umowne przewidziane przez Zamawiającego, z dużym
prawdopodobieństwem mogą powodować, że Odwołujący utraci cały zysk z realizacji umowy.
Potwierdzają to sporządzone przez Odwołującego wyliczenia kar w postaci symulacji
naliczenia kar przy uwzględnieniu proponowanego w ofercie Odwołującego czasu usunięcia
Awarii liczonego w godzinach i miesięcznego wynagrodzenia ryczałtowego za świadczenie
usług utrzymania, których przedstawienie Odwołujący zapowiedział na rozprawie.
Co więcej, obciążenie wykonawcy tak wysokimi karami jest nieadekwatne do wagi
naruszeń, ponieważ wykonawca często nie ma wpływu na pojawienie się Awarii,
charakter awarii oraz c
zęstotliwość ich wystąpienia. Powoduje to w konsekwencji, że poziom
kar umownych, przewidzianych przez Zamawiającego zamiast funkcji kompensacyjnej jest
rodzajem represji względem wykonawcy. Tak ukształtowane kary umowne naruszają zasadę
proporcjonalności, o której mowa w art. 7 Pzp przyjętych sankcji względem chronionych
interesów Zamawiającego.
Odwołujący zwrócił również uwagę, że kara umowna została przewidziana za
opóźnienie, a nie za zwłokę, co powoduje, że dochodząc kary umownej w sytuacji opisanej
w
tym postanowieniu, Zamawiający nie musi udowadniać, że nieterminowe wykonanie
zobowiązania nastąpiło na skutek okoliczności, za które wykonawca ponosi odpowiedzialność.
Ciężar dowodu braku odpowiedzialności za wskazane zdarzenie będzie każdorazowo obciążał
wykonawcę.
b)
w zakresie § 14 ust. 1 pkt 3 WU
Zgodnie z § 14 ust. 1 pkt 2 WU wykonawca zobowiązany jest do zapłaty kary umownej
w wysokości 1.000 zł za każdą rozpoczętą godzinę roboczą opóźnienia w usunięciu Usterki
w
stosunku do terminu określonego w § 5 ust. 6 WU (liczonego w godzinach roboczych).
Odwołujący podtrzymał argumentację zawartą w lit. a) powyżej, powołując się na
symulację kar w odniesieniu do Usterek i wskazał dodatkowo, że biorąc pod uwagę
częstotliwość usterek pojawiających się często z przyczyn niezależnych od Odwołującego,
realizacja umowy przy tak wysokim poziomie kar jest nieopłacalna.
c)
w zakresie § 14 ust. 1 pkt 10 WU
Zgodnie z § 14 ust. 1 pkt 10 WU wykonawca zobowiązany jest do zapłaty kary umownej
w wysokości 0,1 % wynagrodzenia, o którym mowa w § 11 ust. 1 pkt 1 WU, za każdy dzień
opóźnienia w rozpoczęciu świadczenia Usługi utrzymania Systemu SEOD i/lub 0,1%
wynagrodzenia, o którym mowa w § 11 ust. 1 pkt 2 WU za każdy dzień opóźnienia
w
rozpoczęciu świadczenia Usługi utrzymania Środowiska szkoleniowo-testowego.
Odwołujący podtrzymał argumentację zawartą w lit a) powyżej i ponownie odesłał do
wspomnianej tam symulacji kar, a ponadto wskazał, że realizacja umowy przy tak wysokim
poziomie kar jest nieopłacalna.
Odwołujący podkreślił, że umowa w sprawie zamówienia publicznego,
tworzy
pomiędzy Zamawiającym i wykonawcą stosunek zobowiązaniowy, do którego
w
zakresie nie uregulowanym przepisami Pzp, mają zastosowanie przepisy Kc. Stanowi to
punkt wyjścia do przyjęcia, że normatywną podstawą postanowień w zakresie kar umownych
jest przepis art. 483 Kc.
Z uwagi na specyficzny charakter umowy w sprawie zamówienia publicznego należy
zgodzić się ze stanowiskiem Prezesa UZP wyrażonym w Raporcie Urzędu Zamówień
Publicznych, dotyczącym stosowania kar umownych w zamówieniach publicznych z marca
2018 r., że „bardzo ważne jest wyważenie interesów obu stron stosunku zobowiązaniowego
wynikającego z umowy w sprawie zamówienia publicznego. Z jednej strony zamawiający,
uwzględniając funkcje, jakie kary umowne mają realizować przy wykonywaniu przedsięwzięć
publicznych, powinni tak kształtować postanowienia umowne dotyczące tego zagadnienia,
aby
odpowiednio zabezpieczyć interes publiczny i właściwą realizację zamówienia
publicznego. Z
drugiej zaś strony powinność zamawiających do należytego zabezpieczenia
interesu publicznego nie może prowadzić do przerzucenia na wykonawców odpowiedzialności
za zdarzenia, które pozostają poza ich kontrolą, czyli na których powstanie nie mają oni
wpływu. Niedopuszczalne jest również kształtowanie wysokości kar w sposób całkowicie
dowolny, bez jakiegokolwiek racjonalnego powiązania z uszczerbkiem po stronie
zamawiającego. W tym kontekście kary umowne powinny być określone w wysokości
adekwatnej do ewentualnej szkody-
tak aby spełniały swoje funkcje, ale nie zniechęcały do
udziału w zamówieniach publicznych. (...) Zbyt represyjne reguły odpowiedzialności w karach
umownych mogą zniechęcać do składania ofert i mogą stanowić przyczynę małego
zainteresowania wykonawców ubieganiem się o uzyskanie zamówienia publicznego,
co
wpływa na konkurencyjność postępowań oraz niekiedy konieczność ich unieważnienia.
W
takim przypadku wykonawcy na etapie sformułowania warunków umownych mają pełne
prawo kwestionować czynności podjęte przez zamawiających jako naruszające zasadę
proporcjonalności udzielania zamówień publicznych, a przez to niezgodne z ustawą
Prawo
zamówień publicznych”.
Stanowisko Prezesa UZP znajduje potwierdzenie w orzecznictwie KIO
, w którym
podkreśla się, że „nie można akceptować takich mechanizmów, które pozbawią wykonawcy
przychodu z tytułu świadczonej usługi. Kara umowna powinna mieć wysokość, która będzie
odczuwalna w stopniu dyscyplinującym stronę umowy, ale nie w stopniu prowadzącym do
rażącego wzbogacenia jednej strony kosztem drugiej, a wręcz czyniącym niecelowym jej
wykonywanie” (wyrok KIO z 5 grudnia 2018 r., KIO 2574/18).
Nie można również pominąć faktu, że zasada swobody umów, o której mowa
w art. 353
1
Kc, a zgodnie z którą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny
według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze)
stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego, doznaje na gruncie przepisów Pzp
istotnego ograniczenia. Wynika to z uprawnienia i obowiązku Zamawiającego, wyrażonego
w art. 36 ust. 1 pkt 16 Pzp, do zawarcia w SIWZ is
totnych postanowień umownych.
W
konsekwencji, Zamawiający jest uprawniony do samodzielnie ukształtowania warunków
umowy, na których treść wykonawca nie ma żadnego wpływu. Nie oznacza to jednak,
że Zamawiający może kształtować warunki umowy w sposób całkowicie dowolny.
