rodzaj: WYROK
data dokumentu: 2010-02-25
rok: 2010
data dokumentu: 2010-02-25
rok: 2010
sygnatury akt.:
KIO/UZP 182/10
KIO/UZP 182/10
Komisja w składzie:
Przewodniczący: Anna Packo Członkowie: Jolanta Markowska, Renata Tubisz Protokolant: Przemysław Śpiewak
Przewodniczący: Anna Packo Członkowie: Jolanta Markowska, Renata Tubisz Protokolant: Przemysław Śpiewak
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 lutego 2010 r. w Warszawie
odwołania wniesionego przez
Mirosława Flisa prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Biuro
Detektywistyczne Mirosław Flis ul. Kolorowa 24 lok. 47, 20-802 Lublin
od rozstrzygnięcia przez zamawiającego:
Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Lublinie Sp. z o.o.
Al. J. Piłsudskiego 15, 20-407 Lublin
protestu z dnia 22 stycznia 2010 r.
odwołania wniesionego przez
Mirosława Flisa prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Biuro
Detektywistyczne Mirosław Flis ul. Kolorowa 24 lok. 47, 20-802 Lublin
od rozstrzygnięcia przez zamawiającego:
Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Lublinie Sp. z o.o.
Al. J. Piłsudskiego 15, 20-407 Lublin
protestu z dnia 22 stycznia 2010 r.
orzeka:
1.
oddala odwołanie,
2.
kosztami postępowania obciąża Mirosława Flisa prowadzącego
działalność gospodarczą pod nazwą Biuro Detektywistyczne Mirosław
Flis ul. Kolorowa 24 lok. 47, 20-802 Lublin i nakazuje:
1)
zaliczyć na rzecz Urzędu Zamówień Publicznych koszty w wysokości
4 444 zł 00 gr (słownie: cztery tysiące czterysta czterdzieści cztery
KIO/UZP 182/10
złote zero groszy) z kwoty wpisu uiszczonego przez Mirosława Flisa
prowadzącego
działalność
gospodarczą
pod
nazwą
Biuro
Detektywistyczne Mirosław Flis ul. Kolorowa 24 lok. 47, 20-802
Lublin,
2)
dokonać zwrotu kwoty 10 556 zł 00 gr (słownie: dziesięć tysięcy
pięćset pięćdziesiąt sześć złotych zero groszy) z rachunku dochodów
własnych Urzędu Zamówień Publicznych na rzecz Mirosława Flisa
prowadzącego
działalność
gospodarczą
pod
nazwą
Biuro
Detektywistyczne Mirosław Flis ul. Kolorowa 24 lok. 47, 20-802
Lublin.
U z a s a d n i e n i e
Zamawiający prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego
na „ochronę obiektów MPWiK Sp. z o.o. w Lublinie przez 36 miesięcy” na
podstawie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych
w trybie negocjacji bez ogłoszenia. Zaproszenie do negocjacji zostało
skierowane do wykonawców 23 września 2009 r. Wartość zamówienia wynosi
3.300.000 zł, tj. 851.151,63 euro, przekracza więc tzw. progi unijne.
W postępowaniu złożono 5 ofert.
13 stycznia 2010 r. Zamawiający przekazał wykonawcom informację
o wyniku postępowania. 22 stycznia 2010 r. Odwołujący wniósł protest
zarzucając Zamawiającemu zaniechanie weryfikacji sposobu obliczenia ceny
w celu ustalenia, czy złożone oferty nie zawierają rażąco niskiej ceny
w stosunku do przedmiotu zamówienia, o której mowa w art. 90 ust. 1
ustawy Prawo zamówień publicznych, co może prowadzić do wyboru oferty
najkorzystniejszej obarczonego wadą, gdyż oferta ta, oraz inne oferty, mogą
podlegać odrzuceniu na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo
zamówień publicznych. Zamawiający oddalił ten protest 27 stycznia 2010 r.
Od tego rozstrzygnięcia 5 lutego 2010 r. Odwołujący wniósł odwołanie do
Prezesa
Urzędu
Zamówień
Publicznych
zarzucając
Zamawiającemu
naruszenie
KIO/UZP 182/10
1. art. 7 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych poprzez niezgodne
z jej przepisami badanie i ocenę ofert, w sposób naruszający zasadę równego
traktowania
wykonawców,
z
korzystniejszym
traktowaniem
innych
wykonawców, co może prowadzić do powstania szkody po stronie
Zamawiającego w związku z możliwym nienależytym wykonaniem usługi
stanowiącej przedmiot postępowania,
2. art. 90 ustawy Prawo zamówień publicznych poprzez jego niezastosowanie
i zaniechanie weryfikacji sposobu obliczenia ceny w celu ustalenia, czy
złożone oferty nie zawierają rażąco niskiej ceny w stosunku do przedmiotu
zamówienia, co może prowadzić do naruszenia art. 91 ust. 1 ustawy Prawo
zamówień publicznych, czyli wyboru oferty najkorzystniejszej, który może
być obarczony wadą uniemożliwiającą zawarcie ważnej umowy, gdyż oferta
najkorzystniejsza oraz inne mogą podlegać odrzuceniu na podstawie art. 89
ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo zamówień publicznych
i wniósł o uwzględnienie protestu w całości i nakazanie unieważnienia
podjętej decyzji o wyborze oferty najkorzystniejszej, nakazanie wykonania
czynności opisanych w art. 90 ustawy Prawo zamówień publicznych
i nakazanie dokonania ponownej oceny ofert i wybór oferty najkorzystniejszej
zgodnie z Prawem zamówień publicznych oraz obciążenie Zamawiającego
kwotą kosztów postępowania odwoławczego.
Zdaniem Odwołującego odstąpienie przez Zamawiającego od powyższych
czynności prowadzi do naruszenia naczelnych zasad i sposobu udzielania
zamówień publicznych, przez co pozbawia go możliwości uzyskania
przedmiotowego zamówienia. Błędem Zamawiającego jest założenie, iż
zastosowanie ceny ryczałtowej zwalnia go z rzetelnej analizy oferty i dbałości
o późniejszą prawidłowość realizacji zamówienia, a także samodzielne
i autorytatywne założenie, iż każda niska cena jest wynikiem konkurencji
i nie jest negatywnym zachowaniem cenotwórczym bez zbadania tej materii,
przy pomocy narzędzi wskazanych w ustawie Prawo zamówień publicznych.
Art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo zamówień publicznych stanowi, iż
Zamawiający odrzuca ofertę, jeżeli zawiera ona rażąco niską cenę
w stosunku do przedmiotu zamówienia. Zamawiający, dokonując badania
ofert w celu ustalenia, czy nie ma do czynienia z ceną rażąco niską, powinien
KIO/UZP 182/10
cenę podaną w ofercie przez wykonawcę odnieść w pierwszej kolejności do
ustalonej przez siebie wartości zamówienia, a następnie do cen innych ofert.
W prowadzonym postępowaniu Zamawiający podał, iż na sfinansowanie
zamówienia zamierza przeznaczyć kwotę ponad 4.000.000 złotych,
a otrzymał oferty o cenach: Konsorcjum firm z grupy G4S – 2 162 005,92 zł,
Konsorcjum IMPEL/ALTEST – 2 261 880,00 zł, Solid 2.230.257,60 zł,
Ekotrade
2 503 000,00 zł, Mirosław Flis 3 877 071,48 zł. Otrzymując
oferty z tak dużymi dysproporcjami w stosunku do wartości szacowanej oraz
podanej podczas otwarcia ofert, Zamawiający nie może zrezygnować
z procedury opisanej w art. 90 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych.
Zgodnie z tym przepisem Zamawiający obowiązany jest w celu ustalenia, czy
oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia,
zwrócić się do wykonawcy o udzielenie w określonym terminie wyjaśnień
dotyczących elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny
i o szczegółowe wyjaśnienie powodów zaproponowania określonej ceny, co do
której postawiono zarzut rażąco niskiej. Przepis ten dotyczy każdej ceny
podanej w ofercie, bez względu na to, czy jest ryczałtowa, czy kosztorysowa,
bowiem każda cena powinna być ustalona w sposób rzetelny i gwarantujący
prawidłowe wykonanie zamówienia. W ocenie Odwołującego istniejąca
różnica cen uzasadnia żądanie wyjaśnień od co najmniej trzech wykonawców
w zakresie skalkulowania ceny i elementów, które miały na to wpływ.
Faktem jest, iż wymieniony przepis nie wymienia procentowo wskaźnika
różnicy pomiędzy ceną najwyższą i najniższą, po przekroczeniu którego
Zamawiający dopiero wszczyna postępowanie wyjaśniające, jednak powinien
on mieć wątpliwości co do faktu, czy cena oferty wybranej nie jest rażąco
niską, skoro stanowi ok. 53% wartości, której oczekiwał.
Ustawa nie precyzuje pojęcia rażąco niskiej ceny, jednakże za ofertę z rażąco
niską ceną można uznać ofertę z ceną niewiarygodną, znacząco odbiegającą
od cen przyjętych na rynku, wskazującą na fakt realizacji zamówienia
poniżej kosztów realizacji usługi. Z definicji słownikowej wynika, iż „rażący”,
to dający się łatwo stwierdzić, wyraźny, oczywisty, niewątpliwy, bezsporny.
A zatem oferta podlega odrzuceniu, o ile zawiera cenę wyraźnie i w oczywisty,
bezsporny sposób zaniżoną w stosunku do przedmiotu zamówienia.
KIO/UZP 182/10
Ceną rażąco niską będzie zatem cena znacząco odbiegająca od cen
rynkowych przyjętych dla danego przedmiotu zamówienia, wskazująca na
fakt realizacji zamówienia poniżej kosztów wytworzenia usługi. Przyczyną
wyraźnie niższej ceny od innych ofert może być albo świadome działanie
wykonawcy albo nierzetelność kalkulacji wykonawcy. Prawdopodobnie
w niniejszym postępowaniu mamy do czynienia z taką sytuacją. Łatwo to
stwierdzić, gdy weźmiemy pod uwagę choćby tylko jeden czynnik
cenotwórczy, jakim jest wartość pracy związanej z realizacją zamówienia
z uwzględnieniem oczekiwanej liczby kadry podstawowych pracowników
ochrony potrzebną do miesięcznej realizacji usługi opisanej w specyfikacji
istotnych warunków zamówienia oraz szacunkowego ich wynagrodzenia, np.
co najmniej na poziomie minimalnego miesięcznego wynagrodzenia
zakreślonego ustawowo. Szacunkowo należy przyjąć, iż konieczność realizacji
usługi przez co najmniej 38 pracowników ochrony i poziom obecnie
obowiązującego minimalnego wynagrodzenia wraz ze składkami ZUS po
stronie pracodawcy, dodatkami za godziny nocne i urlopy zgodnie
z kodeksem pracy, powoduje konieczność zabezpieczenia w budżecie
inwestycji co najmniej kwoty 2.408.189,90 zł (koszty osobowe brutto ze
składkami ZUS przeznaczone przez oferenta lub pozostałe po potrąceniu
kosztów stałych to kwota 1.726.997,40 zł), tymczasem wartość netto oferty
wybranej to kwota tylko 1.772.136 zł, czyli niższa od tych kosztów o co
najmniej 636.054 zł. Usługa nie może być realizowana przy pomocy
mniejszej liczby licencjonowanych pracowników, gdyż taki zakres ochrony
został podany w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Dodatkowo,
poza kosztami osobowymi, wykonawca musi realizować co najmniej 1.500
km przejazdów, co w okresie 36 miesięcy daje kwotę ok. 45 000 zł (wg
ustawowego przelicznika za przejechany kilometr), ponieść koszt środków
łączności, paralizatorów wzmocnionych, umundurowania pracowników,
systemu kontroli pracy, monitoringu kasy, sporządzenia planu ochrony
i gotowości pojazdu patrolowego, zakupu samochodu terenowego i wyjazdów
awaryjnych. Ponadto nie uwzględniono zmieniającego się okresowo poziomu
najniższego wynagrodzenia, którego zastosowanie jest obligatoryjne, a także
ewentualnych kosztów zwolnień lekarskich. Kalkulacje te wskazują na
KIO/UZP 182/10
realizację usługi poniżej jej kosztów. Przy tym błędne jest założenie, iż żaden
z pracowników nie uzyskuje wyższego wynagrodzenia niż minimalne (np.
kadra kierownicza), a wykonawcy zrezygnowali z uzyskania choćby
minimalnego zysku. Nie jest możliwe więc, aby przy zaoferowanej cenie
wykonać zamówienie zgodnie z postanowieniami specyfikacji istotnych
warunków zamówienia.