Zgodnie z orzecznictwem KIO z 20 listopada 2015 r., KIO 2399/15, czy z 6 czerwca 2018 r.,
KIO 980/18 i KIO 983/18, uprawnienie Zamawiającego do ustalenia warunków umowy nie ma
charakt
eru absolutnego, gdyż Zamawiający nie może swego prawa podmiotowego
nadużywać. Jest on ograniczony w szczególności treścią art. 353
1
Kc oraz dyrektywą
wynikającą z art. 5 Kc, zgodnie z którą nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był
sprzeczny ze
społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami
współżycia społecznego, a takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za
wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 kwietnia
2014 r. (III C
SK 178/13) wskazał, że dla stwierdzenia sprzeczności danego zachowania
z
zasadami współżycia społecznego znaczenie ma nie tylko treść, ale i zamierzony cel stron,
motywy działania danej strony, które mogą świadczyć o braku poszanowania dla interesów
partne
ra, naruszeniu zasad uczciwego obrotu rzetelnego postępowania, lojalności i zaufaniu
w stosunkach kontraktowych. W kontekście powyższego, w orzecznictwie KIO wskazuje się,
że obowiązkiem Zamawiającego jest określenie postanowień umowy w sprawie zamówienia
publicznego tak, aby cel zamówienia publicznego, tj. zaspokojenie określonych potrzeb
publicznych został osiągnięty. W swoim działaniu nie może jednak korzystać z prawa
absolutnego, oderwanego od przedmiotu zamówienia, sytuacji wykonawcy oraz ciążących na
nim obowiązków jako drugiej strony stosunku zobowiązaniowego z wykonawcą.
Podsumowując, zastrzegane w umowach o zamówienie publiczne kary umowne
powinny zmierzać do zabezpieczenia należytego wykonania umowy i pozostawać w związku
z zasadniczymi obowiązkami wykonawcy, wynikającymi z przedmiotu zamówienia. W ocenie
Odwołującego, postanowienia WU celu tego nie spełniają.
Ad 2 Zarzuty dotyczące § 14 ust. 2 WU
W ocenie Odwołującego waga naruszeń wskazana w § 14 ust. 2 lit. a-d WU nie jest
wystarczająca
dla
jednostronnego
rozwiązania
umowy
przez
Zamawiającego.
Wspomniane
postanowienia SIWZ rażąco uprzywilejowują Zamawiającego, przyznając mu
prawo wypowiedzenia umowy i naliczenia wysokiej kary umownej w razie nieznacznych
i
niezależnych od zawinienia wykonawcy naruszeń umowy, przy jednoczesnym braku
zastrzeżenia jakiegokolwiek prawa do rozwiązania umowy przez wykonawcę:
a)
w § 14 ust. 2 lit a) WU Zamawiający zastrzega sobie możliwość rozwiązania umowy
w
przypadku
dwukrotnego
niezachowania
czasu
usunięcia
Awarii
(zd
efiniowanej w Załączniku nr 3 b do SIWZ jako „incydent dotyczący
nieprawidłowego działania usług uniemożliwiający jednostkom Zamawiającego
czasowe lub trwałe korzystanie z usług składowych lub całego Systemu SEOD lub
Środowiska szkoleniowo-testowego”). Mając na uwadze fakt, że czas usunięcia
Awarii liczony jest w godzinach roboczych, tak sformułowana przesłanka umożliwia
Zamawiającemu wypowiedzenie Umowy (o znacznej wartości) również w przypadku
jeżeli wykonawca opóźni się dwukrotnie o jedną godzinę w sytuacji, w której
nieprawidłowo funkcjonuje jakaś niewielka część składowa Systemu,
mająca znaczenie drugorzędne z punktu widzenia funkcjonalności całego Systemu.
Należy też zwrócić uwagę, że Awarie w Systemie są wielokrotnie spowodowane
przyczynami niezależnymi od wykonawcy. Co więcej, zdarza się, że do usunięcia
Awarii wymagane jest współdziałanie Zamawiającego, niemożliwe do zapewnienia
w tak krótkim terminie. Przy tak skonstruowanych postanowieniach,
Zamawiający nie musi udowadniać, że nieterminowe wykonanie zobowiązania
nastąpiło na skutek okoliczności, za które wykonawca ponosi odpowiedzialność.
Ciężar dowodu braku odpowiedzialności za wskazane zdarzenie będzie
każdorazowo obciążał Wykonawcę.
b)
w § 14 ust. 2 lit b) WU, Zamawiający zastrzega sobie możliwość rozwiązania umowy
w przypadku czterokrotnego niezachowania czasu usunięcia Usterki (zdefiniowanej
w Załączniku nr 3 b do SIWZ jako „incydent dotyczący nieprawidłowego działania
usług inny niż Awaria krytyczna, tzn. niepowodujący niedostępności usług”).
P
onownie, mamy zatem sytuację w której niewielkie, nawet godzinne opóźnienia
w
usunięciu drobnego błędu w Systemie upoważniają Zamawiającego do
jednostronnego rozwiązania umowy i nałożenia wysokiej kary umownej;
c)
w § 14 ust. 2 lit c) WU Zamawiający zastrzega sobie możliwość rozwiązania umowy
w przypadku jeżeli czas usunięcia pojedynczej Awarii został przekroczony o 300%,
co
– mając na uwadze fakt, że chodzi o jednorazowy przypadek –
stanowi
niewspółmierne ryzyko dla wykonawcy w stosunku do rodzaju przewinienia;
d)
w § 14 ust. 2 lit b) WU, Zamawiający zastrzega sobie możliwość rozwiązania umowy
w przypadku jeżeli dostępność (SLA) nie została zachowana w co najmniej dwóch
następujących po sobie okresach rozliczeniowych. W ocenie Odwołującego,
postanowienie to jest nieprecyzyjne bowiem Zamawiający nie uszczegóławia co
należy rozumieć pod pojęciem niezachowania dostępności. Co więcej,
jeżeli Zamawiający utożsamia zachowanie dostępności z przestrzeganiem
terminów usuwania Awarii i Usterek, oznacza to, że możliwość wypowiedzenia
Umowy pojawi się również w sytuacji, w której w dwóch kolejnych miesiącach,
Wykonawca opóźni się o jedną godzinę z usunięciem błahej usterki.
Powyższe postanowienia zaburzają zasadę równowagi kontraktowej stron i stanowią
nadużycie pozycji Zamawiającego jako strony samodzielnie konstruującej przedmiotowy
stosunek prawny. Tymczasem, w doktrynie i orzecznictwie (przytoczonym w pkt ad. 1 powyżej)
podnosi się, iż ważną sferą zastosowania zasad współżycia społecznego jako granicy
swobody umów jest problematyka tzw. słuszności (sprawiedliwości) kontraktowej, rozumianej
jako równomierny rozkład uprawnień i obowiązków w stosunku prawnym czy też korzyści
i
ciężarów oraz szans i ryzyk związanych z powstaniem i realizacją tego stosunku. Tym samym
kwestionowane postanowienia naruszają art. 353
1
oaz art. 5 Kc w zw. z art. 139 ust. 1 Pzp.
Następnie, Odwołujący cofnął zarzuty dotyczące § 14 ust. 1 pkt 10 i ust. 2 lit. a-c WU.
Na rozprawie Odwołujący podtrzymał zarzuty odwołania w pozostałym zakresie i wniósł
o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z treści:
1.
Wstępnej kalkulacji ceny oferty i wyliczenia wysokości grożących wykonawcy
kar umownych
– dowód O1;
2.
Statystki zgłoszeń dotyczącej Awarii Krytycznych Systemu – dowód O2;
3.
Statystki zgłoszeń dotyczącej Usterek Systemu – dowód O3;
zastrzegając, że informacje w nich zawarte stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa,
na
potwierdzenie czego Odwołujący przedstawił odrębne pisemne uzasadnienie.
Zamawiający wniósł o oddalenie odwołania podkreślając, że Odwołujący jest w stanie
prawidłowo oszacować ryzyka związane z wykonaniem umowy, ponieważ był jednym
z
podmiotów świadczących dotychczas usługi stanowiące przedmiot zamówienia na rzecz
Zamawiającego. Podkreślił również odszkodowawczo-kompensacyjną rolę kar umownych
i
stwierdził, że nie mogą mieć one symbolicznej wysokości, zwłaszcza zważywszy na
rolę systemu, na którym mają być świadczone usługi dla sprawnego funkcjonowania
Zamawiającego.
Po przeprowadzeniu rozprawy Izba,
uwzględniając zgromadzony materiał
dowodowy omówiony w dalszej części uzasadnienia, jak również biorąc pod uwagę
oświadczenia i stanowiska Stron postępowania odwoławczego zawarte w odwołaniu,
a
także wyrażone ustnie na rozprawie i odnotowane w protokole, ustaliła i zważyła,
co
następuje.