W rozstrzygnięciu protestu Zamawiający samodzielnie i lakonicznie
podsumował, iż cena jest zgodna z rzeczywistymi warunkami rynkowymi.
Niesłusznie stoi też na stanowisku, iż uzyskanie trzech ofert o zbliżonych
cenach jest na tyle istotne, iż nie można mówić o rażąco niskiej cenie ofert.
Słusznym jest założenie, iż uczestnictwo w postępowaniu wywołuje
konkurencję pomiędzy wykonawcami, jednak granice tej konkurencji
wyznacza opłacalność realizacji zamówienia.
Zamawiający stwierdził, iż art. 90 ust. 1 ustawy Prawo zamówień
publicznych zobowiązuje go do wszczęcia procedury wyjaśniającej, jeżeli
poweźmie on uzasadnione wątpliwości dotyczące ceny oferty i nie nakłada
żadnych warunków, kiedy postępowanie takie może być zasadnie
zainicjowane, zatem pozostaje to w sferze decyzji Zamawiającego opartej na
dokumentacji postępowania oraz znajomości relacji cen rynkowych,
natomiast nie stosuje się go z automatu do oferty najtańszej. Konieczność
żądania wyjaśnień wynikająca z arytmetycznego porównania szacunkowej
wartości zamówienia z ceną oferty najtańszej, jak również z cenami innych
ofert, nie znajduje uzasadnienia w przepisach ustawy Prawo zamówień
publicznych, ponieważ przepisy te nie wskazują, jaki poziom różnicy miałby
kreować obowiązek Zamawiającego do zażądania wyjaśnień. Zdaniem
Zamawiającego miernikiem porównania cen ofertowych powinna być
w zależności od konkretnych, indywidualnych okoliczności postępowania:
wartość szacunkowa zamówienia ustalona przez Zamawiającego powiększona
o podatek od towarów i usług, ceny innych ofert złożonych w danym
postępowaniu oraz ceny rynkowe przedmiotu objętego zamówieniem.
W niniejszym postępowaniu Zamawiający określił wartość zamówienia z
należytą starannością zgodnie z art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo zamówień
KIO/UZP 182/10
publicznych m.in. na podstawie wartości usług świadczonych przez
dotychczasowego wykonawcę i w ten sposób oszacowaną kwotę zamierzał
przeznaczyć na realizację przedmiotu zamówienia. Kwoty szacunkowej
zamówienia nie można jednak utożsamiać z ceną, jaką Zamawiający
zamierza uzyskać od wykonawcy w wyniku prowadzonego postępowania,
bowiem jego celem jest wyłonienie wykonawcy mogącego świadczyć usługi za
niższą, zgodną z rzeczywistymi warunkami rynkowymi cenę. Nie można
zatem uważać, iż różnica między szacowaną wartością zamówienia
a najtańszą ofertą bądź grupą zbliżonych cenowo ofert, upoważnia do
zarzucania Zamawiającemu wyboru oferty zawierającej rażąco niską cenę. Za
ofertę z rażąco niską ceną należy uznać ofertę z ceną niewiarygodną,
nierealistyczną w porównaniu do cen rynkowych podobnych zamówień, tj.
cenę wskazującą na fakt wykonania zamówienia poniżej kosztów
wytworzenia przedmiotu zamówienia. Punktem odniesienia dla oceny, czy
cena jest rażąco niska, jest przedmiot zamówienia i jego wartość. Nie oznacza
to jednak, że każda oferta z ceną niższą od wartości zamówienia powiększoną
o
VAT
zawiera
rażąco
niską
cenę.
Drugim
przyjętym
w orzecznictwie i praktyce punktem odniesienia są ceny zaoferowane przez
innych wykonawców w danym postępowaniu. Ceny ofert w niniejszym
postępowaniu wynosiły od 2.162.005,92 do 3.877.071,48 zł (po poprawieniu
oczywistej omyłki rachunkowej), jednak ceny trzech najtańszych ofert wahały
się w przedziale od 2.162.005,92 do 2.261.880,00 zł. Również cena oferty
wykonawcy wykluczonego z postępowania (2.503.440,00 zł po poprawieniu
oczywistej omyłki pisarskiej) była zbliżona wartością do grupy najtańszych
ofert. Można zatem stwierdzić, iż różnica w cenie, w grupie czterech
najtańszych z pięciu złożonych ofert nie jest na tyle istotna, aby można było
mówić o rażącej różnicy, a tym samym o rażąco niskiej cenie oferty. Poziom
rozbieżności zaoferowanych cen i ich rozkład nie uzasadnia żądania od
wykonawcy, który zaoferował w tym postępowaniu najniższą cenę, jak
również od innych wykonawców, wyjaśnień w trybie art. 90 ustawy Prawo
zamówień publicznych. Różnice takie nie są niczym innym, jak konkurencją
i nie można ich zakwalifikować jako negatywnego zachowania cenotwórczego.
Wezwanie do złożenia wyjaśnień na okoliczność zaoferowania rażąco niskiej
KIO/UZP 182/10
ceny musiałoby dotyczyć więc trzech lub czterech z pięciu wykonawców,
którzy złożyli oferty.
Zamawiający dokonując oceny ofert uwzględnił również specyfikę przedmiotu
zamówienia oraz bieżące trendy na rynku usług ochroniarskich, na którym
wykonawcy agresywnie konkurują o zamówienia, a w konsekwencji
proponują dużo niższe ceny, niż wynika to z szacunków Zamawiającego.
W związku z powyższym Zamawiający nie miał podstaw do wystąpienia do
wykonawców o udzielenie wyjaśnień dotyczących elementów ceny mających
wpływ na wysokość oferty, a tym samym oceniając oferty i dokonując wyboru
oferty najkorzystniejszej nie uchybił przepisom prawa.
Najkorzystniejsza oferta została wybrana na podstawie kryteriów oceny ofert
określonych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia, zatem
Zamawiający nie naruszył art. 91 ust. 1 ustawy Prawo zamówień
publicznych. Argumentacja Odwołującego nie pozwala również na uznanie
zarzutu dotyczącego prowadzenia postępowania bez zapewnienia uczciwej
konkurencji oraz bez równego traktowania wykonawców.
Na podstawie stanu faktycznego ustalonego na podstawie dokumentacji
postępowania, treści protestu, jego rozstrzygnięcia, odwołania, przystąpień,
a także oświadczeń Stron i Przystępującego oraz dokumentów złożonych
podczas rozprawy Izba ustaliła i zważyła, co następuje: odwołanie nie
zasługuje na uwzględnienie.
Na wstępie Izba stwierdziła, iż stan faktyczny jest niesporny, a opinie
i argumenty Stron dotyczące definicji, przesłanek i sposobów badania, czy
cena jest ceną rażąco niską, są zbieżne, a przy tym odzwierciedlają poglądy
przyjęte w orzecznictwie i praktyce. Poglądy te są zgodne ze stanowiskiem
Izby, przy tym zostały wyczerpująco przytoczone powyżej, zatem zbędne jest
ich powielanie przez Izbę w niniejszej części wyroku. Kwestią sporną
w niniejszym postępowaniu jest to, w jaki sposób wskazane teorie powinny
przekładać się na działania Zamawiającego.
KIO/UZP 182/10
Strony zgodnie wskazały na trzy elementy pozwalające podjąć podejrzenia co
do zbyt niskiego poziomu oferowanych cen: wartość szacunkową
zamówienia, ceny złożonych ofert oraz sytuację na rynku.
Przy tym, co podkreślił Zamawiający, ceny trzech spornych ofert są ze sobą
bardzo zbieżne: 2.162.005,92 zł, 2.230.257,60 zł i 2.261.880 zł. Nawet
czwarta cenowo oferta nie odbiega od nich w sposób wyraźny, gdyż opiewa
na kwotę 2.503.000,00 zł. Jedynie oferta Odwołującego znacząco różni się od
wszystkich tych ofert. Zatem w niniejszym postępowaniu nie wystąpiła
przesłanka rozbieżności cen złożonych ofert. Wręcz przeciwnie – na co
również zwrócił uwagę Zamawiający, sytuacja ta uprawdopodabnia
poprawność obliczonych cen. Z kolei, na co powołał się Odwołujący podczas
rozprawy, nie ma żadnych dowodów na to, iż oferty z takimi cenami zostały
złożone w celu zablokowania Odwołującemu dostępu do rynku.
Odwołujący co prawda przedstawił w odwołaniu i podczas rozprawy
częściową kalkulację kosztów, jednak jest ona zbyt pobieżna, by Izba mogła
na niej oprzeć swoje rozstrzygnięcie.
W odniesieniu do kolejnego ze wskazanych powyżej elementów – pomimo
powoływania się na sytuację na rynku, żadna ze Stron nie podała
konkretnych informacji o cenach „rynkowych”, zatem również ta okoliczność
nie może stanowić podstawy rozstrzygnięcia.
Natomiast co do ustalonej przez Zamawiającego wartości zamówienia
(3.300.000 złotych netto), wskazał on, iż podstawą jej ustalenia był przepis
art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo zamówień publicznych, zgodnie z którym
oparł się on nie na cenach rynkowych lub przewidywanym wynagrodzeniu
wykonawcy, lecz na łącznej wartości usług wykonanych w przeszłości, które
to usługi świadczył Odwołujący, a których cena była dość wysoka.
Zamawiający oświadczył też, iż wartość ta była odmienna (wyższa) od
oczekiwanej ceny ofert w niniejszym postępowaniu. Natomiast podana przed
otwarciem ofert kwota, którą zamierzał przeznaczyć na realizację
zamówienia, była determinowana obliczoną wartością zamówienia.
Tym samym, jak wynika z oświadczenia Zamawiającego i sposobu ustalenia
wartości zamówień powtarzających się okresowo opisanego w art. 34 ust. 1
pkt 1 ustawy Prawo zamówień publicznych, wartość ta, jakkolwiek formalnie
KIO/UZP 182/10
obliczona w sposób poprawny, nie musiała się pokrywać z przewidywanym
w niniejszym postępowaniu wynagrodzeniem wykonawcy, o którym mowa
w art. 32 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych. Zatem również
ostatnia ze wskazanych podstaw do negowania cen ofert, nie znalazła
potwierdzenia.
Oczywiście, niezależnie od opisanych powyższych przesłanek, Zamawiający
ma prawo, w oparciu o art. 90 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych,
zbadać wysokość cen w każdej sytuacji, w której poweźmie podejrzenie co do
możliwości zastosowania przez jednego lub większą liczbę wykonawców ceny
rażąco niskiej.
Skoro jednak Zamawiający w niniejszym postępowaniu takich wątpliwości
nie powziął, to na Odwołującym, zarzucającym mu takie niezgodne z prawem
zaniechanie, zgodnie z art. 6 kodeksu cywilnego, jako stronie wywodzącej
skutki prawne z danego faktu, spoczywa ciężar jego udowodnienia, czego
Odwołujący nie uczynił.
W związku z powyższym Izba orzekła jak w sentencji.
O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 191
ust. 6 i 7 ustawy Prawo zamówień publicznych, czyli stosownie do wyniku
postępowania, zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Prezesa Rady
Ministrów z dnia 9 lipca 2007 r. w sprawie wysokości oraz sposobu
pobierania wpisu od odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu
odwoławczym i sposobu ich rozliczania (Dz. U. Nr 128, poz. 886 z późn. zm.).