Skład
orzekający
stwierdził,
że
Odwołujący
jest
legitymowany,
zgodnie z przepisem art.
179 ust. 1 Pzp, do wniesienia odwołania.
W pkt 1 sentencji wyroku
Izba, stosując odpowiednio przepis art. 187 ust. 8 zdanie
pierwsze Pz
p, umorzyła postępowanie odwoławcze w części obejmującej zarzuty odwołania,
które zostały wycofane przez Odwołującego.
W związku z podlegającymi rozpoznaniu zarzutami odwołania Izba dopuściła
i
przeprowadziła dowody z treści SIWZ z załącznikami oraz z dokumentów złożonych przez
Odwołującego na rozprawie. W oparciu o ten materiał dowodowy skład orzekający stwierdził,
że wynikający z odwołania stan faktyczny (brzmienie kwestionowanych postanowień SIWZ)
nie budzi wątpliwości, ergo nie wymaga odrębnego omówienia.
W związku z zarzutem dotyczącym kar umownych Izba ustaliła ponadto, że czas
usunięcia usterki/awarii określany ma być przez samych wykonawców w ofercie,
stanowiąc jedno z pozacenowych kryteriów oceny ofert o wadze 20%, punktowane według
zasad określonych w pkt 14.3 SIWZ. Maksymalny czas usunięcia Awarii krytycznej nie może
przekroczyć 8 godzin roboczych od przekazania zgłoszenia przez Zamawiającego, a Usterki
– 6 godzin roboczych.
Mianem Awarii krytycznej Zamawiający określił incydent dotyczący nieprawidłowego
działania usług uniemożliwiający jednostkom Zamawiającego czasowe lub trwałe korzystanie
z usług składowych lub całego Systemu SEOD lub Środowiska szkoleniowo-testowego.
Natomiast
pod pojęciem Usterki Zamawiający zdefiniował incydent dotyczący
nie
prawidłowego działania usług inny niż Awaria krytyczna, tzn. niepowodujący niedostępności
usług, w tym błędy w kodzie źródłowym, o ile nie skutkują Awarią krytyczną (zob. pkt 1.5
załącznika 3b do SIWZ).
Z kolei
w zakresie zarzutu dotyczącego przesłanki wypowiedzenia umowy określonej
w § 14 ust. 2 lit. d WU skład orzekający ustalił, że dostępność usług, do której referuje
wspomniana przesłanka wypowiedzenia ustalona została na poziomie 99%,
mierzonym w skali mies
iąca (argument z załącznika nr 3b do SIWZ, pkt 3, poz. 1 tabeli).
W tak ustalonym stanie faktycznym zarzuty odwołania nie zasługiwały na
uwzględnienie. Przystępując do uzasadnienia rozstrzygnięcia Izba zaznacza, że z uwagi na
objęcie informacji zawartych w dowodach O1-O3 tajemnicą przedsiębiorstwa, oparta na nich
argumentacja
przedstawiona
zostanie
z
poszanowaniem
niejawnego
charakteru
zastrzeżonych informacji.
Tytułem wprowadzenia do problematyki orzekania w przedmiocie postanowień
wzoru umowy w sprawie za
mówienia publicznego należy wskazać, że kwestie z nim związane
(np. naruszenie zasady swobody umów, nieekwiwalentność świadczeń) mogą być oceniane
jedynie hipotetycznie. W
zór taki reguluje bowiem prawa i obowiązki stron przyszłego stosunku
obligacyjnego, t
j. zamawiającego i wykonawcy, którego oferta zostanie wybrana w danym
postępowaniu i z którym, następnie, zawarta będzie umowa w sprawie zamówienia
publicznego na warunkach określonych przez zamawiającego we wzorze umowy.
W konsekwencji, wykonawcy
– chcąc wykazać wspomniane powyżej przykładowe naruszenia
– uciekają się do kreowania w odwołaniach pewnych hipotetycznych ryzyk, wskazując że
kwestionowane przez nich postanowienia wzoru umow
y albo ich nie przewidują,
albo
obarczają nimi w całości podmiot, który realizować będzie dane zamówienie publiczne.
Wskazywaną przez odwołujących podstawą prawną takich zarzutów jest przepis art. 353
1
K.c.,
statuujący jedną z podstawowych zasad stosunków obligacyjnych, jaką jest swoboda umów.
Zasada swobody umów na gruncie prawa zamówień publicznych doznaje –
jak wielokrotnie wskazywano w doktrynie i orzecznictwie
– szeregu ograniczeń,
wpływających nie tylko na pozycję wykonawcy (co zawsze eksponują odwołujący), ale również
samego zamawiającego.
Z jednej strony wykonawca jes
t bowiem, co do zasady (za wyjątkiem możliwości
składania wniosków o zmianę postanowień wzoru umowy w trybie art. 38 Pzp, bądź
skorzystania ze środka ochrony prawnej), pozbawiony wpływu na kształt umowy w sprawie
zamówienia publicznego, której wzór jest w istocie narzucany przez zamawiającego (w tym
kontekście umowa w sprawie zamówienia publicznego ma charakter adhezyjny).
Zaznaczyć przy tym należy, że dominująca pozycja jednej ze stron kontraktu (tu –
zamawiającego) nie jest jednak sprzeczna z ideą omawianej zasady, na co zwrócono uwagę
w orzecznictwie Sądu Najwyższego, m.in. w wyroku z 23 maja 2013 r., IV CSK 658/12,
z
którego wynika, że z wyrażonej w art. 353
1
K.c. zasady swobody umów wynika przyzwolenie
na faktyczną nierówność stron umowy, zatem – jak wskazano w uzasadnieniu tego orzeczenia
– „nieekwiwalentność sytuacji prawnej stron umowy nie wymaga więc, co do zasady,
istnienia
okoliczności, które by ją usprawiedliwiały, skoro stanowi ona wyraz woli stron”.
Wolę taką wykonawca wyraża przystępując do danego postępowania o udzielenie zamówienia
publicznego. Co więcej, uprzywilejowana pozycja zamawiającego podyktowana jest również
koniecznością zabezpieczenia jego interesu, jako podmiotu będącego dysponentem środków
publicznych, które muszą być wydatkowane zgodnie z zasadami określonymi w art. 44 ust. 3
ustawy o finansach publicznych.
Z drugiej jednak
strony odwołujący niejednokrotnie nie dostrzegają, że także
za
mawiający pozbawiony jest pełnej swobody kontraktowania. Nie może on bowiem zupełnie
dowolnie wybrać podmiotu, z którym zawarta zostanie umowa w sprawie zamówienia
publicznego, a ponadto zamawiający pozbawiony jest wpływu na określoną przez wykonawcę
wysok
ość wynagrodzenia, za jakie oferuje on wykonanie zamówienia publicznego (inaczej jest
w „klasycznych” stosunkach obligacyjnych, w których strony mogą przecież negocjować
wysokość wynagrodzenia za wykonanie umowy, którą zamierzają zawrzeć). W tym elemencie
(określeniu przez wykonawcę wysokości wynagrodzenia za realizację zamówienia
publicznego)
należy
upatrywać
instrumentu
niwelującego
dominującą
pozycję
zamawiającego. Jeżeli bowiem oczekiwania zamawiającego są wysokie (zarówno co do
samego świadczenia, jak i wynikających ze wzoru umowy warunków jego realizacji),
to w odpowiedzi wykonawca ma możliwość skalkulowania ceny oferty na odpowiednio
wysokim poziomie.
Przedstawione powyżej zapatrywania stanowiły zasadniczą podstawę oddalenia
odwołania.