Izba nie przyznała Zamawiającemu kosztów wynagrodzenia pełnomocnika ze
względu na nieprzedstawienie rachunków, które są wymagane ww.
przepisem rozporządzenia.
KIO/UZP 182/10
Stosownie do art. 194 i 195 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo
zamówień publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655 z późn. zm.)
na niniejszy wyrok – w terminie 7 dni od dnia jego doręczenia – przysługuje
skarga za pośrednictwem Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych do Sądu
Okręgowego w Lublinie.
Przewodniczący:
………………………………
Członkowie:
………………………………
………………………………
1.
oddala odwołanie,
2.
kosztami postępowania obciąża Mirosława Flisa prowadzącego
działalność gospodarczą pod nazwą Biuro Detektywistyczne Mirosław
Flis ul. Kolorowa 24 lok. 47, 20-802 Lublin i nakazuje:
1)
zaliczyć na rzecz Urzędu Zamówień Publicznych koszty w wysokości
4 444 zł 00 gr (słownie: cztery tysiące czterysta czterdzieści cztery
KIO/UZP 182/10
złote zero groszy) z kwoty wpisu uiszczonego przez Mirosława Flisa
prowadzącego
działalność
gospodarczą
pod
nazwą
Biuro
Detektywistyczne Mirosław Flis ul. Kolorowa 24 lok. 47, 20-802
Lublin,
2)
dokonać zwrotu kwoty 10 556 zł 00 gr (słownie: dziesięć tysięcy
pięćset pięćdziesiąt sześć złotych zero groszy) z rachunku dochodów
własnych Urzędu Zamówień Publicznych na rzecz Mirosława Flisa
prowadzącego
działalność
gospodarczą
pod
nazwą
Biuro
Detektywistyczne Mirosław Flis ul. Kolorowa 24 lok. 47, 20-802
Lublin.
U z a s a d n i e n i e
Zamawiający prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego
na „ochronę obiektów MPWiK Sp. z o.o. w Lublinie przez 36 miesięcy” na
podstawie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych
w trybie negocjacji bez ogłoszenia. Zaproszenie do negocjacji zostało
skierowane do wykonawców 23 września 2009 r. Wartość zamówienia wynosi
3.300.000 zł, tj. 851.151,63 euro, przekracza więc tzw. progi unijne.
W postępowaniu złożono 5 ofert.
13 stycznia 2010 r. Zamawiający przekazał wykonawcom informację
o wyniku postępowania. 22 stycznia 2010 r. Odwołujący wniósł protest
zarzucając Zamawiającemu zaniechanie weryfikacji sposobu obliczenia ceny
w celu ustalenia, czy złożone oferty nie zawierają rażąco niskiej ceny
w stosunku do przedmiotu zamówienia, o której mowa w art. 90 ust. 1
ustawy Prawo zamówień publicznych, co może prowadzić do wyboru oferty
najkorzystniejszej obarczonego wadą, gdyż oferta ta, oraz inne oferty, mogą
podlegać odrzuceniu na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo
zamówień publicznych. Zamawiający oddalił ten protest 27 stycznia 2010 r.
Od tego rozstrzygnięcia 5 lutego 2010 r. Odwołujący wniósł odwołanie do
Prezesa
Urzędu
Zamówień
Publicznych
zarzucając
Zamawiającemu
naruszenie
KIO/UZP 182/10
1. art. 7 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych poprzez niezgodne
z jej przepisami badanie i ocenę ofert, w sposób naruszający zasadę równego
traktowania
wykonawców,
z
korzystniejszym
traktowaniem
innych
wykonawców, co może prowadzić do powstania szkody po stronie
Zamawiającego w związku z możliwym nienależytym wykonaniem usługi
stanowiącej przedmiot postępowania,
2. art. 90 ustawy Prawo zamówień publicznych poprzez jego niezastosowanie
i zaniechanie weryfikacji sposobu obliczenia ceny w celu ustalenia, czy
złożone oferty nie zawierają rażąco niskiej ceny w stosunku do przedmiotu
zamówienia, co może prowadzić do naruszenia art. 91 ust. 1 ustawy Prawo
zamówień publicznych, czyli wyboru oferty najkorzystniejszej, który może
być obarczony wadą uniemożliwiającą zawarcie ważnej umowy, gdyż oferta
najkorzystniejsza oraz inne mogą podlegać odrzuceniu na podstawie art. 89
ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo zamówień publicznych
i wniósł o uwzględnienie protestu w całości i nakazanie unieważnienia
podjętej decyzji o wyborze oferty najkorzystniejszej, nakazanie wykonania
czynności opisanych w art. 90 ustawy Prawo zamówień publicznych
i nakazanie dokonania ponownej oceny ofert i wybór oferty najkorzystniejszej
zgodnie z Prawem zamówień publicznych oraz obciążenie Zamawiającego
kwotą kosztów postępowania odwoławczego.
Zdaniem Odwołującego odstąpienie przez Zamawiającego od powyższych
czynności prowadzi do naruszenia naczelnych zasad i sposobu udzielania
zamówień publicznych, przez co pozbawia go możliwości uzyskania
przedmiotowego zamówienia. Błędem Zamawiającego jest założenie, iż
zastosowanie ceny ryczałtowej zwalnia go z rzetelnej analizy oferty i dbałości
o późniejszą prawidłowość realizacji zamówienia, a także samodzielne
i autorytatywne założenie, iż każda niska cena jest wynikiem konkurencji
i nie jest negatywnym zachowaniem cenotwórczym bez zbadania tej materii,
przy pomocy narzędzi wskazanych w ustawie Prawo zamówień publicznych.
Art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo zamówień publicznych stanowi, iż
Zamawiający odrzuca ofertę, jeżeli zawiera ona rażąco niską cenę
w stosunku do przedmiotu zamówienia. Zamawiający, dokonując badania
ofert w celu ustalenia, czy nie ma do czynienia z ceną rażąco niską, powinien
KIO/UZP 182/10
cenę podaną w ofercie przez wykonawcę odnieść w pierwszej kolejności do
ustalonej przez siebie wartości zamówienia, a następnie do cen innych ofert.