Dodatkowo, w
zakresie zarzutu dotyczącego rażącego wygórowania kar umownych za
przekroczenie
zadeklarowanego
przez
wyko
nawcę
czasu
na
usunięcie
Awarii krytycznej/Usterki
(§ 14 ust. 1 pkt 2 i 3 WU) Izba za nieudowodnione uznała twierdzenie,
zgodnie z którym w pierwszym okresie realizacji umowy wykonawca będzie musiał zmierzyć
się ze zwiększoną liczbą incydentów, z uwagi na przerwę w świadczeniu na rzecz
Zamawiającego usług wsparcia. Zdaniem składu orzekającego Odwołujący, jako podmiot
uczestniczący w realizacji poprzednio obowiązującej umowy, miał możliwość przedstawienia
takich danych, zamiast czego ograniczył się do wskazania w dowodach O2-O3 na ogólną
liczbę awarii/usterek w okresie od 1 stycznia 2016 r. do 10 czerwca 2019 r.,
z
wyszczególnieniem incydentów za rok 2019 (awarie) i z okresu maj 2017 – marzec 2019
(usterki).
Nie
sposób
również
nie
zauważyć,
że
powyższa
okoliczność
(świadczenie tożsamych rodzajowo usług na rzecz Zamawiającego) stanowi źródło przewagi
Odwołującego nad innymi podmiotami, które przystąpią do Postępowania, bowiem daje mu
wiedzę chociażby o najczęściej pojawiających się rodzajach awarii/usterek i pozwala na
bardziej precyzyjne, niż w przypadku innych wykonawców, oszacowanie czasu niezbędnego
do ich usunięcia. Okoliczność ta stanowiła również podstawę uznania za niewiarygodny
dowodu O1
, w treści którego Odwołujący w istocie antycypował nienależyte wykonywanie
obowiązków w zakresie terminowego usuwania awarii i usterek.
W odniesieniu do kwestionowanej przesłanki wypowiedzenia umowy (§ 14 ust. 2 lit. d
WU), ocenianej w kontekście twierdzenia Odwołującego o oparciu jej o niejasne
sformułowania, skład orzekający uznał ponadto, że w kontekście precyzyjnego określenia
oczekiwanego poziomu jakości usług (załącznik 3b do SIWZ, pkt 3, poz. 1 tabeli),
prezent
owana w odwołaniu argumentacja nie mogła się ostać. W ocenie Izby Zamawiający
dokładnie opisał okoliczności uprawniające go do wypowiedzenia umowy i jakkolwiek można
spierać się, czy nie są one zbyt rygorystyczne, to jednak nie naruszają obowiązków
Zamawia
jącego wynikających z art. 29 ust. 1 Pzp. Nie jest również sprzeczna z przywołanymi
w podstawie prawnej tego zarzutu przepisami art. 353
1
i art. 5 Kc w zw. z art. 139 ust. 1 i art. 29
ust. 1 Pzp
okoliczność, że w pewnych sytuacjach przesłanka ta może zawierać się w innych
przewidzianych w § 14 WU przesłankach wypowiedzenia umowy.
Zważywszy na przedstawione zapatrywania Izba orzekła, jak w pkt 2 sentencji wyroku.
O
kosztach postępowania (pkt 3 sentencji wyroku) rozstrzygnięto stosownie do jego
wyniku, na podstawie art. 192 ust. 9 i 10 Pzp,
oraz w oparciu o przepisy § 5 ust. 4 w zw. z § 3
pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca 2010 r. w sprawie wysokości
i sposobu pobierania wpi
su od odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu
odwoławczym i sposobu ich rozliczania (Dz.U. z 2018 r., poz. 972 j.t.).
Przewodniczący: ……………………………………….
1.
Umarza postępowanie odwoławcze co do zarzutu naruszenia przez Zamawiającego
przepisów art. 484 § 2, art. 353
1
i art. 5 Kc w zw. z art. 139 ust. 1 i art. 29 ust. 1 Pzp
w
zakresie dotyczącym § 14 ust. 1 pkt 10 oraz zarzutu naruszenia art. 353
1
i art. 5 Kc w zw.
z art. 139 ust. 1 i art. 29 ust. 1 Pzp w zakresie dotyczącym § 14 ust. 2 lit. a-c wzoru umowy,
wobec ich cofnięcia.
2.
Oddala odwołanie w pozostałym zakresie
3.
Kosztami postępowania obciąża Odwołującego i zalicza w poczet kosztów postępowania
odwoławczego kwotę 15.000,00 zł (słownie: piętnaście tysięcy złotych 00/100) uiszczoną
przez Odwołującego tytułem wpisu od odwołania;
Stosownie do art. 198a i 198b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych
(Dz.U. z 2018 r., poz. 1986 j.t. ze zm.) na niniejszy wyrok
– w terminie 7 dni od dnia jego
doręczenia – przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej do
Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący: ……………………………………….
Sygn. akt KIO 961/19
Uzasadnienie
Zamawiający – Państwowa Inspekcja Pracy Główny Inspektorat Pracy w Warszawie –
prowadzi,
na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień
publicznych (Dz.U. z 2018 r., poz. 1986
j.t. ze zm.), zwanej dalej „Pzp”,
postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego pn.:
„Usługi utrzymania i rozwoju Systemu Elektronicznego Obiegu Dokumentów Państwowej
Inspekcji Pracy”, zwane dalej: „Postępowaniem”.
Wartość zamówienia przekracza kwoty określone w przepisach wykonawczych
wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 Pzp.
Ogłoszenie
o
zamówieniu
(dalej
„Ogłoszenie”)
zostało
opublikowane
w Dzienniku
Urzędowym Unii Europejskiej 15 maja 2019 r., pod nr 2019/S 093-225097.
15 maja 2019 r. Zamawiający zamieścił na stronie internetowej specyfikację istotnych
warunków zamówienia („SIWZ”), której postanowienia zostały zaskarżone odwołaniem
wniesionym do Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej (dalej „Izba” lub „KIO”) 27 maja br. przez
wykonawcę Netia S.A. z siedzibą w Warszawie (dalej „Odwołujący”) z zarzutami, że ich treść
narusza poniżej wskazane przepisy:
1. art. 48
4 § 2, art. 353
1
oraz art. 5 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r.
– Kodeks cywilny
(Dz.U. z 2018 r., poz. 1025 j.t. ze zm.
), zwanej dalej „Kc” w zw. art. 139 i art. 29 Pzp
przez zastrzeżenie w SIWZ – wzorze umowy, stanowiącym załącznik nr 7 do SIWZ
(dalej „WU”) klauzul obejmujących obowiązek uiszczania kar umownych,
określonych w:
a)
§ 14 ust. 1 pkt 2 WU;
b)
§ 14 ust. 1 pkt 3 WU;
c)
§ 14 ust. 1 pkt 10 WU;
w wysokości rażąco wysokiej względem sankcjonowanego naruszenia,
oderwanej
od wartości potencjalnej szkody Zamawiającego, co prowadzić może do
nieuzasadnionego wzbogacenia się Zamawiającego kosztem wykonawcy,
co w konsekwencji wykracza poza dopuszczalne granice swobody umów;
2. art. 353
1
, art. 5 Kc w zw. z art. 139 ust. 1 w zw. z art. 29 ust. 1 Pzp,
przez
zastrzeżenie w § 14 ust. 2 lit. a-d WU klauzul uprawniających Zamawiającego
do wypowiedzenia umowy (i nałożenia z tego tytułu kary umownej) w przypadku
nieznacznych i niezawinionych p
rzez wykonawcę naruszeń umowy, a tym samym
obarczających wykonawcę zbyt dużym ryzykiem poniesienia straty, co stanowi
nadużycie pozycji Zamawiającego jako strony konstruującej stosunek prawny
i wskazuje
na przekroczenie przez Zamawiającego granicy swobody umów,
a
ponadto opartych o niejasne przesłanki wypowiedzenia;
a w konsekwencji naruszenie
3.
art. 7 ust. 1 Pzp przez ukształtowanie postanowień umowy wskazanych w odwołaniu
w sposób naruszający zasadę proporcjonalności, w tym w szczególności
proporcjonalno
ści
przyjętych
sankcji
względem
chronionych
interesów
Zamawiającego.
Odwołujący wniósł o uwzględnienie odwołania i nakazanie Zamawiającemu
modyfikacji WU w ten sposób, że:
1.
§ 14 ust. 1 pkt 2 WU otrzyma brzmienie: „w kwocie 500 zł za każdą rozpoczętą
godzinę roboczą opóźnienia w usunięciu Awarii krytycznej w stosunku do terminu
określonego w § 5 ust 5”;
2.
§ 14 ust. 1 pkt 3 WU otrzyma brzmienie: „w kwocie 100 zł za każdą rozpoczętą
godzinę roboczą opóźnienia w usunięciu Usterki w stosunku do terminu określonego
w § 5 ust 6”;
3.
§ 14 ust. 1 pkt 10 WU otrzyma brzmienie: „0,05% wynagrodzenia, o którym mowa
w § 11 ust 1 pkt 1 Umowy, za każdy dzień zwłoki w rozpoczęciu świadczenia Usługi
utrzymania Systemu SEOD i/lub 0,05% wynagrodzenia, o którym mowa w § 11 ust
1 pkt 2
Umowy za każdy dzień zwłoki w rozpoczęciu świadczenia Usługi utrzymania
Środowiska szkoleniowo-testowego”;
4.
§ 14 ust. 2 wzoru umowy otrzyma brzmienie:
„2. Zamawiającemu przysługuje prawo do wypowiedzenia Umowy z zachowaniem
6-
miesięcznego okresu wypowiedzenia ze skutkiem na koniec miesiąca i żądania
zapłaty kary umownej, o której mowa w ust 1 pkt 12 w przypadku gdy:
a)
(wykreślony)
a ewentualnie (w razie nieuwzględnienia wniosku o nakazanie Zamawiającemu
zmiany tych postanowień przez ich wykreślenie) o nadanie mu następującego
brzmienia:
„czas usunięcia Awarii krytycznej w danym okresie rozliczeniowym został
niedochowany więcej niż 8 razy z wyłącznej winy Wykonawcy”
b)
(wykreślony)
a ewentualnie (w razie nieuwzględnienia wniosku o nakazanie Zamawiającemu
zmiany tych postanowień przez ich wykreślenie) o nadanie mu następującego
brzmienia:
„czas usunięcia Usterki w danym okresie rozliczeniowym został niedochowany
więcej niż 10 razy z wyłącznej winy Wykonawcy”
c)
(wykreślony)
a ewentualnie (w razie nieuwz
ględnienia wniosku o nakazanie Zamawiającemu
zmiany tych postanowień poprzez ich wykreślenie) o nadanie mu następującego
brzmienia:
„czas usunięcia pojedynczej Awarii Krytycznej został przekroczony o 500%
w
stosunku do terminu określonego w § 5 ust 5 zdanie 1 z wyłącznej winy
Wykonawcy”
d)
(wykreślony)
e)
opóźnienie w uruchomieniu Środowiska szkoleniowo-testowego przekroczy
o
30 dni termin wskazany w § 3 ust 2;
f)
jeżeli opóźnienie w wykonaniu danego zlecenia obejmującego realizację
Usługi rozwoju przekracza 100% czasu realizacji danego Zlecenia;
g)
jeżeli 2 razy zostały wykonane nienależycie lub nie zostały wykonane
Zlecenia;
h)
jeżeli Wykonawca został postawiony w stan likwidacji”.
Odwołujący
podkreślił,
że
posiada
interes
we
wniesieniu
odwołania.
Wskazane w odwołaniu okoliczności uniemożliwiają Odwołującemu złożeniu ważnej
i
konkurencyjnej oferty w Postępowaniu. W konsekwencji, Odwołujący może ponieść szkodę
polegającą na utracie korzyści związanych z uzyskaniem zamówienia. Odwołujący wskazał
również na utrwaloną w praktyce orzeczniczej funkcję reklamacyjną i sygnalizacyjną,
mającą na celu zapewnienie, aby Postępowanie było prowadzone zgodnie z przepisami Pzp.
Uzasadniając zarzuty odwołania Odwołujący wskazał na następujące okoliczności
faktyczne i prawne.
Ad 1 Zarzuty dotyczące § 14 ust. 1 WU
a)
w zakresie § 14 ust. 1 pkt 2 WU
Zgodnie z § 14 ust 1 pkt 2 WU, wykonawca zobowiązany jest do zapłaty kary umownej
w wysokości 4.000 zł za każdą rozpoczętą godzinę roboczą opóźnienia w usunięciu
Awarii kry
tycznej w stosunku do terminu określonego w § 5 ust. 5 WU (liczonego w godzinach
roboczych).
W ocenie Odwołującego, kary umowne przewidziane przez Zamawiającego, z dużym
prawdopodobieństwem mogą powodować, że Odwołujący utraci cały zysk z realizacji umowy.
Potwierdzają to sporządzone przez Odwołującego wyliczenia kar w postaci symulacji
naliczenia kar przy uwzględnieniu proponowanego w ofercie Odwołującego czasu usunięcia
Awarii liczonego w godzinach i miesięcznego wynagrodzenia ryczałtowego za świadczenie
usług utrzymania, których przedstawienie Odwołujący zapowiedział na rozprawie.
Co więcej, obciążenie wykonawcy tak wysokimi karami jest nieadekwatne do wagi
naruszeń, ponieważ wykonawca często nie ma wpływu na pojawienie się Awarii,
charakter awarii oraz c
zęstotliwość ich wystąpienia. Powoduje to w konsekwencji, że poziom
kar umownych, przewidzianych przez Zamawiającego zamiast funkcji kompensacyjnej jest
rodzajem represji względem wykonawcy. Tak ukształtowane kary umowne naruszają zasadę
proporcjonalności, o której mowa w art. 7 Pzp przyjętych sankcji względem chronionych
interesów Zamawiającego.
Odwołujący zwrócił również uwagę, że kara umowna została przewidziana za
opóźnienie, a nie za zwłokę, co powoduje, że dochodząc kary umownej w sytuacji opisanej
w
tym postanowieniu, Zamawiający nie musi udowadniać, że nieterminowe wykonanie
zobowiązania nastąpiło na skutek okoliczności, za które wykonawca ponosi odpowiedzialność.
Ciężar dowodu braku odpowiedzialności za wskazane zdarzenie będzie każdorazowo obciążał
wykonawcę.
b)
w zakresie § 14 ust. 1 pkt 3 WU
Zgodnie z § 14 ust. 1 pkt 2 WU wykonawca zobowiązany jest do zapłaty kary umownej
w wysokości 1.000 zł za każdą rozpoczętą godzinę roboczą opóźnienia w usunięciu Usterki
w
stosunku do terminu określonego w § 5 ust. 6 WU (liczonego w godzinach roboczych).
Odwołujący podtrzymał argumentację zawartą w lit. a) powyżej, powołując się na
symulację kar w odniesieniu do Usterek i wskazał dodatkowo, że biorąc pod uwagę
częstotliwość usterek pojawiających się często z przyczyn niezależnych od Odwołującego,
realizacja umowy przy tak wysokim poziomie kar jest nieopłacalna.
c)
w zakresie § 14 ust. 1 pkt 10 WU
Zgodnie z § 14 ust. 1 pkt 10 WU wykonawca zobowiązany jest do zapłaty kary umownej
w wysokości 0,1 % wynagrodzenia, o którym mowa w § 11 ust. 1 pkt 1 WU, za każdy dzień
opóźnienia w rozpoczęciu świadczenia Usługi utrzymania Systemu SEOD i/lub 0,1%
wynagrodzenia, o którym mowa w § 11 ust. 1 pkt 2 WU za każdy dzień opóźnienia
w
rozpoczęciu świadczenia Usługi utrzymania Środowiska szkoleniowo-testowego.
Odwołujący podtrzymał argumentację zawartą w lit a) powyżej i ponownie odesłał do
wspomnianej tam symulacji kar, a ponadto wskazał, że realizacja umowy przy tak wysokim
poziomie kar jest nieopłacalna.
Odwołujący podkreślił, że umowa w sprawie zamówienia publicznego,
tworzy
pomiędzy Zamawiającym i wykonawcą stosunek zobowiązaniowy, do którego
w
zakresie nie uregulowanym przepisami Pzp, mają zastosowanie przepisy Kc. Stanowi to
punkt wyjścia do przyjęcia, że normatywną podstawą postanowień w zakresie kar umownych
jest przepis art. 483 Kc.