W prowadzonym postępowaniu Zamawiający podał, iż na sfinansowanie
zamówienia zamierza przeznaczyć kwotę ponad 4.000.000 złotych,
a otrzymał oferty o cenach: Konsorcjum firm z grupy G4S – 2 162 005,92 zł,
Konsorcjum IMPEL/ALTEST – 2 261 880,00 zł, Solid 2.230.257,60 zł,
Ekotrade
2 503 000,00 zł, Mirosław Flis 3 877 071,48 zł. Otrzymując
oferty z tak dużymi dysproporcjami w stosunku do wartości szacowanej oraz
podanej podczas otwarcia ofert, Zamawiający nie może zrezygnować
z procedury opisanej w art. 90 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych.
Zgodnie z tym przepisem Zamawiający obowiązany jest w celu ustalenia, czy
oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia,
zwrócić się do wykonawcy o udzielenie w określonym terminie wyjaśnień
dotyczących elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny
i o szczegółowe wyjaśnienie powodów zaproponowania określonej ceny, co do
której postawiono zarzut rażąco niskiej. Przepis ten dotyczy każdej ceny
podanej w ofercie, bez względu na to, czy jest ryczałtowa, czy kosztorysowa,
bowiem każda cena powinna być ustalona w sposób rzetelny i gwarantujący
prawidłowe wykonanie zamówienia. W ocenie Odwołującego istniejąca
różnica cen uzasadnia żądanie wyjaśnień od co najmniej trzech wykonawców
w zakresie skalkulowania ceny i elementów, które miały na to wpływ.
Faktem jest, iż wymieniony przepis nie wymienia procentowo wskaźnika
różnicy pomiędzy ceną najwyższą i najniższą, po przekroczeniu którego
Zamawiający dopiero wszczyna postępowanie wyjaśniające, jednak powinien
on mieć wątpliwości co do faktu, czy cena oferty wybranej nie jest rażąco
niską, skoro stanowi ok. 53% wartości, której oczekiwał.
Ustawa nie precyzuje pojęcia rażąco niskiej ceny, jednakże za ofertę z rażąco
niską ceną można uznać ofertę z ceną niewiarygodną, znacząco odbiegającą
od cen przyjętych na rynku, wskazującą na fakt realizacji zamówienia
poniżej kosztów realizacji usługi. Z definicji słownikowej wynika, iż „rażący”,
to dający się łatwo stwierdzić, wyraźny, oczywisty, niewątpliwy, bezsporny.
A zatem oferta podlega odrzuceniu, o ile zawiera cenę wyraźnie i w oczywisty,
bezsporny sposób zaniżoną w stosunku do przedmiotu zamówienia.
KIO/UZP 182/10
Ceną rażąco niską będzie zatem cena znacząco odbiegająca od cen
rynkowych przyjętych dla danego przedmiotu zamówienia, wskazująca na
fakt realizacji zamówienia poniżej kosztów wytworzenia usługi. Przyczyną
wyraźnie niższej ceny od innych ofert może być albo świadome działanie
wykonawcy albo nierzetelność kalkulacji wykonawcy. Prawdopodobnie
w niniejszym postępowaniu mamy do czynienia z taką sytuacją. Łatwo to
stwierdzić, gdy weźmiemy pod uwagę choćby tylko jeden czynnik
cenotwórczy, jakim jest wartość pracy związanej z realizacją zamówienia
z uwzględnieniem oczekiwanej liczby kadry podstawowych pracowników
ochrony potrzebną do miesięcznej realizacji usługi opisanej w specyfikacji
istotnych warunków zamówienia oraz szacunkowego ich wynagrodzenia, np.
co najmniej na poziomie minimalnego miesięcznego wynagrodzenia
zakreślonego ustawowo. Szacunkowo należy przyjąć, iż konieczność realizacji
usługi przez co najmniej 38 pracowników ochrony i poziom obecnie
obowiązującego minimalnego wynagrodzenia wraz ze składkami ZUS po
stronie pracodawcy, dodatkami za godziny nocne i urlopy zgodnie
z kodeksem pracy, powoduje konieczność zabezpieczenia w budżecie
inwestycji co najmniej kwoty 2.408.189,90 zł (koszty osobowe brutto ze
składkami ZUS przeznaczone przez oferenta lub pozostałe po potrąceniu
kosztów stałych to kwota 1.726.997,40 zł), tymczasem wartość netto oferty
wybranej to kwota tylko 1.772.136 zł, czyli niższa od tych kosztów o co
najmniej 636.054 zł. Usługa nie może być realizowana przy pomocy
mniejszej liczby licencjonowanych pracowników, gdyż taki zakres ochrony
został podany w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Dodatkowo,
poza kosztami osobowymi, wykonawca musi realizować co najmniej 1.500
km przejazdów, co w okresie 36 miesięcy daje kwotę ok. 45 000 zł (wg
ustawowego przelicznika za przejechany kilometr), ponieść koszt środków
łączności, paralizatorów wzmocnionych, umundurowania pracowników,
systemu kontroli pracy, monitoringu kasy, sporządzenia planu ochrony
i gotowości pojazdu patrolowego, zakupu samochodu terenowego i wyjazdów
awaryjnych. Ponadto nie uwzględniono zmieniającego się okresowo poziomu
najniższego wynagrodzenia, którego zastosowanie jest obligatoryjne, a także
ewentualnych kosztów zwolnień lekarskich. Kalkulacje te wskazują na
KIO/UZP 182/10
realizację usługi poniżej jej kosztów. Przy tym błędne jest założenie, iż żaden
z pracowników nie uzyskuje wyższego wynagrodzenia niż minimalne (np.
kadra kierownicza), a wykonawcy zrezygnowali z uzyskania choćby
minimalnego zysku. Nie jest możliwe więc, aby przy zaoferowanej cenie
wykonać zamówienie zgodnie z postanowieniami specyfikacji istotnych
warunków zamówienia.
W rozstrzygnięciu protestu Zamawiający samodzielnie i lakonicznie
podsumował, iż cena jest zgodna z rzeczywistymi warunkami rynkowymi.
Niesłusznie stoi też na stanowisku, iż uzyskanie trzech ofert o zbliżonych
cenach jest na tyle istotne, iż nie można mówić o rażąco niskiej cenie ofert.