Z uwagi na specyficzny charakter umowy w sprawie zamówienia publicznego należy
zgodzić się ze stanowiskiem Prezesa UZP wyrażonym w Raporcie Urzędu Zamówień
Publicznych, dotyczącym stosowania kar umownych w zamówieniach publicznych z marca
2018 r., że „bardzo ważne jest wyważenie interesów obu stron stosunku zobowiązaniowego
wynikającego z umowy w sprawie zamówienia publicznego. Z jednej strony zamawiający,
uwzględniając funkcje, jakie kary umowne mają realizować przy wykonywaniu przedsięwzięć
publicznych, powinni tak kształtować postanowienia umowne dotyczące tego zagadnienia,
aby
odpowiednio zabezpieczyć interes publiczny i właściwą realizację zamówienia
publicznego. Z
drugiej zaś strony powinność zamawiających do należytego zabezpieczenia
interesu publicznego nie może prowadzić do przerzucenia na wykonawców odpowiedzialności
za zdarzenia, które pozostają poza ich kontrolą, czyli na których powstanie nie mają oni
wpływu. Niedopuszczalne jest również kształtowanie wysokości kar w sposób całkowicie
dowolny, bez jakiegokolwiek racjonalnego powiązania z uszczerbkiem po stronie
zamawiającego. W tym kontekście kary umowne powinny być określone w wysokości
adekwatnej do ewentualnej szkody-
tak aby spełniały swoje funkcje, ale nie zniechęcały do
udziału w zamówieniach publicznych. (...) Zbyt represyjne reguły odpowiedzialności w karach
umownych mogą zniechęcać do składania ofert i mogą stanowić przyczynę małego
zainteresowania wykonawców ubieganiem się o uzyskanie zamówienia publicznego,
co
wpływa na konkurencyjność postępowań oraz niekiedy konieczność ich unieważnienia.
W
takim przypadku wykonawcy na etapie sformułowania warunków umownych mają pełne
prawo kwestionować czynności podjęte przez zamawiających jako naruszające zasadę
proporcjonalności udzielania zamówień publicznych, a przez to niezgodne z ustawą
Prawo
zamówień publicznych”.
Stanowisko Prezesa UZP znajduje potwierdzenie w orzecznictwie KIO
, w którym
podkreśla się, że „nie można akceptować takich mechanizmów, które pozbawią wykonawcy
przychodu z tytułu świadczonej usługi. Kara umowna powinna mieć wysokość, która będzie
odczuwalna w stopniu dyscyplinującym stronę umowy, ale nie w stopniu prowadzącym do
rażącego wzbogacenia jednej strony kosztem drugiej, a wręcz czyniącym niecelowym jej
wykonywanie” (wyrok KIO z 5 grudnia 2018 r., KIO 2574/18).
Nie można również pominąć faktu, że zasada swobody umów, o której mowa
w art. 353
1
Kc, a zgodnie z którą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny
według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze)
stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego, doznaje na gruncie przepisów Pzp
istotnego ograniczenia. Wynika to z uprawnienia i obowiązku Zamawiającego, wyrażonego
w art. 36 ust. 1 pkt 16 Pzp, do zawarcia w SIWZ is
totnych postanowień umownych.
W
konsekwencji, Zamawiający jest uprawniony do samodzielnie ukształtowania warunków
umowy, na których treść wykonawca nie ma żadnego wpływu. Nie oznacza to jednak,
że Zamawiający może kształtować warunki umowy w sposób całkowicie dowolny.
Zgodnie z orzecznictwem KIO z 20 listopada 2015 r., KIO 2399/15, czy z 6 czerwca 2018 r.,
KIO 980/18 i KIO 983/18, uprawnienie Zamawiającego do ustalenia warunków umowy nie ma
charakt
eru absolutnego, gdyż Zamawiający nie może swego prawa podmiotowego
nadużywać. Jest on ograniczony w szczególności treścią art. 353
1
Kc oraz dyrektywą
wynikającą z art. 5 Kc, zgodnie z którą nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był
sprzeczny ze
społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami
współżycia społecznego, a takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za
wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 kwietnia
2014 r. (III C
SK 178/13) wskazał, że dla stwierdzenia sprzeczności danego zachowania
z
zasadami współżycia społecznego znaczenie ma nie tylko treść, ale i zamierzony cel stron,
motywy działania danej strony, które mogą świadczyć o braku poszanowania dla interesów
partne
ra, naruszeniu zasad uczciwego obrotu rzetelnego postępowania, lojalności i zaufaniu
w stosunkach kontraktowych. W kontekście powyższego, w orzecznictwie KIO wskazuje się,
że obowiązkiem Zamawiającego jest określenie postanowień umowy w sprawie zamówienia
publicznego tak, aby cel zamówienia publicznego, tj. zaspokojenie określonych potrzeb
publicznych został osiągnięty. W swoim działaniu nie może jednak korzystać z prawa
absolutnego, oderwanego od przedmiotu zamówienia, sytuacji wykonawcy oraz ciążących na
nim obowiązków jako drugiej strony stosunku zobowiązaniowego z wykonawcą.
Podsumowując, zastrzegane w umowach o zamówienie publiczne kary umowne
powinny zmierzać do zabezpieczenia należytego wykonania umowy i pozostawać w związku
z zasadniczymi obowiązkami wykonawcy, wynikającymi z przedmiotu zamówienia. W ocenie
Odwołującego, postanowienia WU celu tego nie spełniają.
Ad 2 Zarzuty dotyczące § 14 ust. 2 WU
W ocenie Odwołującego waga naruszeń wskazana w § 14 ust. 2 lit. a-d WU nie jest
wystarczająca
dla
jednostronnego
rozwiązania
umowy
przez
Zamawiającego.
Wspomniane
postanowienia SIWZ rażąco uprzywilejowują Zamawiającego, przyznając mu
prawo wypowiedzenia umowy i naliczenia wysokiej kary umownej w razie nieznacznych
i
niezależnych od zawinienia wykonawcy naruszeń umowy, przy jednoczesnym braku
zastrzeżenia jakiegokolwiek prawa do rozwiązania umowy przez wykonawcę:
a)
w § 14 ust. 2 lit a) WU Zamawiający zastrzega sobie możliwość rozwiązania umowy
w
przypadku
dwukrotnego
niezachowania
czasu
usunięcia
Awarii
(zd
efiniowanej w Załączniku nr 3 b do SIWZ jako „incydent dotyczący
nieprawidłowego działania usług uniemożliwiający jednostkom Zamawiającego
czasowe lub trwałe korzystanie z usług składowych lub całego Systemu SEOD lub
Środowiska szkoleniowo-testowego”). Mając na uwadze fakt, że czas usunięcia
Awarii liczony jest w godzinach roboczych, tak sformułowana przesłanka umożliwia
Zamawiającemu wypowiedzenie Umowy (o znacznej wartości) również w przypadku
jeżeli wykonawca opóźni się dwukrotnie o jedną godzinę w sytuacji, w której
nieprawidłowo funkcjonuje jakaś niewielka część składowa Systemu,
mająca znaczenie drugorzędne z punktu widzenia funkcjonalności całego Systemu.
Należy też zwrócić uwagę, że Awarie w Systemie są wielokrotnie spowodowane
przyczynami niezależnymi od wykonawcy. Co więcej, zdarza się, że do usunięcia
Awarii wymagane jest współdziałanie Zamawiającego, niemożliwe do zapewnienia
w tak krótkim terminie. Przy tak skonstruowanych postanowieniach,
Zamawiający nie musi udowadniać, że nieterminowe wykonanie zobowiązania
nastąpiło na skutek okoliczności, za które wykonawca ponosi odpowiedzialność.