Słusznym jest założenie, iż uczestnictwo w postępowaniu wywołuje
konkurencję pomiędzy wykonawcami, jednak granice tej konkurencji
wyznacza opłacalność realizacji zamówienia.
Zamawiający stwierdził, iż art. 90 ust. 1 ustawy Prawo zamówień
publicznych zobowiązuje go do wszczęcia procedury wyjaśniającej, jeżeli
poweźmie on uzasadnione wątpliwości dotyczące ceny oferty i nie nakłada
żadnych warunków, kiedy postępowanie takie może być zasadnie
zainicjowane, zatem pozostaje to w sferze decyzji Zamawiającego opartej na
dokumentacji postępowania oraz znajomości relacji cen rynkowych,
natomiast nie stosuje się go z automatu do oferty najtańszej. Konieczność
żądania wyjaśnień wynikająca z arytmetycznego porównania szacunkowej
wartości zamówienia z ceną oferty najtańszej, jak również z cenami innych
ofert, nie znajduje uzasadnienia w przepisach ustawy Prawo zamówień
publicznych, ponieważ przepisy te nie wskazują, jaki poziom różnicy miałby
kreować obowiązek Zamawiającego do zażądania wyjaśnień. Zdaniem
Zamawiającego miernikiem porównania cen ofertowych powinna być
w zależności od konkretnych, indywidualnych okoliczności postępowania:
wartość szacunkowa zamówienia ustalona przez Zamawiającego powiększona
o podatek od towarów i usług, ceny innych ofert złożonych w danym
postępowaniu oraz ceny rynkowe przedmiotu objętego zamówieniem.
W niniejszym postępowaniu Zamawiający określił wartość zamówienia z
należytą starannością zgodnie z art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo zamówień
KIO/UZP 182/10
publicznych m.in. na podstawie wartości usług świadczonych przez
dotychczasowego wykonawcę i w ten sposób oszacowaną kwotę zamierzał
przeznaczyć na realizację przedmiotu zamówienia. Kwoty szacunkowej
zamówienia nie można jednak utożsamiać z ceną, jaką Zamawiający
zamierza uzyskać od wykonawcy w wyniku prowadzonego postępowania,
bowiem jego celem jest wyłonienie wykonawcy mogącego świadczyć usługi za
niższą, zgodną z rzeczywistymi warunkami rynkowymi cenę. Nie można
zatem uważać, iż różnica między szacowaną wartością zamówienia
a najtańszą ofertą bądź grupą zbliżonych cenowo ofert, upoważnia do
zarzucania Zamawiającemu wyboru oferty zawierającej rażąco niską cenę. Za
ofertę z rażąco niską ceną należy uznać ofertę z ceną niewiarygodną,
nierealistyczną w porównaniu do cen rynkowych podobnych zamówień, tj.
cenę wskazującą na fakt wykonania zamówienia poniżej kosztów
wytworzenia przedmiotu zamówienia. Punktem odniesienia dla oceny, czy
cena jest rażąco niska, jest przedmiot zamówienia i jego wartość. Nie oznacza
to jednak, że każda oferta z ceną niższą od wartości zamówienia powiększoną
o
VAT
zawiera
rażąco
niską
cenę.
Drugim
przyjętym
w orzecznictwie i praktyce punktem odniesienia są ceny zaoferowane przez
innych wykonawców w danym postępowaniu. Ceny ofert w niniejszym
postępowaniu wynosiły od 2.162.005,92 do 3.877.071,48 zł (po poprawieniu
oczywistej omyłki rachunkowej), jednak ceny trzech najtańszych ofert wahały
się w przedziale od 2.162.005,92 do 2.261.880,00 zł. Również cena oferty
wykonawcy wykluczonego z postępowania (2.503.440,00 zł po poprawieniu
oczywistej omyłki pisarskiej) była zbliżona wartością do grupy najtańszych
ofert. Można zatem stwierdzić, iż różnica w cenie, w grupie czterech
najtańszych z pięciu złożonych ofert nie jest na tyle istotna, aby można było
mówić o rażącej różnicy, a tym samym o rażąco niskiej cenie oferty. Poziom
rozbieżności zaoferowanych cen i ich rozkład nie uzasadnia żądania od
wykonawcy, który zaoferował w tym postępowaniu najniższą cenę, jak
również od innych wykonawców, wyjaśnień w trybie art. 90 ustawy Prawo
zamówień publicznych. Różnice takie nie są niczym innym, jak konkurencją
i nie można ich zakwalifikować jako negatywnego zachowania cenotwórczego.
Wezwanie do złożenia wyjaśnień na okoliczność zaoferowania rażąco niskiej
KIO/UZP 182/10
ceny musiałoby dotyczyć więc trzech lub czterech z pięciu wykonawców,
którzy złożyli oferty.
Zamawiający dokonując oceny ofert uwzględnił również specyfikę przedmiotu
zamówienia oraz bieżące trendy na rynku usług ochroniarskich, na którym
wykonawcy agresywnie konkurują o zamówienia, a w konsekwencji
proponują dużo niższe ceny, niż wynika to z szacunków Zamawiającego.
W związku z powyższym Zamawiający nie miał podstaw do wystąpienia do
wykonawców o udzielenie wyjaśnień dotyczących elementów ceny mających
wpływ na wysokość oferty, a tym samym oceniając oferty i dokonując wyboru
oferty najkorzystniejszej nie uchybił przepisom prawa.
Najkorzystniejsza oferta została wybrana na podstawie kryteriów oceny ofert
określonych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia, zatem
Zamawiający nie naruszył art. 91 ust. 1 ustawy Prawo zamówień
publicznych. Argumentacja Odwołującego nie pozwala również na uznanie
zarzutu dotyczącego prowadzenia postępowania bez zapewnienia uczciwej
konkurencji oraz bez równego traktowania wykonawców.
Na podstawie stanu faktycznego ustalonego na podstawie dokumentacji
postępowania, treści protestu, jego rozstrzygnięcia, odwołania, przystąpień,
a także oświadczeń Stron i Przystępującego oraz dokumentów złożonych
podczas rozprawy Izba ustaliła i zważyła, co następuje: odwołanie nie
zasługuje na uwzględnienie.