Ciężar dowodu braku odpowiedzialności za wskazane zdarzenie będzie
każdorazowo obciążał Wykonawcę.
b)
w § 14 ust. 2 lit b) WU, Zamawiający zastrzega sobie możliwość rozwiązania umowy
w przypadku czterokrotnego niezachowania czasu usunięcia Usterki (zdefiniowanej
w Załączniku nr 3 b do SIWZ jako „incydent dotyczący nieprawidłowego działania
usług inny niż Awaria krytyczna, tzn. niepowodujący niedostępności usług”).
P
onownie, mamy zatem sytuację w której niewielkie, nawet godzinne opóźnienia
w
usunięciu drobnego błędu w Systemie upoważniają Zamawiającego do
jednostronnego rozwiązania umowy i nałożenia wysokiej kary umownej;
c)
w § 14 ust. 2 lit c) WU Zamawiający zastrzega sobie możliwość rozwiązania umowy
w przypadku jeżeli czas usunięcia pojedynczej Awarii został przekroczony o 300%,
co
– mając na uwadze fakt, że chodzi o jednorazowy przypadek –
stanowi
niewspółmierne ryzyko dla wykonawcy w stosunku do rodzaju przewinienia;
d)
w § 14 ust. 2 lit b) WU, Zamawiający zastrzega sobie możliwość rozwiązania umowy
w przypadku jeżeli dostępność (SLA) nie została zachowana w co najmniej dwóch
następujących po sobie okresach rozliczeniowych. W ocenie Odwołującego,
postanowienie to jest nieprecyzyjne bowiem Zamawiający nie uszczegóławia co
należy rozumieć pod pojęciem niezachowania dostępności. Co więcej,
jeżeli Zamawiający utożsamia zachowanie dostępności z przestrzeganiem
terminów usuwania Awarii i Usterek, oznacza to, że możliwość wypowiedzenia
Umowy pojawi się również w sytuacji, w której w dwóch kolejnych miesiącach,
Wykonawca opóźni się o jedną godzinę z usunięciem błahej usterki.
Powyższe postanowienia zaburzają zasadę równowagi kontraktowej stron i stanowią
nadużycie pozycji Zamawiającego jako strony samodzielnie konstruującej przedmiotowy
stosunek prawny. Tymczasem, w doktrynie i orzecznictwie (przytoczonym w pkt ad. 1 powyżej)
podnosi się, iż ważną sferą zastosowania zasad współżycia społecznego jako granicy
swobody umów jest problematyka tzw. słuszności (sprawiedliwości) kontraktowej, rozumianej
jako równomierny rozkład uprawnień i obowiązków w stosunku prawnym czy też korzyści
i
ciężarów oraz szans i ryzyk związanych z powstaniem i realizacją tego stosunku. Tym samym
kwestionowane postanowienia naruszają art. 353
1
oaz art. 5 Kc w zw. z art. 139 ust. 1 Pzp.
Następnie, Odwołujący cofnął zarzuty dotyczące § 14 ust. 1 pkt 10 i ust. 2 lit. a-c WU.
Na rozprawie Odwołujący podtrzymał zarzuty odwołania w pozostałym zakresie i wniósł
o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z treści:
1.
Wstępnej kalkulacji ceny oferty i wyliczenia wysokości grożących wykonawcy
kar umownych
– dowód O1;
2.
Statystki zgłoszeń dotyczącej Awarii Krytycznych Systemu – dowód O2;
3.
Statystki zgłoszeń dotyczącej Usterek Systemu – dowód O3;
zastrzegając, że informacje w nich zawarte stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa,
na
potwierdzenie czego Odwołujący przedstawił odrębne pisemne uzasadnienie.
Zamawiający wniósł o oddalenie odwołania podkreślając, że Odwołujący jest w stanie
prawidłowo oszacować ryzyka związane z wykonaniem umowy, ponieważ był jednym
z
podmiotów świadczących dotychczas usługi stanowiące przedmiot zamówienia na rzecz
Zamawiającego. Podkreślił również odszkodowawczo-kompensacyjną rolę kar umownych
i
stwierdził, że nie mogą mieć one symbolicznej wysokości, zwłaszcza zważywszy na
rolę systemu, na którym mają być świadczone usługi dla sprawnego funkcjonowania
Zamawiającego.
Po przeprowadzeniu rozprawy Izba,
uwzględniając zgromadzony materiał
dowodowy omówiony w dalszej części uzasadnienia, jak również biorąc pod uwagę
oświadczenia i stanowiska Stron postępowania odwoławczego zawarte w odwołaniu,
a
także wyrażone ustnie na rozprawie i odnotowane w protokole, ustaliła i zważyła,
co
następuje.
Skład
orzekający
stwierdził,
że
Odwołujący
jest
legitymowany,
zgodnie z przepisem art.
179 ust. 1 Pzp, do wniesienia odwołania.
W pkt 1 sentencji wyroku
Izba, stosując odpowiednio przepis art. 187 ust. 8 zdanie
pierwsze Pz
p, umorzyła postępowanie odwoławcze w części obejmującej zarzuty odwołania,
które zostały wycofane przez Odwołującego.
W związku z podlegającymi rozpoznaniu zarzutami odwołania Izba dopuściła
i
przeprowadziła dowody z treści SIWZ z załącznikami oraz z dokumentów złożonych przez
Odwołującego na rozprawie. W oparciu o ten materiał dowodowy skład orzekający stwierdził,
że wynikający z odwołania stan faktyczny (brzmienie kwestionowanych postanowień SIWZ)
nie budzi wątpliwości, ergo nie wymaga odrębnego omówienia.
W związku z zarzutem dotyczącym kar umownych Izba ustaliła ponadto, że czas
usunięcia usterki/awarii określany ma być przez samych wykonawców w ofercie,
stanowiąc jedno z pozacenowych kryteriów oceny ofert o wadze 20%, punktowane według
zasad określonych w pkt 14.3 SIWZ. Maksymalny czas usunięcia Awarii krytycznej nie może
przekroczyć 8 godzin roboczych od przekazania zgłoszenia przez Zamawiającego, a Usterki
– 6 godzin roboczych.
Mianem Awarii krytycznej Zamawiający określił incydent dotyczący nieprawidłowego
działania usług uniemożliwiający jednostkom Zamawiającego czasowe lub trwałe korzystanie
z usług składowych lub całego Systemu SEOD lub Środowiska szkoleniowo-testowego.
Natomiast
pod pojęciem Usterki Zamawiający zdefiniował incydent dotyczący
nie
prawidłowego działania usług inny niż Awaria krytyczna, tzn. niepowodujący niedostępności
usług, w tym błędy w kodzie źródłowym, o ile nie skutkują Awarią krytyczną (zob. pkt 1.5
załącznika 3b do SIWZ).
Z kolei
w zakresie zarzutu dotyczącego przesłanki wypowiedzenia umowy określonej
w § 14 ust. 2 lit. d WU skład orzekający ustalił, że dostępność usług, do której referuje
wspomniana przesłanka wypowiedzenia ustalona została na poziomie 99%,
mierzonym w skali mies
iąca (argument z załącznika nr 3b do SIWZ, pkt 3, poz. 1 tabeli).
W tak ustalonym stanie faktycznym zarzuty odwołania nie zasługiwały na
uwzględnienie. Przystępując do uzasadnienia rozstrzygnięcia Izba zaznacza, że z uwagi na
objęcie informacji zawartych w dowodach O1-O3 tajemnicą przedsiębiorstwa, oparta na nich
argumentacja
przedstawiona
zostanie
z
poszanowaniem
niejawnego
charakteru
zastrzeżonych informacji.
Tytułem wprowadzenia do problematyki orzekania w przedmiocie postanowień
wzoru umowy w sprawie za
mówienia publicznego należy wskazać, że kwestie z nim związane
(np. naruszenie zasady swobody umów, nieekwiwalentność świadczeń) mogą być oceniane
jedynie hipotetycznie. W
zór taki reguluje bowiem prawa i obowiązki stron przyszłego stosunku
obligacyjnego, t
j. zamawiającego i wykonawcy, którego oferta zostanie wybrana w danym
postępowaniu i z którym, następnie, zawarta będzie umowa w sprawie zamówienia
publicznego na warunkach określonych przez zamawiającego we wzorze umowy.