Na wstępie Izba stwierdziła, iż stan faktyczny jest niesporny, a opinie
i argumenty Stron dotyczące definicji, przesłanek i sposobów badania, czy
cena jest ceną rażąco niską, są zbieżne, a przy tym odzwierciedlają poglądy
przyjęte w orzecznictwie i praktyce. Poglądy te są zgodne ze stanowiskiem
Izby, przy tym zostały wyczerpująco przytoczone powyżej, zatem zbędne jest
ich powielanie przez Izbę w niniejszej części wyroku. Kwestią sporną
w niniejszym postępowaniu jest to, w jaki sposób wskazane teorie powinny
przekładać się na działania Zamawiającego.
KIO/UZP 182/10
Strony zgodnie wskazały na trzy elementy pozwalające podjąć podejrzenia co
do zbyt niskiego poziomu oferowanych cen: wartość szacunkową
zamówienia, ceny złożonych ofert oraz sytuację na rynku.
Przy tym, co podkreślił Zamawiający, ceny trzech spornych ofert są ze sobą
bardzo zbieżne: 2.162.005,92 zł, 2.230.257,60 zł i 2.261.880 zł. Nawet
czwarta cenowo oferta nie odbiega od nich w sposób wyraźny, gdyż opiewa
na kwotę 2.503.000,00 zł. Jedynie oferta Odwołującego znacząco różni się od
wszystkich tych ofert. Zatem w niniejszym postępowaniu nie wystąpiła
przesłanka rozbieżności cen złożonych ofert. Wręcz przeciwnie – na co
również zwrócił uwagę Zamawiający, sytuacja ta uprawdopodabnia
poprawność obliczonych cen. Z kolei, na co powołał się Odwołujący podczas
rozprawy, nie ma żadnych dowodów na to, iż oferty z takimi cenami zostały
złożone w celu zablokowania Odwołującemu dostępu do rynku.
Odwołujący co prawda przedstawił w odwołaniu i podczas rozprawy
częściową kalkulację kosztów, jednak jest ona zbyt pobieżna, by Izba mogła
na niej oprzeć swoje rozstrzygnięcie.
W odniesieniu do kolejnego ze wskazanych powyżej elementów – pomimo
powoływania się na sytuację na rynku, żadna ze Stron nie podała
konkretnych informacji o cenach „rynkowych”, zatem również ta okoliczność
nie może stanowić podstawy rozstrzygnięcia.
Natomiast co do ustalonej przez Zamawiającego wartości zamówienia
(3.300.000 złotych netto), wskazał on, iż podstawą jej ustalenia był przepis
art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo zamówień publicznych, zgodnie z którym
oparł się on nie na cenach rynkowych lub przewidywanym wynagrodzeniu
wykonawcy, lecz na łącznej wartości usług wykonanych w przeszłości, które
to usługi świadczył Odwołujący, a których cena była dość wysoka.
Zamawiający oświadczył też, iż wartość ta była odmienna (wyższa) od
oczekiwanej ceny ofert w niniejszym postępowaniu. Natomiast podana przed
otwarciem ofert kwota, którą zamierzał przeznaczyć na realizację
zamówienia, była determinowana obliczoną wartością zamówienia.
Tym samym, jak wynika z oświadczenia Zamawiającego i sposobu ustalenia
wartości zamówień powtarzających się okresowo opisanego w art. 34 ust. 1
pkt 1 ustawy Prawo zamówień publicznych, wartość ta, jakkolwiek formalnie
KIO/UZP 182/10
obliczona w sposób poprawny, nie musiała się pokrywać z przewidywanym
w niniejszym postępowaniu wynagrodzeniem wykonawcy, o którym mowa
w art. 32 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych. Zatem również
ostatnia ze wskazanych podstaw do negowania cen ofert, nie znalazła
potwierdzenia.
Oczywiście, niezależnie od opisanych powyższych przesłanek, Zamawiający
ma prawo, w oparciu o art. 90 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych,
zbadać wysokość cen w każdej sytuacji, w której poweźmie podejrzenie co do
możliwości zastosowania przez jednego lub większą liczbę wykonawców ceny
rażąco niskiej.
Skoro jednak Zamawiający w niniejszym postępowaniu takich wątpliwości
nie powziął, to na Odwołującym, zarzucającym mu takie niezgodne z prawem
zaniechanie, zgodnie z art. 6 kodeksu cywilnego, jako stronie wywodzącej
skutki prawne z danego faktu, spoczywa ciężar jego udowodnienia, czego
Odwołujący nie uczynił.
W związku z powyższym Izba orzekła jak w sentencji.
O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 191
ust. 6 i 7 ustawy Prawo zamówień publicznych, czyli stosownie do wyniku
postępowania, zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Prezesa Rady
Ministrów z dnia 9 lipca 2007 r. w sprawie wysokości oraz sposobu
pobierania wpisu od odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu
odwoławczym i sposobu ich rozliczania (Dz. U. Nr 128, poz. 886 z późn. zm.).
Izba nie przyznała Zamawiającemu kosztów wynagrodzenia pełnomocnika ze
względu na nieprzedstawienie rachunków, które są wymagane ww.
przepisem rozporządzenia.
KIO/UZP 182/10
Stosownie do art. 194 i 195 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo
zamówień publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655 z późn. zm.)
na niniejszy wyrok – w terminie 7 dni od dnia jego doręczenia – przysługuje
skarga za pośrednictwem Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych do Sądu
Okręgowego w Lublinie.
Przewodniczący:
………………………………
Członkowie:
………………………………
………………………………
Wcześniejsze orzeczenia:
- Sygn. akt KIO 263/15 z dnia 2015-12-23
- Sygn. akt KIO 245/15, KIO 305/15 z dnia 2015-03-04
- Sygn. akt KIO 270/15 z dnia 2015-03-03
- Sygn. akt KIO 273/15 z dnia 2015-02-27
- Sygn. akt KIO 267/15 z dnia 2015-02-27