W konsekwencji, wykonawcy
– chcąc wykazać wspomniane powyżej przykładowe naruszenia
– uciekają się do kreowania w odwołaniach pewnych hipotetycznych ryzyk, wskazując że
kwestionowane przez nich postanowienia wzoru umow
y albo ich nie przewidują,
albo
obarczają nimi w całości podmiot, który realizować będzie dane zamówienie publiczne.
Wskazywaną przez odwołujących podstawą prawną takich zarzutów jest przepis art. 353
1
K.c.,
statuujący jedną z podstawowych zasad stosunków obligacyjnych, jaką jest swoboda umów.
Zasada swobody umów na gruncie prawa zamówień publicznych doznaje –
jak wielokrotnie wskazywano w doktrynie i orzecznictwie
– szeregu ograniczeń,
wpływających nie tylko na pozycję wykonawcy (co zawsze eksponują odwołujący), ale również
samego zamawiającego.
Z jednej strony wykonawca jes
t bowiem, co do zasady (za wyjątkiem możliwości
składania wniosków o zmianę postanowień wzoru umowy w trybie art. 38 Pzp, bądź
skorzystania ze środka ochrony prawnej), pozbawiony wpływu na kształt umowy w sprawie
zamówienia publicznego, której wzór jest w istocie narzucany przez zamawiającego (w tym
kontekście umowa w sprawie zamówienia publicznego ma charakter adhezyjny).
Zaznaczyć przy tym należy, że dominująca pozycja jednej ze stron kontraktu (tu –
zamawiającego) nie jest jednak sprzeczna z ideą omawianej zasady, na co zwrócono uwagę
w orzecznictwie Sądu Najwyższego, m.in. w wyroku z 23 maja 2013 r., IV CSK 658/12,
z
którego wynika, że z wyrażonej w art. 353
1
K.c. zasady swobody umów wynika przyzwolenie
na faktyczną nierówność stron umowy, zatem – jak wskazano w uzasadnieniu tego orzeczenia
– „nieekwiwalentność sytuacji prawnej stron umowy nie wymaga więc, co do zasady,
istnienia
okoliczności, które by ją usprawiedliwiały, skoro stanowi ona wyraz woli stron”.
Wolę taką wykonawca wyraża przystępując do danego postępowania o udzielenie zamówienia
publicznego. Co więcej, uprzywilejowana pozycja zamawiającego podyktowana jest również
koniecznością zabezpieczenia jego interesu, jako podmiotu będącego dysponentem środków
publicznych, które muszą być wydatkowane zgodnie z zasadami określonymi w art. 44 ust. 3
ustawy o finansach publicznych.
Z drugiej jednak
strony odwołujący niejednokrotnie nie dostrzegają, że także
za
mawiający pozbawiony jest pełnej swobody kontraktowania. Nie może on bowiem zupełnie
dowolnie wybrać podmiotu, z którym zawarta zostanie umowa w sprawie zamówienia
publicznego, a ponadto zamawiający pozbawiony jest wpływu na określoną przez wykonawcę
wysok
ość wynagrodzenia, za jakie oferuje on wykonanie zamówienia publicznego (inaczej jest
w „klasycznych” stosunkach obligacyjnych, w których strony mogą przecież negocjować
wysokość wynagrodzenia za wykonanie umowy, którą zamierzają zawrzeć). W tym elemencie
(określeniu przez wykonawcę wysokości wynagrodzenia za realizację zamówienia
publicznego)
należy
upatrywać
instrumentu
niwelującego
dominującą
pozycję
zamawiającego. Jeżeli bowiem oczekiwania zamawiającego są wysokie (zarówno co do
samego świadczenia, jak i wynikających ze wzoru umowy warunków jego realizacji),
to w odpowiedzi wykonawca ma możliwość skalkulowania ceny oferty na odpowiednio
wysokim poziomie.
Przedstawione powyżej zapatrywania stanowiły zasadniczą podstawę oddalenia
odwołania.
Dodatkowo, w
zakresie zarzutu dotyczącego rażącego wygórowania kar umownych za
przekroczenie
zadeklarowanego
przez
wyko
nawcę
czasu
na
usunięcie
Awarii krytycznej/Usterki
(§ 14 ust. 1 pkt 2 i 3 WU) Izba za nieudowodnione uznała twierdzenie,
zgodnie z którym w pierwszym okresie realizacji umowy wykonawca będzie musiał zmierzyć
się ze zwiększoną liczbą incydentów, z uwagi na przerwę w świadczeniu na rzecz
Zamawiającego usług wsparcia. Zdaniem składu orzekającego Odwołujący, jako podmiot
uczestniczący w realizacji poprzednio obowiązującej umowy, miał możliwość przedstawienia
takich danych, zamiast czego ograniczył się do wskazania w dowodach O2-O3 na ogólną
liczbę awarii/usterek w okresie od 1 stycznia 2016 r. do 10 czerwca 2019 r.,
z
wyszczególnieniem incydentów za rok 2019 (awarie) i z okresu maj 2017 – marzec 2019
(usterki).
Nie
sposób
również
nie
zauważyć,
że
powyższa
okoliczność
(świadczenie tożsamych rodzajowo usług na rzecz Zamawiającego) stanowi źródło przewagi
Odwołującego nad innymi podmiotami, które przystąpią do Postępowania, bowiem daje mu
wiedzę chociażby o najczęściej pojawiających się rodzajach awarii/usterek i pozwala na
bardziej precyzyjne, niż w przypadku innych wykonawców, oszacowanie czasu niezbędnego
do ich usunięcia. Okoliczność ta stanowiła również podstawę uznania za niewiarygodny
dowodu O1
, w treści którego Odwołujący w istocie antycypował nienależyte wykonywanie
obowiązków w zakresie terminowego usuwania awarii i usterek.
W odniesieniu do kwestionowanej przesłanki wypowiedzenia umowy (§ 14 ust. 2 lit. d
WU), ocenianej w kontekście twierdzenia Odwołującego o oparciu jej o niejasne
sformułowania, skład orzekający uznał ponadto, że w kontekście precyzyjnego określenia
oczekiwanego poziomu jakości usług (załącznik 3b do SIWZ, pkt 3, poz. 1 tabeli),
prezent
owana w odwołaniu argumentacja nie mogła się ostać. W ocenie Izby Zamawiający
dokładnie opisał okoliczności uprawniające go do wypowiedzenia umowy i jakkolwiek można
spierać się, czy nie są one zbyt rygorystyczne, to jednak nie naruszają obowiązków
Zamawia
jącego wynikających z art. 29 ust. 1 Pzp. Nie jest również sprzeczna z przywołanymi
w podstawie prawnej tego zarzutu przepisami art. 353
1
i art. 5 Kc w zw. z art. 139 ust. 1 i art. 29
ust. 1 Pzp
okoliczność, że w pewnych sytuacjach przesłanka ta może zawierać się w innych
przewidzianych w § 14 WU przesłankach wypowiedzenia umowy.
Zważywszy na przedstawione zapatrywania Izba orzekła, jak w pkt 2 sentencji wyroku.
O
kosztach postępowania (pkt 3 sentencji wyroku) rozstrzygnięto stosownie do jego
wyniku, na podstawie art. 192 ust. 9 i 10 Pzp,
oraz w oparciu o przepisy § 5 ust. 4 w zw. z § 3
pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca 2010 r. w sprawie wysokości
i sposobu pobierania wpi
su od odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu
odwoławczym i sposobu ich rozliczania (Dz.U. z 2018 r., poz. 972 j.t.).
Przewodniczący: ……………………………………….
Wcześniejsze orzeczenia:
- Sygn. akt KIO 783/19 z dnia 2019-07-01
- Sygn. akt KIO 951/19 z dnia 2019-06-24
- Sygn. akt KIO 956/19 z dnia 2019-06-18
- Sygn. akt KIO 918/19, KIO 976/19, KIO 984/19 z dnia 2019-06-17
- Sygn. akt KIO 959/19 z dnia 2019-06-14
